پیوند کتاب و آفتاب

بهار کتاب تهران با اردیبهشت‌ماه از راه رسید تا بار دیگر اهالی فرهنگ دور هم جمع شوند و از کتاب و کتابت بگویند. از یار مهربان خاموش که میراث پربار و ماندگار انسانی بر پایه آن بنا شده است. امسال علاوه بر برگزاری هر ساله نمایشگاه، شاهد رویداد تازه‌ای هستیم. افتتاح و شروع به کار مجموعه نمایشگاهی شهرآفتاب که به خودی خود شروعی برای یک اتفاق خجسته و مبارک است.

29سال پیش که مسئولان وقت فرهنگی کشور آستین‌ها را بالا زدند تا کارهای ابتدایی نمایشگاه کتاب را انجام دهند، شاید به ذهن‌شان خطور نمی‌کرد که بعد از دوبار اسباب‌کشی گذر علاقه‌مندان فرهنگ و ادب به منطقه تازه تاسیس آفتاب بیفتد. اما امسال با استقرار نمایشگاه در مکان جدید شکل و شمایل تازه‌ای پیدا کرده است.

نمایشگاه یار مهربان بعد از 28سال سرگردانی و بلاتکلیفی به مکان جدید منتقل شده و براساس تفاهم‌نامه وزارت ارشاد و شهرداری تهران تا 10سال آینده هم همنشین آفتاب خواهد بود. نمایشگاه کتاب با همه کم و زیادهایش که معمولا مورد اعتراض اهالی بازار کتاب هم است، تکانی به خریدوفروش کتاب می‌دهد و به نوعی آن را از خواب چندین ماهه بیدار می‌کند.

در کنار کتاب، بازار خوراک، حمل‌و‌نقل و. . . هم داغ می‌شود. مشتریان هم از گوشه و کنار کشور می‌آیند و قرارگیری نمایشگاه در مسیر ورودی تهران، استقبال بیش از پیش شهرستانی‌ها را در پی داشته است. در این گزارش میدانی نمایشگاه امسال را به لحاظ آمار بازدیدکننده‌ها و تاثیر آن در بازار بررسی کرده‌ایم.

شهر کتاب با رنگ آفتاب

مجموعه نمایشگاهی شهرآفتاب در زمینی به مساحت 138هکتار در جنوب پایتخت و در جوار حرم مطهر امام خمینی و با فاصله اندکی از فرودگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) واقع شده است. شرکت مهندسی یادمان سازه وابسته به شهرداری تهران مجری پروژه آفتاب بوده که به تازگی با حضور رئیس‌جمهوری و مسئولان شهرداری افتتاح شده است.

این مرکز عظیم 55هزار مترمربع فضای مسقف دارد و 70هزار متر مربع دیگر هم با اتمام این پروژه در فازهای دیگر به بهره‌برداری خواهد رسید. نمایشگاه امسال که وارد سال بیست ونهم خود شده با شعار «فردا برای خواندن دیر است» رسما کار خود را شروع کرد. به جرات می‌توان گفت اصلی‌ترین مسئله نمایشگاه مربوط به مکان آن است؛ شهرآفتاب، در جنوبی‌ترین نقطه تهران، حد فاصل اتوبان تهران- قم واقع شده است که از امسال و با میزبانی از نمایشگاه کتاب تهران، رسما فعالیت آن هم کلید خورد.

این مجموعه نوساز حتی برای مسئولان مربوط (اعم از شهرداری تهران و وزارت ارشاد) یک مکان ناشناخته و قطعا گزینه تازه‌ای است که حتما باید در چنین آزمونی محک بخورد تا کاستی‌هایش مشخص‌ شود و نقاط قوتش به چشم بیاید. به همین اعتبار می‌توان گفت شهر آفتاب برای بهره‌برداران نمایشگاه کتاب اعم از ناشران و بازدیدکنندگان، کماکان یک هندوانه دربسته است!

برای دسترسی به این مکان تصمیمات حمل‌و‌نقلی متعددی اتخاذ شده که به‌ظاهر خیلی مقبول نیفتاده است. قطارهای مملو از جمعیت و کمبود ناوگان اتوبوسرانی و تاکسیرانی یکی از دغدغه‌های اصلی برگزار‌کنندگان بوده که به آن باید ترافیک سنگین منتهی به نمایشگاه را افزود.

فضای پارکینگی این مکان در حال حاضر گنجایش 12هزار دستگاه خودروی سواری را دارد که در دو سه روز اول جوابگوی خیل عظیم بازدیدکنندگان نبود. به هر حال نمایشگاه با نقل مکان به منزل جدیدش سال 95 را سر خواهد کرد تا برای سال‌های آینده تدابیر بهتری اندیشیده شود.

ورود به بازار کتاب

برای رسیدن به شهرآفتاب مسیرهای متعددی در نظر گرفته شده که بهترین و سریع‌ترین آن مترو است. برای استفاده از مترو باید قطارهای خط یک را سوار شوید. در یکی از ایستگاه‌های شاهد یا شهرری باید پیاده شوید و منتظر قطار ویژه نمایشگاه بمانید. بعد از سوار شدن مجدد بین 15 تا 20دقیقه طول می‌کشد تا به ایستگاه آخر برسید.

