قفل اشتغال با کلید صنایع کوچک و متوسط باز می‌شود

این روزها گلایه‌مندی فعالان اقتصادی این است که در دو سال گذشته بخش عمده حمایت دولت معطوف به صنایع بزرگ بوده و توجه بسیار اندکی نسبت به صنایع کوچک و متوسط داشته است.این دسته از فعالان اقتصادی بر این باورند که در صورت حمایت واقعی دولت از صنایع کوچک و متوسط و رونق آنها، این صنایع می‌توانند تاثیر بسزایی در رشد اقتصادی کشور و اشتغال‌زایی داشته باشند. در عین حال برخی از فعالان اقتصادی بر این باورند در شرایطی که رشد اقتصادی کشور وضعیت چندان قابل قبولی ندارد و اشتغال در کشور به نوعی قفل شده است، حمایت از صنایع کوچک و متوسط و رونق این صنایع می‌تواند کلید قفل اشتغال باشد.

این در حالی است که برخی از فعالان اقتصادی معتقدند صنایع کوچک و متوسط نباید چشم به کمک دولت داشته باشند و باید سعی کنند روی پای خود بایستند، زیرا اگر بخواهند به کمک‌ها و حمایت‌های دولت امیدوار شوند، فقط زمان را از دست می‌دهند. در این گزارش در گفت‌وگو با تعدادی از فعالان اقتصادی رونق صنایع کوچک و متوسط و تاثیر آن در اقتصاد مورد بررسی قرار گرفته است.

***

امید طباطبایی:

میزان اشتغال در صنایع کوچک بیشتر است

امید طباطبایی، مدیر‌عامل شرکت ساوین و فعال اقتصادی معتقد است اگر قرار باشد قفل اشتغال‌زایی باز شود و رشد اقتصادی اتفاق بیفتد، راه آن از رونق صنایع کوچک و متوسط می‌گذرد، زیرا میزان اشتغال در صنایع کوچک و متوسط بسیار بیشتر از صنایع بزرگ است.

شما به‌عنوان یک فعال اقتصادی چه ارزیابی و برآوردی از نحوه حمایت دولت از صنایع کوچک و متوسط دارید و در حال حاضر این صنایع چه وضعیتی دارند؟

ما به رونق اقتصادی نیاز داریم و در حال حاضر رونق اقتصادی قفل شده است. در حال حاضر دولت یک بسته 16هزار میلیارد تومانی آماده کرده است که به واسطه آن به صنایع کوچک کمک کند. این در حالی است که اگر صنایع کوچک از بانک‌ها وام هم بگیرند و اقدام به تولید کنند، باید تولیدات خود را در انبارها نگهداری کنند. زمانی که رکود بر بازار حاکم است، کالا خریداری ندارد، بازارهای تاجیکستان، افغانستان، قزاقستان و ازبکستان قفل شده است، کالاهای ایرانی به این کشورها صادر نمی‌شود و در این بازارها قابلیت رقابت ندارد، اصولا چه لزومی دارد که صنایع کوچک و متوسط اقدام به تولید کالا کنند.

بنابراین ما باید در جایی تکلیف خود را با اقتصاد جهانی و وضعیت بین‌المللی بازار مشخص کنیم. اگر این اتفاق بیفتد هم تکلیف صنایع کوچک مشخص می‌شود و هم تکلیف صنایع بزرگ. در کشور ما به دلیل سیستم بوروکراسی اداری سنگینی که بر صنایع بزرگ حاکم است، هزینه‌های تولید در این صنایع افزایش یافته و تولیدات آنها قابل رقابت نیست، اما در صنایع کوچک این مسائل وجود ندارد.

بنابراین شما معتقدید در صنایع کوچک، مشکلات موجود در صنایع بزرگ وجود ندارد؟

صنایع کوچک چابک و تغییرپذیر هستند و خود را به راحتی با بازار وفق می‌دهند، اما در حال حاضر صنایع کوچک هم قادر به فروش کالاهای خود نیستند، زیرا بازار قفل است. بنابراین من فکر می‌کنم ابتدا باید تکلیف بازار روشن شود. البته در مورد این موضوع که چرا بازار قفل شده است و انگیزه خرید در مردم وجود ندارد، باید کارشناسان مربوط اظهار نظر کنند.

یکی از انتقادات فعالان اقتصادی این است که دولت در دو سال گذشته تمام حمایت خود را معطوف بر صنایع بزرگ کرده و حمایتی از صنایع کوچک و متوسط نداشته است. این افراد معتقدند دولت باید تغییر رویه بدهد. نظر شما در مورد این انتقاد فعالان اقتصادی چیست؟

من با جزیره‌ای نگاه‌ کردن خیلی موافق نیستم و نباید این‌گونه باشد که دولت فقط از صنایع کوچک و متوسط یا فقط از صنایع بزرگ حمایت کند. زمانی که تکلیف چارچوب اقتصاد کشورمان مشخص باشد، صنایع بزرگ و کوچک فرقی با هم نمی‌کنند. بنابراین باید حمایت از صنایع کوچک، متوسط و بزرگ در کنار یکدیگر باشد، زیرا صنایع بزرگ به نوعی دولتی هستند و در واقع صنایع کوچک و متوسط هستند که نیاز به حمایت دولت دارند.

