رقابت عرضه‌کننده یا گران خریدن مصرف‌کننده؟

چندی پیش رئیس اتحادیه بنکداران مواد‌غذایی با اشاره به اینکه درج قیمت مصرف‌کننده روی کالاها موجب شده که بسیاری از فروشگاه‌ها و عرضه‌کنندگان کالا از این موضوع به نفع خود استفاده ‌کنند، اذعان کرد که برای رفع این مشکل قرار است به طور آزمایشی، قیمت مصرف‌کننده از روی برخی کالاهای غیراساسی مانند تنقلات حذف شود. به‌ظاهر بعد از بررسی نتایج و نقاط ضعف این طرح، نحوه پیاده‌سازی و ادامه طرح در سایر کالاها مورد بررسی قرار خواهد گرفت. اما حذف قیمت مصرف‌کننده از روی بسته‌بندی کالاها، موافقان و مخالفانی دارد. موافقان این طرح معتقدند در صورت وجود نظارت دقیق و صحیح در نظام اقتصادی، حذف قیمت مصرف‌کننده اقدام مفیدی خواهد بود و موجب ایجاد رقابت میان عرضه‌کنندگان کالاها خواهد شد.

در مقابل مخالفان این طرح به دلیل مشکلات و معضلات متعددی که در نظام توزیع وجود دارد، معتقدند حذف قیمت مصرف‌کننده موجب خواهد شد مصرف‌کنندگان کالاها را با قیمت گران‌تری خریداری کنند. این گروه بر این باورند که برای اجرای موفقیت‌آمیز این طرح باید مشکلات موجود در نظام توزیع حذف و زیرساخت‌های لازم ایجاد شود. «فرصت امروز» در این گزارش حذف قیمت مصرف‌کننده از بسته‌بندی کالاها را مورد بررسی قرار داده است.

***

امید طباطبایی:

زیرساخت‌ها را در نظر نگرفته‌ایم

امید طباطبایی، مدیر عامل شرکت ساوین معتقد است باید ابتدا این موضوع را در نظر بگیریم که کشورهای پیشرفته چه زیرساخت‌هایی را برای حذف قیمت مصرف‌کننده از بسته‌بندی کالاها ایجاد کرده‌اند و این زیرساخت‌ها را در کشورمان ایجاد کنیم.

با توجه به شرایطی که بر اقتصاد کشورمان حاکم است، حذف قیمت مصرف‌کننده از بسته‌بندی کالاها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

حذف قیمت مصرف‌کننده از بسته‌بندی کالاها اقدام خوب و درستی است. در سایر کشورها که اقتصاد آزادی دارند هم این اقدام انجام می‌شود اما از آنجا که نظام توزیع در کشورمان مشکل دارد، اجرای این طرح نیز توام با مشکلاتی خواهد بود. به نظر می‌رسد که به جای حذف قیمت مصرف‌کننده از بسته‌بندی کالاها، باید نسبت به اصلاح قیمت مصرف‌کننده اقدام کرد، زیرا در حال حاضر فاصله عجیبی بین قیمت مصرف‌کننده و تولیدکننده وجود دارد و متاسفانه بسیاری از شرکت‌ها این کار را به‌صورت غیرواقعی انجام می‌دهند.

اگر مقایسه‌ای بین قیمت کالاها در سطح سوپرمارکت‌ها و خرده‌فروشی‌ها نسبت به قیمت عمده فروشی‌ها انجام شود، بیشتر متوجه این موضوع می‌شویم. این در حالی است که نظارت دقیق و درستی نیز در این مورد وجود ندارد.  

کارشناسان اقتصادی بر این باورند که نباید در زمینه حذف قیمت مصرف‌کننده از بسته‌بندی کالاها صرفا از کشورهای پیشرفته الگوبرداری کنیم، زیرا نظام توزیع در کشور ما تفاوت زیادی با نظام توزیع در این کشورها دارد. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

از آنجا که نظام توزیع در کشور ما دارای مشکلات و چالش‌های اساسی است، حذف قیمت هم کمکی به مصرف‌کنندگان نمی‌کند و بیشتر مصرف‌کنندگان را مشوش می‌کند. متاسفانه ما در مواردی تلاش می‌کنیم که الگوبرداری‌هایی را از کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته داشته باشیم، اما زیرساخت‌های آن را در نظر نمی‌گیریم.

