فرونشستن زمین ها، امنیت را از تهران گرفته است / لرزه بر اندام پایتخت، روی گسل خودساخته

ثبت سه حادثه در حدود یک ماه، زمین های تهران را به جایی ناامن تبدیل کرده است. اگر تاچند ماه پیش اصلی ترین نگرانی حول محور فروش بی رویه تراکم و از بین رفتن ریه های تنفسی شهر می گشت، حالا بسیاری از نگرانی ها به زمین و زیر زمین انتقال یافته است. حادثه ای که نشان می دهد در صورت مشخص نشدن دلایل این اتفاقات، تهران باید خود را برای فجایعی جدید آماده کند.

افزایش قابل توجه جمعیت تهران که به دنبال خود افزایش ساخت و سازها و رفت و آمدها را به وجود آورده، پایتخت ایران را به یکی از شلوغ ترین شهرهای منطقه و حتی جهان بدل کرده است. شهری که از ابتدا برای جمعیتی بسیار کمتر تعبیه شده بود و حالا باید با معضلاتی که از موج های جدید مهاجرتی به پاخاسته مقابله کند. حادثه خیابان پیامبر و فرونشست یک باره زمین شاید تنها یک زنگ خطر باشد برای فاجعه ای که در آینده تهران را تهدید می کند و در این بین اظهارنظرهای متفاوت شهرداری نشان از آن دارد که یا هنوز مقصران مشخص نشده اند یا دلایل این اتفاقات روشن نیست.

البته در این بین فاجعه ای که در یکی از تونل های پایتخت رخ داد نیز نشان از آن دارد که شاید شرایط دیگر مانند گذشته ادامه پیدا نخواهد کرد. یکی از نخستین اظهارنظرها در این زمینه را مازیار حسینی، معاون شهردار تهران داشت و خاک آبرفتی تهران را دلیل این اتفاق دانست. وی در این باره گفته خاک تهران آبرفتی است و با کمترین نشتی شسته شده و حفره ای در زیر زمین ایجاد می شود و تا زمانی که آسفالت مقاومت می کند حفره دیده نمی شود.

رفع مشکل نشت آب به تنهایی از عهده سازمان آب و فاضلاب برنمی آید، ضمن اینکه هیچ کدام از شرکت های خدماتی حاضر نیستند تأسیسات خود را به تونل های مشترک ببرند. معاون قالیباف اجرایی نشدن قوانین در این حوزه را مدنظر قرار داده و گفته طرح احداث تونل مشترک شهری مصوب سال ۱۳۷۲ مجلس با گذشت حدود 20 سال از تصویب هنوز نتیجه ای قطعی نداشته است و این امر نشان می دهد هنوز در برابر این موضوع تصمیماتی با حضور تمام طرف ها اجرایی نمی شود.

افزایش انتقادها از عملکرد شهرداری

شهرداری تهران که سعی کرده به طور مستقیم خود را درگیر فرونشست های اخیر نکند، فعالیت های عمرانی مانند مترو را عاملی تأثیر گذار در حوادث اخیر نمی داند. معاون شهردار تهران در این زمینه گفته ریزش زمین در محله شوش، خیابان صفی علیشاه، خیابان پیامبر و. . . از جمله مسائلی است که به طور مستقیم به فعالیت های عمرانی مترو مربوط نمی شود و اگر شبکه آب شهر کنترل شود، شاهد وقوع حوادثی نظیر نشست زمین در سطح شهر نخواهیم بود.

ریزش تونل متروی پایتخت به نوعی گمانه زنی درباره بی تأثیر بودن فعالیت های عمرانی در اتفاقات اخیر را نشان داد تا جایی که اعضای شورای شهر تهران نیز نسبت به این شرایط ابراز نگرانی کنند. دنیامالی گفت اگر فاصله استاندارد با سطح رعایت شود هرگز زمین نشست نخواهد کرد و در مواردی که مشکل داشتیم دلیل این بود که فاصله استاندارد رعایت نشده است. قناعتی نیز ابراز نگرانی کرد که خطر سقوط ساختمان ها در پی نشست زمین وجود دارد. این در حالی است که مسئولان وزارت راه و شهرسازی نیز در طول ماه های گذشته بارها نسبت به لزوم اندیشیدن جدی به شرایط امنیتی و ایمنی در شهر برای ساخت و سازهای جدید تأکید کرده بودند و حالا این نگرانی ها در عرصه عمل نیز خود را نشان داده اند.

هرچند به نظر می رسد این نشست ها تنها زنگ خطرهایی کوچک است که نپرداختن به آنها می تواند در آینده مشکلاتی جدی به وجود آورد اما به نظر می رسد در حال حاضر رویکرد اصلی در بین مدیران شهری پایتخت تلاش برای توجیه و فرا سازمانی خواندن این ماجرا است. البته نمی توان تردید کرد که در صورت یکپارچه شدن مدیریت شهری، قرار گرفتن تمام برنامه ریزی ها در یک چارچوب مشخص و مدون قطعاً این حوادث به شدت کاهش می یافت اما در اوضاع فعلی نیز شاید به گردن گرفتن برخی تقصیرها و تلاش برای اصلاح رویه که به گفته مدیران شهری جز با همکاری تمام دستگاه ها ممکن نخواهد بود، بهترین رویه است.

این دستگاه ها هریک به نوبه خود تلاش کرده اند ورود رسمی نگرانی شان را به این ماجرا اعلام کنند. رضایی کوچکی، رئیس کمیسیون عمران از مکاتبه کمیسیون عمران با شهردار تهران، سازمان بازرسی کل کشور، سازمان مدیریت بحران، وزارت راه و شهرسازی و شورای اسلامی شهر تهران درخصوص فرونشست های اخیر از جمله نشست زمین در خیابان پیامبر(ص) خبرداده و وزارت راه و شهرسازی نیز درباره چند طرح خاصی که با حادثه روبه رو شده اند، اعلام کرده پیگیری های جدی خود را ادامه خواهد داد.

تهران از ابتدای تاریخ تأسیس خود روی گسل هایی قرار گرفته که حرکت هریک از آنها می تواند به فاجعه ای بسیار بزرگ ختم شود. این اطلاع از شرایط در حالی اتفاق افتاده که هنوز بسیاری از ساختمان ها در تهران آماده مقابله با زلزه نیستند و شرایط برای امداد رسانی نیز در بسیاری از بافت های فرسوده فراهم نیست. حالا باید به این خطر طبیعی، گسل های خودساخته ای را نیز اضافه کرد که تکانه های شان آغاز شده و می توانند در آینده هزینه هایی بسیار بزرگ ایجاد کنند، هزینه هایی که شاید برای پیشگیری از آنها هنوز زمان باقی باشد.

ارتباط با نویسنده : j.hashemi1992@gmail.com