به نظر شما رونق صنایع کوچک و متوسط می‌تواند چه نقشی در اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی کشور داشته باشد؟

اگر قرار باشد قفل اشتغال‌زایی باز شود و رشد اقتصادی اتفاق بیفتد، راه آن از طریق رونق صنایع کوچک و متوسط می‌گذرد، زیرا میزان اشتغال در صنایع کوچک و متوسط بسیار بیشتر از صنایع بزرگ است، به دلیل تعدد صنایع کوچک و این موضوع که خیلی متکی به تکنولوژی نیستند و بیشتر متکی به نیروی انسانی هستند. این در حالی است که متاسفانه بسیاری از صنایع کوچک یا تعطیل شده‌اند یا با ظرفیت کمتر از 30درصد در حال فعالیت هستند.

***

احمد‌پور فلاح:

صنایع کوچک و متوسط روی پای خود بایستند

احمد‌پور فلاح، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران معتقد است صنایع کوچک و متوسط باید سعی کنند روی پای خود بایستند و اگر بخواهند به کمک‌ها و حمایت‌های دولت امیدوار شوند، فقط زمان را از دست می‌دهند.

گلایه فعالان اقتصادی این است که دولت در دو سال گذشته تمام حمایت خود را معطوف به حمایت از صنایع بزرگ کرده و توجه بسیار کمی نسبت به صنایع کوچک داشته است، این در حالی است که صنایع کوچک و متوسط می‌توانند سهم بسیار بزرگی در اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی کشور داشته باشد. به نظر شما این انتقاد فعالان بخش‌خصوصی تا چه اندازه وارد است؟

 دولت به دو دلیل به صنایع بزرگ توجه بیشتری دارد؛ یک دلیل این است که اغلب صنایع بزرگ دولتی هستند یا اینکه حداقل شرکت‌های عمومی هستند، بنابراین دولت نسبت به این شرکت‌ها احساس تعهد بیشتری می‌کند. همچنین صنایع بزرگ به دلیل بزرگ بودن ارتباط نزدیک‌تری با بدنه تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران کشور دارند. دوم اینکه صنایع کوچک و متوسط تعداد بالایی دارند و اطلاعات دقیقی در مورد نیاز این صنایع در دست نیست.در نهایت اینکه اگر دولت هم بخواهد تسهیلاتی را در اختیار صنایع کوچک و متوسط قرار دهد کار راحتی نیست و ممکن است موجب اعتراض نیز شود.

نمونه این موضوع اعطای یارانه به صنایع در سال‌های اخیر است اما به صنایع کوچک و متوسط که در اشتغال و همچنین در تنوع تولید و تأمین نیاز جامعه و عرضه کالاهایی که جامعه به صورت کلان نیاز به مصرف آنها دارد، نقش زیادی دارند سهم زیادی تعلق نگرفت. در همین ارتباط پیشنهاد ما این بوده است که اگر تشکل‌ها به بازی گرفته شوند، فقدان اطلاعات صنایع کوچک و متوسط از طریق تشکل‌های مرتبط رفع می‌شود، زیرا تشکل‌ها می‌توانند به 75درصد واحدهای کوچک و متوسط اشراف داشته باشند، اما متأسفانه تا امروز این اتفاق رخ نداده است.

به نظر شما برای اینکه پیشنهاداتی از این دست اجرایی شود و تحقق پیدا کند، باید چه اقداماتی انجام شود؟

در همین زمینه یکی از موضوعات مشترکی که با کشور ایتالیا در حال پیگیری هستیم، تجربه‌ای است که آنها در زمینه صنایع کوچک و متوسط دارند و امیدواریم به کمک ایتالیا بتوانیم به‌راهکار بهتری برسیم برای اینکه سیستمی را در زمینه صنایع کوچک و متوسط داشته باشیم. به‌گونه‌ای که این صنایع بتوانند در حد توان خود خواسته‌ها و مطالبات‌شان را مطرح و در مقابل تسهیلاتی که احتمالاً در اختیار آنان گذاشته می‌شوند بتوانند از حق خود دفاع کنند.