بنابراین به نظر می‌رسد باید ابتدا این موضوع را در نظر بگیریم که این کشورها چه زیرساخت‌هایی را برای حذف قیمت مصرف‌کننده از بسته‌بندی کالاها ایجاد کرده‌اند که متاسفانه بدون توجه به این موضوع مهم فقط یک تصمیم آنی گرفته‌ایم که دست به چنین اقدامی بزنیم.

در صحبت‌های‌تان به بحث زیرساخت‌ها اشاره کردید. زیرساخت‌های مورد نیاز برای اجرای موفقیت‌آمیز چنین طرحی چیست؟

باید در وهله اول اقتصاد ما یک اقتصاد بین‌المللی شود. در یک اقتصاد بین‌المللی هیچ‌گاه مشاهده نمی‌کنید که در یک خیابان چندین واحد خرده‌فروشی و عرضه‌کننده کالاها و محصولات وجود داشته باشد و کشورهای پیشرفته به سمت فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفته‌اند. در واقع ما هم باید به سمت ایجاد فروشگاه‌های بزرگ زنجیره‌ای حرکت کنیم و در اینجاست که رقابت در جهت جذب مصرف‌کنندگان ایجاد می‌شود.

موضوع دیگر نحوه نظارت در شرایطی است که قیمت مصرف‌کننده از بسته‌بندی کالاها حذف شده باشد.در کشور ما باید فاصله بین تولیدکننده و مصرف‌کننده کم شود، واسطه‌ها حذف شوند و کالاها با قیمت واقعی به دست مصرف‌کنندگان برسد. تا زمانی که واسطه‌ها و دلالان در نظام بازار و توزیع ما وجود دارد و کالاها را از مرحله تولید به مرحله مصرف می‌رسانند و تفاوت قیمتی فاحشی را در این مرحله ایجاد می‌کنند، نمی‌توانیم اطمینان داشته باشیم که می‌توانیم طرحی مانند حذف قیمت مصرف‌کننده را با موفقیت اجرا کنیم.

***

محمد حسین روشنک:

در صورت حاکمیت نظارت، حذف قیمت مفید است

محمد حسین روشنک، مدیرعامل ایمان تجارت روشن معتقد است اگر به جای دخالت، نظارت در نظام اقتصادی حاکم شود و برای سازمان‌های نظارتی حداکثر و مرز قیمت هر یک از کالاها مشخص شود، حذف قیمت مصرف‌کننده از بسته‌بندی بسیار مفید خواهد بود.

حذف قیمت مصرف‌کننده از بسته‌بندی کالاها مخالفان و موافقانی دارد. مخالفان این طرح معتقدند حذف قیمت مصرف‌کننده موجب گرانی کالاها می‌شود و این اختیار را به عرضه‌کنندگان می‌دهد که کالاها را با قیمت گران‌تری نسبت به قیمت واقعی آن عرضه کنند. موافقان این طرح نیز اعتقاد دارند این طرح موجب ایجاد رقابت میان عرضه‌کنندگان کالا برای فروش کالاها با قیمت پایین‌تر و کسب سود بیشتر می‌شود. نظر شما درباره این موضوع چیست؟

هر موضوعی که در نظام اقتصادی محدودیت ایجاد کند و هر آنچه نام آن را بتوان دخالت گذاشت، تاکنون جواب نداده است و در آینده نیز جوابگو نخواهد بود. اگر به جای دخالت نظارت را در نظام اقتصادی حاکم کنیم و برای سازمان‌های نظارتی مرز قیمت هر یک از کالاها را مشخص کنیم، بسیار بهتر خواهد بود. به این معنا که نیازی نیست حتما قیمت کالاها روی بسته‌بندی آن درج شود و این موضوع که فروشندگان و بازرسان از مرز قیمت هر یک از کالاها مطلع باشند، کافی است.

در واقع می‌توانیم بگوییم که درج قیمت مصرف‌کننده روی کالاها هیچ دردی را دوا نمی‌کند و حتی موجب می‌شود که اگر یک فروشنده بخواهد برخی از کالاها را سریع‌تر و ارزان‌تر بفروشد، با واکنش منفی همکاران و رقبای خود مواجه شود. به نظر من در چنین شرایطی بهترین شیوه این است که نظارت و سیاست‌گذاری در اقتصاد وجود داشته باشد اما موضوعی به نام دخالت وجود نداشته باشد.

