بایدها و نبایدهای حضور زنان در سازمان های ایرانی / وقتی زنان شایسته ترند

با افزایش حضور زنان در جامعه و بروز استعدادها و شایستگی های آنان، زنان ثابت کردند که می توانند به بهترین وجه در جامعه حضور پیدا کنند. اگرچه نقش زنان در امور اجرایی و مدیریت بیش از پیش روشن شده است اما با وجود شایستگی های زنان در احراز مشاغل مدیریتی، اغلب مدیران بالا را مردان تشکیل می دهند و مدیریت سطوح میانی بر عهده زنان است.

بسیاری از سازمان ها، بیشتر به استخدام زنان تمایل دارند تا مردان، زیرا توقع مالی آنها نسبت به مردان کمتر است، همچنین زنان مسئولیت پذیری بیشتری دارند و کارها را بهتر و دقیق تر انجام و تحویل می دهند. با این حال استخدام زنان در سازمان ها با مشکلاتی نیز همراه است.

از این رو «فرصت امروز» در گفت وگو با منا زهتابی دکترای استراتژی نوآوری در سازمان و توسعه کسب و کار بین الملل، نغمه عبادی دانشجوی دکترای منابع انسانی و سارا شایانفر کارشناس ارشد روانشناسی به بررسی ابعاد مختلف استخدام زنان در سازمان ها پرداخته است که در ادامه می خوانید.

حضور زنان در سطوح عملیاتی و میانی

منا زهتابی می گوید: مى دانیم که سازمان ها دارای سه لایه عملیاتی، میانی و عالی هستند. معمولاً حضور زنان در سطوح عالی سازمان کمتر دیده مى شود. زنان بیشتر در سطوح عملیاتی و میانی سازمان ها دیده می شوند.

اگر سازمانی بخواهد از میان مردان و زنان جامعه افرادی را برای استخدام برگزیند، در این میان تمایل سازمان معمولاً برای حضور زنان بیشتر است و علت آن را می توان در عواملی همچون اعتماد، مسئولیت پذیری، پیگیری و تحویل درست کار دانست. همچنین زنان نسبت به مردان توقع کمتری دارند و کارها را بهتر و دقیق تر و با توقع مالی کمتری انجام می دهند، هرچند باید جنس سازمان و صنعتى كه در آن فعالیت دارند و سایر شرایط را در نظر گرفت.

معمولاً وقتی فردی می خواهد در سازمانی استخدام شود، باید مراحل مختلف استخدامی را بگذراند و سازمان ها افرادی را جذب می کنند که برای شان سود و بهره داشته باشد پس حضور زنان در جامعه نشان از فایده و ارزش ایشان براى سازمان ها است.

چرا زنان در سطوح میانی جای می گیرند؟

نغمه عبادی درباره دلایل حضور زنان در سطوح میانی می گوید: در حال حاضر شاهد گرایش روزافزون هر دو نوع سازمان های خصوصی و دولتی به سمت شایسته  گزینی هستیم، به گونه ای که پروژه های تدوین شرح شغل و طراحی مدل شایستگی، چه در سطح شغل و چه در سطح سازمان، در بسیاری از سازمان ها یا آغاز شده یا در حال اجراست.

از سوی دیگر انتخاب نیروی انسانی متناسب با این شایستگی ها، فرآیند استخدام را در سازمان ها کند کرده است، دلیل این امر آن است که اگرچه به نظر می رسد عرضه نیروی کار در بازار بالاست اما عرضه این نیروها متناسب با تقاضای سازمان ها نیست و شایستگی های مدنظر سازمان ها در بازار کار به سختی قابل ردیابی است.

وی می افزاید: نکته مهم آن است که هر چند سازمان ها شایستگی های مدنظر خود را تعدیل کرده و بعضاً به حداقل ها اکتفا می کنند اما همچنان یافتن نیروی کار متناسب را دشوار ارزیابی می کنند که بخش عمده ای از این مشکل به سیاست های کلان آموزش و پرورش و نظام آموزش عالی بازمی گردد که باید بازنگری های جدی در آنها صورت گیرد. این مشکل فارغ از نوع جنسیت، در تمامی سازمان ها مشهود بوده و سبب شده سازمان ها بیشتر به سمت حفظ نیروهای خود گرایش پیدا کنند.

