قیمت بنزین بیشتر از فوب خلیج‌فارس!

بنزین گران نمی‌شود. این خبری بود که مسئولان دولت یازدهم مطرح و تأکید کردند که دولت قرار نیست قیمت حامل‌های انرژی از جمله بنزین را در بودجه سال آینده افزایش دهد. به این دلیل که قیمت بنزین کنونی به قیمت بنزین فوب خلیج‌فارس نزدیک است و در نتیجه در سناریوهای افزایشی سال آینده بنزین گران نخواهد شد. قیمت بنزین یکی از چالش‌های بزرگ دولت در ابتدای هر سال هنگام اجرای قانون بودجه بوده است. هر سال با اجرایی شدن قانون بودجه، افزایش قیمت بنزین به سایر کالاها هم تسری پیدا کرده که به گفته اقتصاددانان، افزایش قیمتی که ابتدای هر سال به دلیل افزایش بهای بنزین اتفاق می‌افتد تورم انتظاری است.

با این حال دولت در سال‌های گذشته ناچار بوده که بخشی از تورم انتظاری را بپذیرد تا اهداف بودجه آن سال محقق شود. اما ظاهراً قرار نیست سال آینده افزایش قیمتی در بنزین اتفاق بیفتد. به این دلیل که قیمت نفت در بازارهای جهانی رو به کاهش است. برخی پیش‌بینی‌ها از سقوط قیمت به زیر 40 دلار خبر می‌دهند و برخی نیز بین 40 تا 50 دلار را پیش‌بینی می‌کنند. آنچه مهم است، اینکه نفت به‌عنوان منبع اصلی درآمدی دولت در بودجه سال آینده از هم‌اکنون منبعی غیرقابل پیش‌بینی است.

از همین رو دولت در بودجه سال 95 بیشترین برنامه خود را بر کاهش هزینه‌های جاری و اتکا به درآمدهای صادراتی و مالیاتی متمرکز کرده است. از سویی بنزین به‌عنوان کالایی که هرسال در کنار سایر حامل‌های انرژی تعیین‌تکلیف می‌شد، به دلیل کاهش قیمت جهانی نفت تغییر قیمتی نخواهد داشت. برخی منابع خبری از دو سناریو برای قیمت بنزین خبر می‌دهند؛ نخست افزایش 10 درصدی قیمت و دوم بدون تغییر ماندن قیمت.

استدلال مدافعان افزایش 10 درصدی، اجرای قانون هدفمندی یارانه‌هاست که قرار بوده هر سال قیمت حامل‌های انرژی به‌طور متوسط 20 درصد افزایش یابد تا در پایان قانون پنج ساله هدفمندی یارانه‌ها، قیمت‌ها به فوب خلیج‌فارس برسد، اما در حال حاضر از عمر قانون هدفمندی یارانه‌ها یک‌سال گذشته است. دولت یازدهم در شروع کار خود فاز دوم این قانون را کلید زد و قیمت برخی حامل‌های انرژی را تا 25 درصد نیز در بودجه امسال افزایش داد.

حالا اما قیمت‌های جهانی کاهش یافته است، از همین رو مخالفان سناریوی افزایش قیمت حامل‌های انرژی می‌گویند دولت بهتر است برای جبران هزینه‌های خود سناریوی افزایش قیمت حامل‌های انرژی را از دستور خارج کند؛ موضوعی که به گفته منابع آگاه از دستور کار بودجه‌ریزان کشور خارج شده و قرار نیست افزایش قیمتی اتفاق بیفتد. در کنار همه این گفته‌ها حتی گفته می‌شود دولت اگر دست به آزاد‌سازی قیمت‌ها بزند امکان دارد قیمت بنزین کاهش پیدا کند که در شرایط متغیر فعلی این آزاد‌سازی به نفع اقتصاد کشور نیست.

***

حسن مرادی:

افزایش قیمت ضروری است

حسن مرادی، کارشناس اقتصاد انرژی معتقد است که افزایش قیمت بنزین لازم است تا این امر در میان مردم جا بیفتد و آن را بپذیرند.

هر ساله براساس برنامه توسعه پنجم ما شاهد افزایش قیمت حامل‌های انرژی و به‌خصوص بنزین بوده‌ایم. به نظر شما در شرایط فعلی این افزایش قیمت باید صورت بگیرد یا خیر؟

اساسا جامعه باید به نرم‌ها و شرایطی عادت کند. جامعه به نحوی خودش را با این افزایش قیمت‌ها و حذف یارانه‌ها لازم است که تطبیق دهد. روندی که قرار بود در برنامه توسعه پنجم ادامه پیدا کند این بود که هر ساله 20 درصد به قیمت حامل‌های انرژی افزوده شود. متأسفانه در مجلس هفتم با عنوان طرح تصویب قیمت‌ها مانع این افزایش قیمت شدند.

این امر باعث شد که در روند برنامه توسعه خلل وارد شود و مشکلاتی را برای اصلاح قیمت‌ها ایجاد کرد. بنابراین برای اینکه این نرم در جامعه جا بیفتد لازم است درصد قابل تاملی را در سال 95 به قیمت بنزین اضافه کنیم.

با توجه به کاهش قیمت نفت و به تبع آن کاهش قیمت بنزین آیا همچنان ضرورتی برای این افزایش قیمت وجود دارد؟

با توجه به کاهش قیمت نفت اگر دولت احساس کند که ما فاصله قیمتی با فوب خلیج‌فارس نداریم، لزومی به افزایش قیمت‌ها نیست. در این شرایط به افزایش اندک قیمت می‌توانیم از قاچاق بی‌رویه بنزین جلوگیری کنیم.

