هدایت بنگاه‌های کوچک برای تامین مالی از بورس

بنگاه‌های کوچک از طریق ابزارهای متنوع در بورس مانند اوراق اجاره، مرابحه و صندوق‌های پروژه می‌توانند موانع مالی که بر سر راه فعالیتشان وجود دارد را بردارند. احسان عسگری، پژوهشگر واحد تحقیق و توسعه شرکت بورس اوراق بهادار تهران درباره ضرورت حمایت از بنگاه‌های کوچک در نظام اقتصادی کشور گفت: تعریف واحدی برای شرکت‌های بزرگ، کوچک و متوسط وجود ندارد، چون از کشوری به کشور دیگر و از صنعتی به صنعت دیگر تعریف این بنگاه‌ها متفاوت است.

به گزارش سنا، عسگری درباره معیارهایی که برای شناخت شرکت‌های کوچک در دنیا وجود دارد، گفت: مهم‌ترین معیار برای شناخت این بنگاه‌ها، میزان سرمایه شرکت و ارزش دارایی‌های تحت تملک بنگاه، میزان فروش و درآمد شرکت، تعداد کارکنان شاغل در بنگاه و نوع مالکیت آنهاست، اما اصلی‌ترین معیار تعداد کارکنان یک بنگاه است. وی با بیان اینکه در اروپا برای شرکت‌های کوچک و متوسط معیار شاغلان را در نظر می‌گیرند، اظهار کرد: در اروپا شاغلان بنگاه‌های کوچک باید بین 10 تا 50 نفر است و برای شرکت‌های متوسط بین50 تا 250 نفر نیرو باشد و گردش مالی و تعادل ترازنامه شرکت نیز نباید از یک عدد مشخصی بالاتر باشد. 

این کارشناس ادامه داد: در امریکا کسب‌و‌کارهایی که کمتر از 500 نفر پرسنل داشته باشند، به‌عنوان کسب‌و‌کار کوچک می‌شناسند، اما در ایران تعاریف متفاوت است. به‌عنوان مثال، وزارت صنعت، معدن و تجارت و جهاد کشاورزی بنگاه‌هایی را که کمتر از 50 نفر باشند به‌عنوان، بنگاه کوچک شناسایی می‌کنند و بانک مرکزی و مرکز آمار بنگاه‌های با 10 نفر پرسنل را به‌عنوان بنگاه کوچک معرفی می‌کنند، اما از نظر سازمان صنایع و شهرک‌های صنعتی، صنایع کوچک به صنایعی گفته می‌شود که شاغلان آن بین پنج تا 50 نفر باشد و صنایع بزرگ، صنایعی است که شاغلان آن بیش از 50نفر باشد. 

عســگری دربـاره مزیت بنگاه‌های کوچک و بزرگ خاطر نشان کرد: تجربه‌های دنیا نشان داده که قدرت جذب بالای نیروی کار در بنگاه‌های کوچک اصلی‌ترین مزیت این بنگاه‌ها نسبت به بنگاه‌های بزرگ است. به عبارتی، این شرکت‌ها با به کارگیری جذب افراد بسیار می‌توانند نرخ بیکاری را کاهش دهند، در صورتی‌که نسبت به صنایع بزرگ به سرمایه کمتری برای تاسیس نیاز دارند. وی اشاره‌ای به تعداد فعالان کشورهای توسعه‌یافته غربی در بنگاه‌های کوچک و متوسط کرد و گفت: در اتحادیه اروپا 75 درصد شاغلان در بنگاه‌های کوچک و متوسط مشغول به کار هستند و این نسبت در ژاپن به 81 درصد می‌رسد و در کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی (95OECD) درصد شاغلان در بنگاه‌های کوچک و متوسط مشغول به فعالیت هستند. 

این پژوهشگر با بیان اینکه بنگاه‌های کوچک و متوسط بخش خصوصی هر کشوری را تشکیل می‌دهند، تصریح کرد: راه بهبود وضعیف اقتصادی کشورهای در حال توسعه توجه به این بنگاه‌های کوچک و متوسط است، چون تجربه کشورهای توسعه‌یافته نشان می‌دهد این توجه در کشورهای توسعه‌یافته با وجود شرکت‌های بزرگ و گردش‌های مالی زیاد به بنگاه‌های کوچک و متوسط بسیار زیاد است. وی به یکی دیگر از قابلیت‌های این بنگاه‌ها اشاره کرد و گفت: این شرکت‌ها قابلیت بالای به‌کارگیری منابع مالی کوچک را دارند و به راحتی می‌توانند نقدینگی را جذب و به کاهش تورم کمک کنند. 

اما در ایران وضع این بنگاه‌ها به چه صورت است؟ عسگری در پاسخ به این سوال گفت: بنگاه‌های کوچک در ایران با موانع مالی و غیر‌مالی زیادی دست به گریبان هستند. از جمله موانع غیر‌مالی می‌توان به موارد قانونی و اداری، قوانین مالیات، فراهم نبودن امکانات زیرساختی، شرایط رقابتی اقتصاد، سیاست و تصمیم‌های دولت و مجلس و ضعف‌های مدیریتی بخشی اشاره کرد. وی ادامه داد: اما مسئله مالی این بنگاه‌ها با توجه به شکافی که از نظر اقتصادی بین عرضه‌کنندگان منابع مالی با متقاضیان یعنی بنگاه‌های کوچک و متوسط وجود دارد عمیق است. عسگری گفت: براساس آمار و اطلاعات موجود، بنگاه‌ها هر چقدر کوچک‌تر باشند سهم کمتری از دستیابی به منابع بانک‌ها دارند به طوری که کمتر از 15 درصد از نیازشان توسط بانک‌ها تامین می‌شود، در صورتی‌که برای بنگاه‌های بزرگ‌تر این عدد 25درصد است. 

این تحلیلگر و پژوهشگر گفت: اگر چرخه تامین مالی بنگاه‌های کوچک را در نظر بگیرید، به عدم اعتماد بانک‌ها در خصوص بازپرداخت تسهیلات بنگاه‌ها به دلیل دارایی‌های اندک آنها می‌رسیدکه این عدم اطمینان یکی از موانع تامین مالی این دست از شرکت‌هاست تا چرخه تامین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط معیوب بماند. وی راه برون رفت از این معضل را تاسیس این بنگاه‌های پر مزیت و ادامه حیات آنها در گروی حمایت از این بنگاه‌ها دانست و گفت: برای جلوگیری از خروج سرمایه‌گذاران این بنگاه‌ها و ممانعت از هدایت آنها به سمت بازارهای کاذب، غیر‌از تامین منابع مالی از روش مرسوم قدیمی -دریافت تسهیلات از بانک‌ها- این بنگاه‌ها می‌توانند از طریق بورس و دریافت انواع صکوک (اجاره، مرابحه، صندوق‌های پروژه و صندوق‌های زمین و ساختمان) اقدام کنند. 

عسگری به روش‌های تامین مالی این بنگاه‌ها در دنیا اشاره کرد و گفت: در دنیا برای تامین مالی این شرکت‌ها از روش تامین مالی میانی یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری‌مخاطره‌پذیر استفاده می‌شود. صندوق‌های مخاطره‌پذیر می‌توانند برای این بنگاه‌ها فرصت خوبی را تامین کنند، درعین حال خودشان از بازدهی مطلوب این شرکت‌ها در آینده بهره ببرند. وی خاطر نشان کرد: ضرورت دارد دولت نقش این بنگاها را در موضوع خروج از رکود در نظر گرفته و از آنها با انجام مجموعه‌ای از اقدامات عملی حمایت شود.