در ایستگاه شهرآفتاب واگن‌ها ناگهان خالی می‌شود و همه می‌خواهند زودتر به ورودی نمایشگاه برسند و با کنجکاوی درباره آن اظهار نظر می‌کنند. ماشین‌های برقی سفیدرنگ که برای رساندن مردم به غرفه‌ها تعبیه شده مدام پر و خالی می‌شود. واقعا این حجم از استقبال از نمایشگاه قابل تصور نیست. مترو شهر آفتاب بی‌شباهت به یک سالن فرودگاه نیست.

از در خروجی مترو تا ورودی نمایشگاه 15 – 10دقیقه پیاده‌روی دارد که خیلی‌ها با همان ماشین‌های برقی می‌روند. پایانه تاکسیرانی در قسمت شرقی و ایستگاه اتوبوس در ضلع غربی واقع شده‌است‌. جلوی ورودی تابلوی پروژه را نصب کرده‌اند که یک مرکز عظیم با کارکردهای تجاری و فرهنگی است.

در طول مسیر ورودی و کل محوطه بزرگ نمایشگاه ماموران انتظامی، نیروهای امدادی اورژانس و هلال احمر به همراه پرسنل شهرداری وظیفه برقراری نظم، امنیت، سلامت و نظافت این مکان را به عهده دارند و با گشت‌های ویژه موتوری و خودرویی در حوالی و داخل محوطه اصلی دیده می‌شوند. امنیت خوب است و تا حالا مشکلی پیش نیامده و همه چیز تحت کنترل نیروهای اجرایی است.

در قسمت غربی بخش اداری و ستادی مجموعه قرار گرفته و مابقی به فضای نمایشگاهی و غرفه‌های گوناگون کتاب و سایر سالن‌ها اختصاص دارد. فضای باز نمایشگاه، جلوه بسیار قشنگی دارد و به‌طرز زیبایی با انواع گل و گیاه تابستانی‌ گلکاری و تزیین شده است. این جایگاه شباهت زیادی به پارک‌های بزرگ تهران مثل پارک ملت یا بوستان گفت‌وگو دارد.

یک حوض بزرگ مدور که میدان فرهنگ نام‌گذاری شده و فواره بلندی که دارد بر جذابیت‌های آن افزوده است. در کل نمایشگاه دختران و پسران جوان و حتی افراد بزرگسال و میانسال زیادی را می‌بینید که مدام در حال سلفی گرفتن (بنا به واژه مصوب فرهنگستان خویش‌انداز! ) مشغولند و منوپادهای کوتاه و بلند زیادی در دست افراد بالا و پایین می‌رود. برخی دیگر پس از بازدید از چند غرفه روی چمن‌های محوطه نشسته و عده‌ای خوابیده‌اند.

غرفه‌ها و کتاب‌های خارجی

جلوی ورودی، نزدیک‌ترین غرفه‌ها مربوط به بخش ناشران بین‌المللی است که به دو دسته عرب زبان و لاتین تقسیم شده‌اند. این بخش زیر چادرهای برزنتی فعال شده و نسبت به ناشران حاضر در آن از فضای کمی برخوردار است، به‌طوری که کتاب‌ها را روی هم تلنبار کرده‌اند. در غرفه‌های بین‌الملل 105هزار عنوان کتاب از 5932ناشر خارجی و 32500عنوان کتاب از ناشران عربی ارائه شده است.

46توزیع‌کننده لاتین و 84 توزیع‌کننده عرب‌زبان کار انتقال و فروش این کتاب‌ها را انجام می‌دهند. جالب است بدانید گران‌ترین و ارزان‌ترین کتب نمایشگاه در این غرفه عرضه می‌شود. قرآن طلایی دست‌نویس با قیمت 80هزار یورو و ارزان‌ترین هم یک قرآن کوچک یک ونیم دلاری است. کتاب‌های عرب زبان‌ بیشتر مذهبی و اعتقادی است و کتب لاتین مربوط به علوم و فنون است. کتب غرفه‌های لاتین از 30 تا 70 درصد تخفیف دارند و این برای دانشجویان فنی مهندسی و علوم پزشکی یک فرصت طلای محسوب می‌شود.