چیزی که اکنون کارشناسان مطرح می‌کنند این است که قیمت بنزین در ایران بالاتر از قیمت خلیج‌فارس عرضه می‌شود، حتی گفته می‌شود با آزاد‌سازی قیمت‌ها، قیمت بنزین کاهش می‌یابد ارزیابی شما از این داستان چیست؟

بعید است که قیمت بنزین ما بالاتر از فوب خلیج‌فارس باشد. اما از آنجا که دولت تولید‌کننده بنزین است اساسا نمی‌تواند دست به آزاد‌سازی بزند و قیمت بنزین را بدون سیاست‌گذاری پیش ببرد، زیرا این آزاد‌سازی مشکلات عدیده‌ای را برای کشور ایجاد می‌کند. اگر در مقطع فعلی قیمت بنزین برابر فوب یا حتی بالاتر از آن باشد در دهه‌های مختلف قیمت فوب بسیار بالاتر بوده است. بنابراین شایسته است که دولت وضع موجود را حفظ کند و به تغییرات دامن نزند.

اگر دولت روند افزایشی را در پیش بگیرد و تن به تغییر ندهد، این افزایش قیمت با سیاست ضد تورمی دولت در تضاد است و ایجاد تورم می‌کند. در این شرایط ارزیابی شما چیست؟

به‌هرحال این افزایش قیمت بر تورم بی‌تأثیر نیست. اما اگر قیمت بنزین پایین باشد و افزایش آن ضروری باشد ناگزیر هستیم که این افزایش قیمت را اعمال کنیم. این بستگی به سیاست‌های دولت دارد که مصلحت به افزایش بدهد یا اینکه قیمت‌ها را افزایش دهد.

***

نرسی قربان:

دولت تصمیم گیرنده است

نرسی قربان، کارشناس اقتصاد انرژی معتقد است افزایش قیمت حامل‌های انرژی براساس داده‌ها و شرایط مختلف از سوی دولت تعیین می‌شود و مقوله‌ای نیست که کارشناسان درباره آن بتوانند نظر دهند.

با توجه به اینکه طبق برنامه توسعه هر سال به هزینه‌های حامل‌های انرژی افزوده می‌شود، با توجه به شرایط موجود آیا این افزایش قیمت در سال آینده نیز به نظر شما باید لحاظ شود؟

دولت تصمیماتش را براساس نظر کارشناسان نمی‌گیرد. تصمیمات دولت براساس داده‌ها و آمار و ارقام روز لحاظ می‌شود و این آمار‌ها در دست ما به‌عنوان تحلیلگر قرار ندارد. جدای از اینکه علاوه بر آمار، مسائل اجتماعی، سیاسی و غیره نیز در تصمیمات دولت تاثیر‌گذار است. بنابراین بحث افزایش قیمت بحثی معمولی نیست که بتوان راحت درباره آن تصمیم گرفت.

جدای از مواردی که اشاره کردید هر ساله کارشناسان موافق این افزایش قیمت بوده‌ و معتقد بوده‌اند این افزایش قیمت مانع قاچاق، صرفه‌جویی و مواردی از این دست می‌شود. ارزیابی شما از این مقوله چیست؟

این نظر درست است. البته در حال حاضر تغییراتی در بازار اتفاق افتاده که خواه ناخواه قاچاق را محدود کرده است. افت شدید قیمت نفت مهم‌ترین عامل این اتفاق در بازارهای بین‌المللی است. در این شرایط قیمت بنزین ما به فوب منطقه و جهان نزدیک‌تر شده است. حال در این شرایط می‌توان بحث کرد که لزومی به افزایش قیمت وجود دارد یا خیر. اما کارشناسان تنها می‌توانند در این مورد نظر دهند و بحث کنند اما نمی‌توانند برای دولت مسیری را در حوزه تعیین قیمت حامل‌های انرژی تعیین کرد.

پس به نظر شما دولت خودش باید در این حوزه تصمیم بگیرد و نظر کارشناسان چندان قابل اعتنا نیست؟

نه من و نه دیگر کارشناسان نمی‌توانند در این حوزه نظر دهند مگر آنکه کسی در این حوزه مطالعات گسترده داشته باشد. حداقل اینکه آنچه از نظر کارشناس مطرح می‌شود یک نظر است. اما دولت براساس داده‌ها و آمار و ارقامی که دارد و در اختیار صاحب‌نظران نیست در این حوزه تصمیم‌گیری می‌کند. دیگران به دلیل دسترسی نداشتن به این آمار نمی‌توانند در تصمیمات دولت دخالت کنند.

درست است. اما اغلب دولت بر اساس آن داده‌ها تصمیم به افزایش قیمت حامل‌های انرژی و به‌خصوص بنزین نمی‌گیرد. گاه دولت این افزایش قیمت را برای تامین بودجه کشور لحاظ می‌کند. این گزینه به نظر شما چگونه است؟

این پیش‌فرض شماست و الزاما نظر درستی نیست. دولت به چنین نکته‌ای برای افزایش حامل‌های انرژی اشاره نکرده است. حتی اگر این پیش فرض صحیح باشد دولت حق دارد از هر منبعی که در اختیار دارد بودجه خود را تامین کند. این می‌تواند افزایش مالیات باشد، می‌تواند افزایش عوارض گمرک باشد یا حتی می‌تواند افزایش قیمت حامل‌های انرژی باشد. این حق دولت است. این مقوله مختص ایران نیست و در همه کشورها ممکن است این اتفاق بیفتد.

بنابراین این اتفاق یک مقوله نرم در تامین بودجه دولت‌هاست؟

بله، این مقوله نرم است. اینکه درست است یا غلط را من نمی‌دانم. اما در همه کشورها این اتفاق روی می‌دهد و دولت مجاز است از هر حوزه‌ای منابع خود را تامین کند.

ارتباط با نویسنده: elmira.akrami@gmail.com