سایه سنگین سقوط بر ادعای توان تولید داخلی

فناوری مدرن و مهندسی پیچیده صنایع‌هوایی باعث شده در طول دهه‌های گذشته این صنعت در انحصار چند کشور صنعتی خاص باقی بماند، انحصاری که در سال‌های گذشته بارها به خود رنگ و بویی سیاسی گرفته و میزان بهره‌مندی کشورهای مختلف از امکانات آن را تحت تاثیر قرار داده است. این ویژگی خاص باعث شده صنعت هوایی در فهرست تحریم‌های اقتصادی ایران در صف نخست قرار گیرد و از نخستین سال‌های پیروزی انقلاب فروش و تبادل بسیاری از هواپیماها و قطعات فنی مورد نیاز در دستور کار کشورهای غربی قرار گیرد.

هرچند این محدودیت در سال‌های گذشته بارها برای ایران دردسرآفریده و پای پرنده‌های روس را که جز حادثه هیچ رهاوردی نداشته‌اند به آسمان کشور باز کرده، اما مدیرعامل سازمان صنایع هوایی کشور صبح دیروز خبری داده که در صورت تایید عملیاتی می‌تواند تمام این محدودیت‌ها و برخوردهای سلیقه‌ای را تحت‌الشعاع قرار دهد.

منوچهر منطقی، در نشست خبری خود با خبرنگاران اعلام کرد، ایران در سه حوزه مجزا به توان طراحی و مهندسی تولید هواپیما رسیده است. این توان به‌وسیله استانداردهای بین‌المللی به رسمیت شناخته شده و نام ایران را به جمع کشورهای محدود فعال در این صنعت وارد کرده است.

به گفته وی در سطح هوانوردی کوچک و هواپیماهای دو نفره ایران به سطح قابل‌قبولی رسیده و حتی بخش خصوصی نیز در بخش‌هایی از آن فعال است.

در سطح هواپیماهای کلاس بیست تن نیز گواهینامه‌های لازم اخذ شده و توانایی ایران تثبیت شده به حساب می‌آید و در زمینه هواپیماهای بالای بیست تن موفقیت‌هایی کسب شده و ایران توان مشارکت با کشورهای غربی و شرقی در طراحی و ساخت این هواپیماها را به دست آورده است.

با وجود این اظهارنظرهای قاطع مدیرعامل سازمان صنایع هوایی کشور، اما هنوز برخی از کارشناسان نسبت به توان قطعی ایران در ورود به عرصه هواپیما‌سازی تردید دارند. این تردید در جایی به اوج خود می‌رسد که مسئولان سازمان صنایع هوایی خبر از صادرات 100 میلیون دلاری محصولات خود می‌دهند.

البته خبر ورود ایران به عرصه مهندسی و طراحی هواپیما بحث چندان تازه‌ای نیست. به‌ویژه پس از آنکه، در دولت‌های قبل خبر از مشارکت ایران در ساخت یک هواپیمای مسافربری با ظرفیت محدود مطرح شد.

ایران140 که طراحی آن با استفاده از مدل اوکراینی آنتونوف140 ساخته شده بود، طبق اعلام وزیر راه وقت باید جای فوکر100 را می‌گرفت. این دستاورد غرورانگیز اما در 2 پرواز آزمایشی خود، تمام افتخارات خود را به گور فرستاد و پس از ثبت دو سقوط و ایرادهای فنی متعدد با دستور رییس‌جمهوری از چرخه پروازی کشور بیرون رفت.

خاطره تلخ سقوط ایران140 که به مرگ چهل ایرانی منجر شد، باعث شده بسیاری نسبت به توانایی حقیقی ایران در تولید، طراحی و ساخت هواپیما تردید کنند. تردیدی که هرچند در نشست خبری روز گذشته به جواب قاطعی نرسید، اما به نظر می‌رسد، برای ورود دوباره به این عرصه باید تکلیف آن را روشن کرد.

عجله نکنیم

نایب رییس کمیسیون عمران مجلس معتقد است، با توجه به پیچیدگی بالای مهندسی هوایی، ساخت و طراحی هواپیماهای جدید به تکنولوژی و توانایی نیاز است که تا زمان اطمینان نیافتن از آن، ورود به این حوزه چندان مصلحت نیست.

علی‌اکبر آقایی، در گفت‌وگو با «فرصت امروز» به تجربه تلخ سقوط ایران140 اشاره کرد و افزود: در زمان آغاز به کار این هواپیما نیز سروصدای بسیاری بر پا شد و بسیاری درباره آن سخنان افتخار آمیز گفتند، اما با توجه به تجربه‌ای که شخصا در پرواز با این هواپیما داشتم، امنیت آن چندان قابل‌اطمینان نبود و سرانجام نیز به حادثه‌ای تلخ رسید.

به گفته وی تا زمانی که صاحبان فن و کارشناسان متخصص در حوزه نسبت به ساخت این هواپیماها در داخل موضع‌گیری نکنند، نمی‌توان با اعتماد کامل از این محصولات دفاع کرد.

نماینده مردم سلماس در مجلس شورای اسلامی با اشاره به دستاوردهای فنی سال‌های گذشته در عرصه هواپیمایی اظهار کرد: با کار و تلاش صورت گرفته از سوی متخصصان در سال‌های گذشته، ایران پیشرفت مطلوبی در ساخت و طراحی برخی قطعات داشته و این امر غیر‌قابل‌کتمان است، اما نهایی‌کردن ساخت محصولاتی در سطح هواپیما به تجربه و دانشی احتیاج دارد که ورود با عجله به آن چندان به مصلحت نیست.

آقایی، درباره رویکرد ایران برای مقابله با تحریم‌ها در صورت نبود توان ساخت داخلی هواپیما تصریح کرد: در اینکه دشمنی‌ها و بدخواهی‌ها ادامه خواهد داشت، شکی نیست و هیچ‌کس در لزوم مقابله با فشارها و طراحی راه‌حل‌های مناسب تردیدی ندارد. اما در این بین این نکته را نباید فراموش کرد که اشتباه محاسباتی در شناخت توان شاید حادثه‌آفرینی کند و نمونه ایران140 شاهدی بر این مدعی است.

هرچند هنوز بسیاری از محصولات مورداشاره منطقی رونمایی نشده و تا زمان آزمایش فنی و دقیق آن نمی‌توان موضعی رسمی گرفت، اما تجربه‌های ناموفق گذشته کار اثبات محصولات جدید را بسیار دشوار کرده است.

ورود ایران به عرصه طراحی هواپیما آن هم در سه سطح کوچک، 20 تن و بالاتر از 20 تن خبری است که در اقتصاد ایران به منزله یک انقلاب به شمار می‌رود. این مدعا ایران را به جمع تعداد محدودی از کشورهای صنعتی که تاکنون انحصار ساخت هواپیما را در دست داشته‌اند، وارد می‌کند اما این خبر به یک پشتوانه کارشناسی تایید شده نیاز دارد تا مردم بار دیگر به پرنده‌های غیر‌غربی روی خوش نشان دهند.