قیمت‌های این قسمت بین 55 تا 600هزار تومان متغیر است. این مبالغ برای کتاب‌های مرجع و قطور 5،4 هزار صفحه‌ای به 2میلیون تومان هم می‌رسد. عمده کتب بخش لاتین شامل؛ علوم پزشکی و آزمایشگاهی، فنی و مهندسی، نانو تکنولوژی، علوم مختلف کامپیوتر، دکوراسیون، گردشگری، علوم پایه، تاریخ عمومی، مدیریت و حسابداری و تعداد قابل توجهی رمان و داستان است. این کتاب‌ها بیشتر به زبان‌های انگلیسی، آلمانی و فرانسوی منتشر شده‌اند. ‌

***

ناشران داخلی و قیمت‌ها

در نمایشگاه امسال که سال بیست ونهم را پشت سر می‌گذارد 1886ناشر داخلی حضور دارند که بیش از 214هزار عنوان کتاب را به علاقه‌مندان عرضه کرده‌اند. طبق قوانین نمایشگاه ناشران، برای شرکت باید بین 10 تا 15درصد تخفیف برای کالاهای خودشان منظور و اعمال کنند. این رقم در نمایشگاه، امسال رعایت شده و بیشتر ناشران درصد تخفیف را بالاتر برده و به سقف 40تا 70درصد هم رسانده‌اند.

ناشران معروف و برتر کشور مثل همیشه غرفه‌های‌شان شلوغ است و تمام وقت مشغول صحبت با مردم و راهنمایی آنها هستند. به‌طور متوسط هر ناشر بین 10 تا 80عنوان تازه چاپ دارد که به نمایشگاه آورده است. حداقل قیمت کتاب 15 تا 20هزار تومان است که کمتر از آن پیدا نمی‌شود مگر کتاب‌های جیبی و کم حجم. بالاترین قیمت مربوط به کتب ناشران دانشگاهی است که به دلیل تعداد صفحات بالا و استفاده نکردن از تسهیلات دولتی بین 50 تا 400هزار تومان هزینه دارند.

در بخش کودک هم انواع و اقسام کتاب‌ها و اقلام فرهنگی مثل اسباب‌بازی، بازی‌های فکری، کتاب‌های نقش برجسته سه‌بعدی در معرض نمایش و فروش گذاشته شده است. ناشران دولتی و حاکمیتی مانند وزارت امور خارجه، کتابخانه ملی، حوزه هنری، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، موسسه مطبوعاتی ایران و... در این نمایشگاه مانند سال‌های گذشته حضور فعالی دارند.

در نمایشگاه امسال 34 کشور خارجی حضور دارند: ارمنستان، آلمان، استرالیا، افغانستان، اوگاندا، ایتالیا، آذربایجان، آرژانتین، ترکیه فرانسه، انگلستان، ژاپن، چین، روسیه و هلند از جمله مهمانان خارجی امسال نمایشگاه کتاب هستند. در گوشه و کنار نمایشگاه غرفه و کانترهای عرضه موادغذایی مستقر شده‌اند که صف‌های طولانی و شلوغی جلوی پیشخوان آنها نشانگر داغ بودن کاسبی و رونق بیشتر نسبت به بازار کتاب است.

انواع اغذیه گرم و سرد با قیمت‌های بین 5 تا 15هزار تومان مشتریان زیادی را به سمت خودش جذب کرده است. یخچال‌های کوچک و بزرگ با عرضه انواع بستنی در همه جا حتی لابه‌لای غرفه‌ها حضور دارند که این محصولات را با قیمتی کمتر از بیرون می‌فروشند. ضمن اینکه سالن بزرگ رستوران در یکی از قسمت‌های مسقف دایر است که انواع غذاهای مجلسی و فرنگی را به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهد و از قضا بازار خیلی پررونقی هم دارد.

نکته جالب در مورد خوراک اینکه یکی دو واحد عرضه مواد خوراکی دست به ابتکار جالبی زده‌اند و به تهیه و فروش غذاهای سنتی مثل کشک بادمجان، کوفته، ‌آش رشته، آش دوغ و دلمه روی آورده‌اند. کاسبی این غرفه‌ها هم مثل سایر همکاران‌شان با استقبال زیادی مواجه شده است. در این نمایشگاه دو شعبه از فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهروند توسط شهرداری مستقر شده‌اند تا مشکلی برای مردم از نظر غذا و سایر ملزومات پیش نیاید. همچنین میدان میوه و تره‌بار شهرآفتاب هم فعال است و به عرضه انواع میوه‌های فصلی تازه می‌پردازد.

استقرار بیش از 300دستگاه تاکسی برای حمل ونقل مسافران، خط ویژه مترو، تجهیز و راه‌اندازی چند رستوران بزرگ، 8 هزار دستگاه کارتخوان، عابربانک‌های سیار و ثابت توسط بانک شهر از در ورودی تا گوشه وکنار سالن‌ها و غرفه‌ها از جمله امکانات نمایشگاه امسال است. با توجه به استقبال قشر دانشجویی و طلاب حوزه‌های علمیه، نمایشگاه کتاب با همکاری شهرداری تهران و مجموعه حرم مطهر محلی برای اسکان موقت دانشجویان و طلاب در مهمانسرای بهشت زهرا در نظر گرفته است.

علاوه براین مکان مسقف دیگری در همان حوالی برپا شده است که مراجعه‌کنندگانی که از شهرهای دور و نزدیک در نمایشگاه کتاب تهران حضور پیدا می‌کنند، امکان استفاده رایگان از این دو محل را برای اسکان موقت خواهند داشت.

ارتباط با نویسنده: Ali_elmi1361@yahoo.com