«فرصت امروز» فعالیت در حوزه شرکت های دانش بنیان را بررسی می کند / صنعتی بر پایه علم

این روزها تقریبا در تمامی رسانه ها صحبت از شرکت ها و فعالیت های دانش  بنیان است. مدل جدیدی از کسب وکار در دنیای امروز که روزبه روز طرفداران بیشتری پیدا می کند و در کشور ما به عنوان یکی از لازمه های اقتصاد مقاومتی و اقتصاد بدون نفت مطرح شده است. این گونه شرکت ها در پارک های علم و فناوری با اهداف، تجاری ساختن ایده ها برای تبدیل نوآوری ها به تکنولوژی ایجاد می شوند و گامی مثبت در اجرای ایده ها و نوآوری ها و اختراعات به شمار می آیند.

شرکت های دانش بنیان به منظور هم افزایی علم، ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور و استفاده بهینه از پتانسیل های دانشگاه ها و موسسات پژوهشی مورد تایید وزارت علوم تحقیقات ایجاد می شوند. این شرکت ها و مراکز پژوهشی حلقه واسط بین ایده و تکنولوژی هستند که می توانند ایده ها را در رسیدن به تکنولوژی راهبری کنند.

این شیوه از فعالیت در بخش تجارت با شیوه سنتی آن تفاوت دارد و مبتنی بر دانش، فناوری روز و تجربه کاربردی در ارائه محصولات مختلف و متنوع است. برخلاف بخش سنتی که با سرمایه گذاری مستقیم شکل می گیرد، این فعالیت ها مبتنی بر فناوری های روز و های تک بودن آن است. «فرصت امروز» با نسترن نیک زاد؛ دبیرکل مجمع تشکل های شرکت های دانش بنیان به گفت وگو نشسته است.

نیک زاد در مورد فعالیت در حوزه شرکت های دانش بنیان می گوید: به طور کلی دانش را می توان به عنوان یکی از نیروهای بسیار موثر در تحولات اقتصادی و اجتماعی به شمار آورد که در واقع یک کالای عمومی محسوب می شود زیرا می توان دانش را بدون کاهش و استهلاک، با دیگران به اشتراک گذاشت. این گونه کارها بر مبنای استفاده از تکنولوژی برای تولید محصول است و معمولا عمر کوتاهی دارد.

اگر بخواهیم بدون موشکافی تخصصی و با زبانی ساده، صنایع پیشرفته را تعریف کنیم، می توانیم از آن به عنوان صنعتی یاد کنیم که نقش «علم» از «تجربه» بیشتر است و البته سرعت تحول بالایی دارد؛ عمر یک تکنولوژی پیشرفته ممکن است تنها یک سال باشد، در صورتی  که در تکنولوژی های سنتی، متوسط عمرشان، بیش از ۱۰ سال است. ضمن اینکه نیروی انسانی که در صنایع سنتی تا حدودی مورد غفلت بود، ارزشمند شده و تاثیر بالایی در ایجاد ارزش افزوده محصول نهایی دارد.

عامل دیگری که در صنایع پیشرفته اهمیت پیدا می کند، نقش تکنولوژی در تولید محصول نهایی است؛ یعنی ارزش افزوده تکنولوژی در محصول نهایی نسبت به عوامل دیگر تولید (همچون مواد اولیه) بسیار بالا است.

در حال حاضر شرکت های دانش بنیان از توجه و حمایت ویژه ای از طرف دولت برخوردارند زیرا امروزه دولت و مردم خوب با این موضوع كنار آمده اند كه دوران خام فروشی و گرایش به سمت اقتصاد نفتی به پایان رسیده زیرا این منابع پایان پذیر خواهند بود وكشور ما بیش از پیش به تولید ثروت از علم و دانش در كشور نیازمند است؛ این امر تنها از راه تبدیل ایده های مفید و کاربردی به ثروت میسر خواهد شد و اگر یك شركت دانش بنیان بتواند محصولات خود را به سمت نیاز بازار و برپایه علمی تولید كند، در رقابت بازار داخل و خارج به موفقیت های بالایی دست خواهد یافت. این امر بی تاثیر بر اقتصاد جامعه نخواهد بود، زیرا هم شركت به ثروت قابل توجهی رسیده و هم برای تعدادی از فارغ التحصیلان اشتغال فراهم کرده است.

حلقه ارتباط دولت با خصوصی ها

نیک زاد در مورد نقش و اثر مجمع در کارکرد آن می گوید: مجمع تشکل های شرکت های دانش بنیان یک مقام بالادستی در این فعالیت هاست و حلقه اتصال بین دولت و بخش خصوصی به حساب می آید. این مجموعه نماینده پارلمانی بخش خصوصی در اتاق ایران است و حیطه فعالیت ما - همان طور که در اهداف آن تعریف شده است- ساماندهی تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان از طریق سازماندهی فعالان مربوطه در تشکل های حرفه ای و صنعتی، زمینه سازی، تقویت و موثر کردن نقش و فعالیت تشکل های تولیدی- صادراتی، ارائه نظرات مشورتی به مراجع و دستگاه های ذی ربط حاکمیتی در خصوص امور مرتبط با تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان است.این حوزه با تخصص و تبحر در انجام فعالیت های عملیاتی قرابت نزدیکی دارد و صرفا مختص اکتشاف، استخراج و اختراع نیست؛ این گونه کارها یک صنعت های تک است که پایه فنی – تکنیکی دارد.

