شطرنج روابط اقتصادی در دوران پساتحریم

با پایان گرفتن مذاکرات و توافق هسته ایران با قدرت‌های جهانی، انتظار‌ها برای روند تغییرات در ایران نیز آغاز شد. لغو تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، فصلی تازه و پررونق از فرصت‌های اقتصادی ارزشمند را در اختیار ایران قرار داده است. سفرهای اخیر ریاست جمهوری این کشور به مقاصد اروپایی و عقد قراردادهای بین‌المللی بین این کشورها و دولت ایران نشان می‌دهد، عزمی راسخ برای ایجاد تحولات اقتصادی وجود دارد.با این حال هر معامله و تفاهم‌نامه‌ای دو سو دارد. اگرچه ایران به سبب خروج از تحریم‌ها و شرایط جدید اقتصادی، بیش از گذشته مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته، اما سوی دیگر معاملات را کشورهای طرف قرارداد ایران تشکیل می‌دهند، کشورهایی که بر طبق پیش‌بینی‌ها اغلب اروپایی خواهند بود و در این بین منافعی پر تعداد و قابل توجه به دست می‌آورند.

بازسازی روابط پیشین با گام‌هایی حساب شده

در طول روزهای گذشته، برنامه سفر ریاست جمهوری ایران به کشورهای اروپایی که از ایتالیا آغاز شده، به سرعت به تیتر خبری بسیاری از خبرگزاری‌های معتبر جهان تبدیل شد. برای مثال نشریه گاردین این سفر را به مثابه راهی برای بازسازی روابط پیشین تلقی می‌کند و می‌نویسد؛ ایران در دوران پیش از تحریم، بزرگ‌ترین شرکای تجاری خود را در بین کشورهای اروپایی به دست آورده بود، اما تحریم‌ها، این فرصت را از ایران دریغ کرده و ایران را به انزوای اقتصادی کشاندند، اکنون دولت با شرایط جدید، برای ترمیم و بازسازی روابط موفق پیشین قدم به عرصه دیپلماسی گذاشته است.

ایتالیا، فرانسه، آلمان و بسیاری از کشورهای اروپایی دیگر برای همکاری با ایران تمایل دارند. فرانسه شرایط مناسبی برای همکاری با ایران در بخش‌های خودروسازی و صنایع الکترونیک دارد. افزون بر قراردادهای بلند‌مدت و آتی، قرارداد تحویل هواپیماهای جدید و به‌روز برای پیوستن به ناوگان فرسوده هواپیمایی ایران از نخستین مبادلات چشمگیر تجاری بین ایران و اروپاست.

تا یک دهه پیش، ایتالیا بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران در پروژه‌های مختلف و به‌ویژه در حوزه پروژه‌های نفتی بود. بنابراین به نظر می‌رسد انتخاب ایتالیا به‌عنوان نخستین مقصد سفر، یک انتخاب استراتژیک از سوی ریاست جمهوری ایران بوده است. دیدار با رهبر کاتولیک‌های جهان نیز با توجه به مناسبات مذهبی و فرهنگی ایران با ایتالیا، دیداری هوشمندانه و معنادار است. نشریه وال استریت در گزارشی به حرکت سریع ایران به سمت تجارت با اتحادیه اروپا پرداخته است.

در بخشی از این گزارش به رقم حدودی 18 میلیارد دلار قراردادهای منعقد شده بین دولت‌های ایتالیا و ایران اشاره شده و این ارقام را چشمگیر ولی واجد احتیاط می‌داند. به عبارت دیگر، براساس این گزارش، در طول دوران تحریم، ایران به واردات از چین و برخی کشورهای محدود مثل هند عادت کرده بود و ورود سریع این کشور به بازارهای جهانی ریسک تجاری زیادی را به این کشور تحمیل می‌کند. این همان نکته‌ای است که در گزارش وال استریت به‌عنوان دلیل احتیاط در نظر گرفته شده است.

منافع اروپاییان کم تعداد نیست

با وجود استقبال اکثر نشریات اروپایی از بازگشت ایران به عرصه تجارت بین‌الملل، برخی نشریات، به‌ویژه نشریات ایالات متحده، این معاملات را برای اروپا پرسودتر می‌بینند و استقبال اروپا از لغو تحریم‌ها را به سبب منافع پرشمار این کشورها در قبال همکاری اقتصادی با ایران ارزیابی می‌کنند. نشریه یو اس تودی با رویکردی نسبتا منصفانه، در گزارشی می‌نویسد؛ تقویت روابط ایران با تجارت بخش بین‌الملل، نه فقط به لحاظ اقتصادی، بلکه به لحاظ دیپلماسی، چه در خاورمیانه و چه در سطح جهان بسیار مهم است.

اما لغو تحریم‌ها علیه این کشور، برای بسیاری از دولت‌های اروپایی نیز بسیار امیدوار‌کننده تلقی می‌شود.ایران به‌عنوان یکی از صادرکنندگان بزرگ نفت در خاورمیانه، می‌تواند کشوری بکر و پر بازده برای بهره‌برداری‌های اقتصادی تلقی شود. لوئیجی پتریللو، کارشناس امور ایران در دانشگاه رم معتقد است، انتخاب ایتالیا به‌عنوان آغازگر سفرهای ریاست جمهوری ایران، انتخابی سهوی نبوده است. ایتالیا یکی از خنثی‌ترین کشورهای اروپایی و دارای سوابق دوستانه در روابط با کشورهای مسلمان تلقی می‌شود.

بخش اقتصادی خبرگزاری سی ان ان نیز در گزارشی، بازگشت ایران به عرصه تجارت بین‌الملل را به بازگشت غول نفتی خاورمیانه در اروپا تشبیه کرده و معتقد است بسیاری از کشورهای اروپایی برای به دست آوردن نظر مثبت ایران برای عقد قرارداد و تفاهم‌نامه در جنگ و ستیز نرم هستند.

براساس دیدگاه بخش اقتصادی سی ان ان، ایران که رقمی در حدود 9درصد از ذخایر نفت جهان را در اختیار دارد اکنون تنها از 4درصد از این ذخایر بهره‌برداری می‌کند. بنابراین طبیعی است که مشارکت در حفاری، فروش و سود این ذخایر برای اروپایی‌ها تا این حد جذاب جلوه کند. این خبرگزاری همچنین معتقد است، ایالات متحده به‌عنوان غایبی بزرگ در معامله با ایران در واقع جای خالی خود را به رقبای اروپایی تقدیم کرده است.