اما در نگاه کلی متأسفانه از آنجا که از یک سو هنوز باور عمومی و حتی اقشار تحصیلکرده به ویژه مردان نتوانسته اند نقش هایی فراتر از نقش های سنتی برای زنان، پذیرا باشند و از سوی دیگر رسانه ها و افراط  گری ها نیز بر این باور نادرست دامن می زنند، مانعی نامرئی برای حضور هر چه بیشتر زنان شایسته در سازمان ها و به طور خاص سطوح بالاتر ایجاد شده است. زنان به جهت همین باورهای نهادینه شده، بیشتر برای سطوح پایین هرم سازمانی مناسب قلمداد می شوند و رشد سلسله  مراتبی آنها معمولاً با کندی صورت می گیرد.

شکاف دستمزدها و اثرات آن

سارا شایانفر در این باره می گوید: میزان استقبال سازمان های ایرانی از زنان در رابطه با مشاغل سطوح پایین تر و میانی به دلیل پایین تر بودن نرخ دستمزد بانوان نسبت به مردان عمدتا خوب بوده، اما در رابطه با مشاغل مدیریتی و بالاتر، عموما شاهد استفاده از بانوان نیستیم و این موضوع به ندرت اتفاق می افتد.

این در حالی است که دستمزد پایین تر در زنان تأثیراتی را نیز در جامعه ایجاد کرده است که از آن جمله می توان به ایجاد شکاف دستمزدی بین زنان و مردان، پایین دیدن جایگاه زنان در جامعه و به تبع آن بی انگیزه شدن زنان جویای کار، به ویژه زنان دارای تحصیلات عالیه اشاره کرد و همچنین این موضوع، فرصت های شغلی برای مردان با مهارت و تحصیلات پایین تر را نیز از بین می برد.

مزایا و معایب استخدام زنان در سازمان ها

منا زهتابی با اشاره به ویژگی های شخصیتی زنان می گوید: معمولاً زنان تیم ورک تر از مردان هستند و در کارهای تیمی و گروهی بهتر ظاهر می شوند. این به دلیل ویژگی های شخصیتی خانم هاست. همچنین اغلب در این موضوع اتفاق نظر دارند که خانم ها در کار دقیق تر از مردان عمل می کنند.

این به این معنا نیست که زنان کارهای پیچیده یا تکنیکال انجام دهند، بلکه کاری را که به آنها محول می شود در چارچوب مشخص آن و با در نظر گرفتن جوانب مختلف، با دقت بیشتری انجام می دهند و مسئولیت پذیری آنها چه در زمان تحویل کار و چه نحوه تحویل کار بیشتر از مردان است و به لحاظ بهره وری و پوزیشنی که به آنها داده می شود، تجربه نشان داده مؤثرتر هستند.

در كنار تمام این تفاسیر استخدام زنان مشکلاتی نیز دارد. به عنوان مثال در جامعه ما با توجه به تعریف نقش ها، زنان بیشتر از مردان درگیر مسائل خانواده همچون مسئولیت هاى پس از ازدواج و نگهداری از فرزندان هستند، بنابراین احتمال خروج از کار در زنان بیشتر از مردان است.

نقش پررنگ مردان به قیمت کاهش حضور زنان

نغمه عبادی با اشاره به اثرات حضور زنان در سازمان ها می افزاید: این باور که حضور زنان در سازمان ها و اشتغال آنها فرصت اشتغال مردان را کاهش می دهد نیز هر چند ممکن است با واقعیت منطبق باشد اما نتیجه سیاست های کلان نادرست است نه به سبب حضور زنان.

