روزهای ناآرام ترکیه و مشکلاتی که در راهند

طی چند دهه اخیر، دولت ترکیه تلاش های متعددی را برای توسعه بازارهای تجاری، اقتصادی و گردشگری خود انجام داده و کامیابی هایی را نیز به دست آورده است. اما از زمان ظهور داعش در منطقه و اوج گیری برخی تنش ها بین اقوام کردتبار ترکیه با دولت مرکزی، موجی از ناآرامی و ناامنی به برخی شهرهای مهم این کشور هجوم آورده است.

ناآرامی هایی که نه فقط محدود به تظاهرات و اغتشاش می شود، بلکه بمب گذاری و کشتار مردم بی گناه و برخی گردشگران را در پی داشته است. این ناآرامی ها علاوه بر شهرهای مهمی چون استانبول، مرزهای این کشور را نیز تحت الشعاع قرار داده و این سلسله اتفاقات می تواند روند برنامه های دولت برای توسعه پایدار را به طور کلی مختل کند.

آتش گرفتن خطوط انتقال انرژی، به سرقت رفتن کالاها و مواردی از این دست، باعث ایجاد حس نارضایتی شرکای تجاری ترکیه در خصوص روابط شان با این کشور شده است. در این میان ایران به عنوان یکی از قدرت های منطقه که به تازگی از قید تحریم رها شده، اهمیت زیادی در خصوص روابط تجاری، اقتصادی و دیپلماتیک با ترکیه داراست.

گردشگری، بخش خصوصی و چالش های پیش رو

پایگاه خبری المانیتور در گزارشی با اشاره به روابط ایران و ترکیه در طول سال های تحریم و پس از آن می نویسد؛ روابط جدید ایران و ترکیه از چندین جهت حائز اهمیت است: یکی از نخستین و مهم ترین موارد، هم مرز بودن دو کشور و در نتیجه تجارت، ساخت و ساز و صنایع وابسته بین ایران و ترکیه است.

از سوی دیگر طی چند سال گذشته، ترکیه به عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگران ایرانی محسوب می شده، گردشگرانی که اغلب هزینه های زیادی را نیز صرف خرید از فروشگاه های این کشور می کردند و البته برخی گردشگران نیز با دو هدف تفریح و وارد کردن کالاهای ترکیه  (به ویژه البسه) به ایران به این کشور مسافرت می کردند.

این حجم سفر و تجارت باعث شده بود ترکیه همواره حسابی ویژه برای مسافران پرتعداد ایرانی باز کند. اما با بروز برخی جریانات در ماه های گذشته و وقوع حملات تروریستی، بسیاری از کشورها گردشگران خود را از سفر به این کشور منع کردند و به نظر می رسد رونق بخش گردشگری این کشور با چالشی جدی روبه رو است.

افزون بر اینها، بسیاری از صادرکنندگان ترکیه، به ویژه صادرکنندگان بخش خصوصی تمایل دارند در شرایط پساتحریم میزان فعالیت خود در ایران را افزایش داده و حجم صادرات خود به ایران را چندین برابر کنند.

پیمانکاران ترکیه و فعالان عرصه ساخت و ساز نیز تمایل دارند بر رقبای ایتالیایی، آلمانی، فرانسوی و چینی خود پیشی گرفته و سهمی بزرگ در فعالیت های عمرانی ایران ایفا کنند. وزارت اقتصاد ترکیه چندی پیش ابراز امیدواری کرده بود که حجم تجارت دو کشور به طور سالانه به رقم 35 میلیارد دلار یا حتی بیشتر برسد.

با همه اینها، طی یک سال گذشته مشکلات زیادی بین دو کشور در خصوص ترانزیت کالاها مشاهده شد. تنش هایی که به مسیرهای ترانزیت، هزینه های ترانزیت و مواردی مشابه مرتبط بود. اگرچه این مشکلات ظاهرا حل و فصل شده اند، اما برخی اختلاف نظرها بین سران دو کشور، به ویژه در خصوص مواضع متفاوت ایران و ترکیه در قبال سوریه پابرجاست. اختلاف نظری که سایه ای محسوس بر تصمیمات دو کشور گذاشته است.

موقعیت استراتژیک ایران و مسیرهایی که مهم هستند

لوکا آنسلچی، مدرس و پژوهشگر ارشد در خصوص مطالعات آسیای مرکزی در دانشگاه گلاسکو، در خصوص اهمیت ایران برای ترانزیت کالاها در طول تاریخ می گوید: سال هاست ایران به عنوان یک مسیر مهم ترانزیتی در آسیای میانه شناخته می شود.

ایران به عنوان یک مسیر ترانزیتی محصور بین آب و خشکی عمل می کند. کشوری که اگرچه این روزها و پس از لغو تحریم ها اولویت هایی چون تجارت با اروپا را در سر دارد، اما تجارت با کشورهای منطقه نیز حائز اهمیت بسیاری است. ورود مجدد ایران به عرصه تجارت جهانی موقعیت و مسیر صادرات و واردات کالاهای منطقه را دستخوش تغییراتی می کند. دسترسی سریع تر به مسیرهای ترانزیت از طریق خطوط راه آهن سراسری و مرزهای آبی و خاکی ایران برای برخی همسایگان این کشور بسیار مهم است.

از سوی دیگر تعدادی از کشورهای همجوار ایران مثل ترکیه که در شرایط تحریم حداکثر استفاده را از وضعیت تحریم ایران می بردند اکنون با چالش ورود ایران به عرصه تجارت بین الملل، وقوع برخی تنش ها با روسیه و مشکلات و ناآرامی های داخلی به طور همزمان مبارزه می کند.

اگرچه دیدار مقامات دو کشور ترکیه و روسیه و عذرخواهی های مقامات ترکیه از روسیه به سبب سقوط بمب افکن روسی، مناسبات دو کشور را بهبود بخشیده است، اما وضعیت روابط ایران و ترکیه با در نظر گرفتن برخی سوابق ناخوشایند در خصوص ترانزیت کالا در مرزهای بین دو کشور چندان قابل پیش بینی نیست و نمی توان چشم انداز مشخصی از تصمیمات مقام های ایرانی در خصوص تجارت با ترکیه در نظر داشت.