وی در مورد نحوه عملکرد افراد واجد شرایط در این بخش از فعالیت های تجاری می افزاید: استعداد و نخبه بودن چاره کار نیست، علاوه بر این ملزومات، ابزارهای دیگری مانند هوش تجاری و تجربه هم مورد نیاز است تا یک مجموعه دانش بنیان را موفق کند و به اوج برساند.

نیک زاد در مورد حضور بخش خصوصی در این عرصه می گوید: بخش خصوصی و شرکت های مربوطه اگر برنامه داشته باشند، می توانند دولت و دستگاه های اجرایی را تحت تاثیر قرار دهند. چون آنها نیاز بازار را می دانند و از سلیقه مخاطبان خودشان آگاه هستند. در حال حاضر 2113 شرکت در حوزه های مختلف علمی – فناوری فعال هستند که در زمینه های مختلف به کار مشغولند.

شروع به کار

این شرکت ها براساس شکل گیری و نحوه مدیریت شان به دو دسته اصلی تقسیم می شوند؛ طبق اعلام منابع رسمی، در این گونه شرکت ها، بین یک تا 100 سهام آن متعلق به دانشگاه یا موسسه پژوهشی یا بین 51درصد تا 100درصد آن متعلق به اعضای هیأت علمی واحدهای پژوهشی یا دانشگاه ها است. اگر سهام دانشگاه کمتر از 50درصد باشد به آن «شرکت دانش بنیان خصوصی» می گویند و اگر بیش از 50درصد در اختیار دولت باشد، «شرکت دانش بنیان دولتی» نامیده می شود.

نیک زاد درباره راه اندازی و فعالیت شرکت های دانش بنیان توضیح می دهد: قدم اول ثبت شرکت است که متقاضی باید برای شروع این کار را انجام دهد. بعد از آن ارائه مدارک مورد نیاز است که به معاونت علم وفناوری تحویل داده می شود که پس از اخذ مدارک از سوی معاونت یک کد رهگیری داده می شود. پس از آن کارشناس معرفی می شود تا صلاحیت تقاضادهنده بررسی شود که اصلا می تواند دانش بنیان باشد یا خیر. سپس کارگروه ویژه ای تشکیل می شود و شرکت مزبور وارد طبقه بندی سازمانی می شود. پس از تایید می توان فعالیت را شروع کرد.

دبیرکل مجمع تشکل های دانش بنیان درباره مزایا و تسهیلات ارائه شده می افزاید: این شرکت ها از مزایا و معافیت های خوبی برخوردار هستند؛ مثل  معافیت های مالیاتی، معافیت های گمرکی، برخورداری از تسهیلات بانکی و سایر مواردی که مرتبط با حرفه تخصصی شان باشد. البته این شرکت ها حتما باید در پایان سال مالی اظهارنامه بدهند. چون ممکن است فقط یک یا دو محصول تولید شان دانش بنیان باشد و بقیه تولیدات در این شمول نگنجد.

وی در مورد فعالیت های مجمع اضافه کرد: براساس برنامه ای که تهیه شده، قرار است در 31 استان کشور شعبه داشته باشیم که در موافقت های اصولی  آن گرفته شده است که تا پایان امسال مجمع های دو استان تشکیل می شود. ضمن اینکه یکی از مهم ترین اقدامات قرارداد با شهر فرودگاهی امام خمینی برای فعالیت بهتر و سریع تر فعالان در این حوزه هاست. طبق این قرارداد شرکت ها و سرمایه گذاری هایی که در این بخش است باید از طریق مجمع وارد شوند تا کاملا در متن جریان داشته باشد و از این کانال صورت بگیرند.
 
مشکلات و آینده پیش رو

در مرحله تولید مشكلاتی چون كمبود تجهیزات آزمایشگاه، کمبود نقدینگی، حمایت و نظارت دستگاه های مسئول وجود دارد. همچنین نداشتن سرمایه اولیه یکی از موانع اصلی در کار است، به عبارت دیگر در صنعت ایده به علاوه تجربه به علاوه مدیریت منهای سرمایه اولیه مساوی است با اتلاف عمر و خلق بدهی افزوده. در مرحله فروش انتظار است كه از محصولات تولیدی و خدمات ارائه شده حمایت شود تا زمینه فروش داخلی و حتی خارجی ایجاد شود، ولی متاسفانه این طور نیست، رسیدن به اقتصاد دانش بنیان و توجه ویژه به این شرکت ها چند سالی است که مورد بحث قرار گرفته است.

عملکرد شرکت های دانش بنیان با توجه به ماهیت آنها به صورت اساسی منجر به تغییر و بهبود اقتصاد می شود. به اعتقاد کارشناسان با وجود افزایش شرکت های دانش بنیان هنوز نیازمندی های این شرکت ها به طور کامل مورد توجه قرار نگرفته و دست اندرکاران فضای کسب وکار پرریسکی را شاهد هستند. هرچند با تاسیس صندوق نوآوری و شکوفایی نخستین گام ها برای حمایت از شرکت های دانش بنیان برداشته شده اما برای رسیدن به اقتصاد دانش بنیان راهی طولانی پیش رو است.

صندوق نوآوری و شکوفایی برای حمایت از شرکت های دانش بنیان تا پایان سال 94 معادل 544میلیارد تومان تسهیلات مصوب کرد که توجه ویژه دولت را به این شرکت ها نشان می دهد. با این حال به اعتقاد مدیران چند شرکت دانش بنیان هرچند فضای کسب وکار برای این شرکت ها بهبود یافته، اما رسیدن به شرایط ایده آل تلاش بیشتری را لازم دارد.