آیا راهکار فراهم کردن فرصت اشتغال برای مردان به معنای کاهش حضور زنان است؟هر چند باید پذیرفت که انجام برخی مشاغل به جهت تفاوت های بین زنان و مردان، توسط مردان بهتر انجام می گیرد مانند کارهایی که به توانایی فیزیکی بالا احتیاج دارند، اما اگر زنان نیز به همان میزان در انجام آن مشاغل توانمند باشند، باید فرصت برابر برای حضور زنان و مردان در این مشاغل را ایجاد کرد، بنابراین آیا بهتر نیست انتخاب را به خود آنان واگذار کرد تا با توجه به صلاحیت های فردی خود، مسیر حرفه ای خود را برگزینند؟

ایجاد ارزش افزوده برای سازمان

سارا شایانفر با اشاره به مزایای زنان برای سازمان ها می گوید: زنان با توجه به محرومیت های اجتماعی و دور بودن از فضای رشد در جامعه، دارای انگیزه های بالاتر برای رشد و پیشرفت بوده و اشتیاق بیشتری برای قبول مسئولیت و انجام درست و دقیق امور محوله دارند، از این رو می توانند ارزش های افزوده برای سازمان به همراه داشته باشند.

همچنین زنان به دلیل برخی ویژگی های شخصیتی از جمله دقت، پیگیری و پشتکار، نگاه ریز بین و عمیق به موضوعات، انجام همزمان امور و استقامت بالا، در کنار جذابیت های ارتباطی، قدرت مذاکره و اقناع، به جز پست های اداری و مالی، برای شغل هایی از قبیل روابط عمومی، بازاریابی های تلفنی و حضوری، فروش و پشتیبانی به مراتب مناسب تر و بهره ور تر از مردان حضور پیدا می کنند.

وی می افزاید: برخلاف عقیده برخی صاحب نظران که معتقدند زنان نباید خارج از منزل کار کنند و حضور آنها فرصت اشتغال مردان را کاهش داده و نقش واقعی زن را از بین می برد، باید گفت محدودیتی برای اشتغال زنان بیرون از منزل، به لحاظ ارزش های فرهنگی و جامعه شناختی وجود ندارد و ذهنیت های منفی موجود، ریشه در باورهای سنتی و برخی تعصبات بدون پشتوانه دارد.

از این رو در صورت تقسیم کار در رابطه با مسائل و امور داخل منزل، فرصت اشتغال و ایفای نقش مفید در جامعه نیز فراهم شده و می توان از توانمندی های زنان، هم در داخل و هم بیرون از منزل، به درستی بهره برد.

شایسته سالاری

منا زهتابی معتقد است: اینکه درصد بیشترى از جامعه تمایل به استخدام زنان دارند براساس شایستگى بیشتر در انجام جایگاه هاى شغلى است كه تعریف مى شود. مردان به نسبت زنان در بسیاری از کارهای تخصصی و فضای تکنیکال از عملکرد بهتری برخوردارند، در حالی که زنان در آن حوزه ها معمولاً كمتر علاقه نشان مى دهند و به طور متقابل در برخی از حوزه ها نیز زنان بهتر و قوی تر و مسئولانه تر عمل می کنند، بنابراین وجود هر دو جنس مرد و زن در سازمان ها ضروری است زیرا هر کدام استعداد ذاتی متفاوت دارند.

درصد بیشتر آقایان و درصد بیشتر خانم ها می توانند در پوزیشن هایی قرار بگیرند که در آن استعداد ذاتی دارند و توانمند تر هستند. اما زنانی هم وجود دارند که مثلاً در فاینانس یا امور تکنیکال قوی هستند، هر چند تعداد آنها به نسبت زنانی که در ارتباط با مشتریان و امور ادارى و هماهنگى و كارهاى گروهى به خوبى قرار می گیرند کمتر است. به طور کلی با توجه به موقعیت و جایگاه سازمانی، اینکه چند درصد از خانم ها و چند درصد از آقایان استفاده شود متفاوت است و حضور هر دو جنس در سازمان با توجه به تنوع استعداد و توانمندى در پر كردن جایگاه هاى سازمانى لازم است.

نغمه عبادی می افزاید: از آنجایی که در تربیت زنان و مردان ارزش های متفاوتی مورد تأکید قرار می گیرد، مثلاً ارزش های رقابت و قدرت در مورد مردان، توجه به دیگران و پذیرش در مورد زنان، داشتن فرهنگ سازمانی متعادل و سالم نیازمند حضور هم زنان و هم مردان شایسته است.

ارتباط با نویسنده: M_farazmand_66@yahoo.com