به نظر شما در حال حاضر وضعیت صنایع کوچک و متوسط به‌گونه‌ای هست که بتوان به رونق و رشد این صنایع امیدوار بود؟

زمانی‌که بحث بازتوزیع یارانه‌ها مطرح بود پیشنهاد من این بود که اگر دولت می‌خواهد تسهیلاتی را در اختیار صنایع بگذارد، روی قبوض مصرف این واحدها تمرکز شود. در این شرایط پول بیشتری نصیب واحدهای بزرگ می‌شد اما در عین حال واحدهای کوچک و متوسط نیز از این مزیت استفاده می‌کردند که البته این پیشنهاد مورد توجه قرار نگرفت.

در صورتی که این راه‌حل، راحت‌ترین راه برای بازتوزیع یارانه‌ها میان صنایع بود. نتیجه این شده که در حال حاضر به جایی رسیده‌ایم که فعالیت بسیاری از صنایع کوچک و متوسط متوقف شده است و تعدادی از آنها در حداقل میزان تولید دست و پا می‌زنند و مقداری ناامید شده‌اند، بنابراین توصیه من به صنایع کوچک و متوسط این بوده است که سعی کنند روی پای خود بایستند و اگر بخواهند به کمک‌ها و حمایت‌های دولت امیدوار شوند فقط زمان را از دست می‌دهند.

***

فرامرز مرادی:

دست دولت در حمایت از صنایع بسته است

فرامرز مرادی، عضو انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی معتقد است در سال‌های اخیر مواجه شدن با مسئله تحریم‌ها، عدم امکان دولت در فروش نفت و کاهش قیمت نفت موجب شده که دست دولت در حمایت از صنایع کوچک و متوسط بسته شود.

این‌طور که صاحبان صنایع کوچک و متوسط عنوان می‌کنند، در حال حاضر این صنایع با مشکلات و معضلات بسیاری مواجه هستند. در شرایط فعلی عمده مشکلات صنایع کوچک و متوسط که مانع از تاثیر آنها در اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی می‌شود، چیست؟

مشکل اصلی صنایع کوچک این است که امکانات مالی محدودی دارند و به دلیل این امکانات محدود بسیاری از آنها تعطیل شده‌اند یا با ظرفیت‌های بسیار کم در حال فعالیت هستند. البته دولت به این نتیجه رسیده که باید به صنایع کوچک رسیدگی کند و به‌خصوص در برنامه ششم توسعه یکی از پارامترهای اصلی توجه به صنایع کوچک است که بتواند امکانات لازم را در اختیار آنها قرار دهد و سوبسیدهایی برای آنها در نظر گرفته شود و واحدهایی که تعطیل شده‌اند مجددا فعالیت خود را آغاز کنند. هدف اصلی هم این است که میزان تولید افزایش پیدا کند و از رشد میزان بیکاری جلوگیری به عمل آید.

در حال حاضر بحثی که فعالان بخش خصوصی دارند این است که در دو سال اخیر توجه دولت بیشتر معطوف به صنایع بزرگ و پیشران بوده و حمایت بسیار کمی را از صنایع کوچک و متوسط داشته است. شما این انتقاد را تا چه اندازه وارد می‌دانید؟

زمانی که صنایع بزرگ تعطیل شوند یا میزان فعالیت آنها کاهش پیدا کند، ناچار می‌شوند که نیروهای انسانی بسیار زیادی را بیکار کنند و از همین رو دولت ناچار است از صنایع بزرگ حمایت کند. برخی از این صنایع بزرگ صنایع مادر هستند، مانند فولاد و پتروشیمی که دولت ناچار به حمایت از آنها است. در عین حال بسیاری از صنایع بزرگ وابسته به دولت هستند و بنابراین از وظایف دولت است که از این صنایع حمایت کند.

اما در تمام موارد حرف دولت این است که بتواند از سایر واحدهای صنعتی نیز حمایت کند و این در حالی است که امکانات دولت بسیار محدود است. از یک سو کشورمان با مسئله تحریم‌ها مواجه بوده و از سوی دیگر جلوی بسیاری از امکانات صادراتی دولت گرفته شده است و ایران نتوانسته نفت خود را به موقع بفروشد و در عین حال قیمت نفت کاهش یافته است. تمام این عوامل موجب شده که دست دولت در حمایت از صنایع کوچک و متوسط بسته شود.

به نظر شما در حال حاضر که تحریم‌ها لغو شده و در شرایط اجرای برجام هستیم، می‌توان امیدوار بود که دولت از صنایع کوچک و متوسط حمایت لازم را به عمل آورد؟

در حال حاضر این امیدواری وجود دارد که با لغو تحریم‌ها و آزاد شدن دارایی‌های بلوکه شده ایران، دولت بتواند به صنایع کوچک و متوسط کمک کند تا این صنایع بتوانند از این پس نقش خود را در اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی ایفا کنند.

ارتباط با نویسنده: elmira.akrami@gmail.com