پس شما با این موضوع که قیمت مصرف‌کننده از روی بسته‌بندی کالاها حذف شود، موافق هستید و آن را اقدام مثبتی ارزیابی می‌کنید؟

نه تنها موافق هستم، بلکه در مورد این موضوع جدیت دارم، زیرا معتقدم به این وسیله می‌توان سامان‌دهی نسبی به وضعیت بازار داد. ما نباید این‌گونه فکر کنیم که یک مغازه دار یا عرضه‌کننده به این موضوع تمایل دارد که کالاها و محصولات را با قیمت بالایی عرضه تمایل کند.

در واقع اگر قیمت مصرف‌کننده از روی بسته‌بندی کالاها حذف شود، موجب ایجاد رقابت میان عرضه‌کنندگان و توزیع‌کنندگان آن کالاها و محصولات می‌شود. اما با درج قیمت مصرف‌کننده روی بسته‌بندی کالاها و محصولات مختلف، امکان ایجاد رقابت از بین رفته است.

یکی از موضوعاتی که اجرای موفقیت‌‌آمیز این طرح را با تردیدهایی مواجه می‌کند، وجود مشکلات جدی در نظام توزیع و شبکه فروش در کشورمان است. به نظر می‌رسد برای اجرای موفقیت‌آمیز این طرح ابتدا باید زیرساخت‌های لازم ایجاد شود و سپس قیمت مصرف‌کننده از روی بسته‌بندی کالاها حذف شود. اعتقاد شما در رابطه با این موضوع چیست؟

در ابتدای سخنانم به این موضوع اشاره کردم که باید سیاست‌گذاری و نظارت در نظام اقتصادی وجود داشته باشد. در واقع اگر نظارت صحیح و دقیق وجود داشته باشد، می‌توان به این موضوع امیدوار بود که بخشی از مشکلات جدی نظام توزیع برطرف شود. به نظر من اگر نظارت‌ها دقیق و درست باشد، دیگر نیازی به قیمت‌گذاری روی بسته‌بندی کالاها نخواهد بود.

***

علیرضا چتری:

حذف قیمت مصرف‌کننده می‌تواند رقابت ایجاد کند

علیرضا چتری، مدیر‌عامل‌باربد تجارت معتقد است که اگر در کشور ما مشکلات و معضلات متعدد موجود در نظام توزیع و شبکه فروش برطرف شود، می‌توان امیدوار بود که حذف قیمت مصرف‌کننده موجب ایجاد رقابت در میان عرضه‌کنندگان کالاها و محصولات شود.

ارزیابی شما از حذف قیمت مصرف‌کننده چیست؟ با توجه به شرایطی که بر کشورمان حاکم است، این موضوع را تا چه اندازه اجرایی می‌دانید؟

نظام توزیع در کشور ما با مشکلات جدی مواجه است و ضعف‌های متعددی دارد. به نظر می‌رسد که در وهله اول باید این مشکلات و ضعف‌ها برطرف شود و سپس به این موضوع فکر کرد که باید چگونه قیمت مصرف‌کننده را از روی بسته‌بندی کالاها حذف کرد، زیرا مشکلات و معضلاتی که در نظام توزیع وجود دارد، بسیار متعدد است که نبود آمار و اطلاعات کافى درخصوص فرآیندهاى توزیع، نامطمئن و غیررسمى بودن بخش قابل توجهى از حمل و پخش کالا در شبکه توزیع، تعدد واحدهاى صنفى در سطح خرده فروشی، نبود امکان تعامل کشورى میان اصناف براى استفاده از توانایی‌ها و ظرفیت هاى صنفى با رویکرد توسعه صادرات و تنظیم بازار، بالا بودن هزینه‌هاى شبکه توزیع کالا، حضور نداشتن تشکل‌هاى غیردولتى برای حمایت از حقوق مصرف‌کننده و نبود نهاد مدون تنظیم‌کننده بازار از جمله آنهاست. در واقع تا زمانی که این مشکلات و معضلات برطرف نشود، حذف قیمت مصرف‌کننده مشکلات بیشتری را به وجود خواهد آورد.

بنابراین، اگر مشکلات نظام توزیع را برطرف کنیم، حذف قیمت مصرف‌کننده می‌تواند آثار مثبتی را به دنبال داشته باشد اما در غیر‌این صورت این اقدام بیش از آنکه آثار مثبت داشته باشد، پیامدهای منفی به دنبال خواهد داشت.

موافقان این طرح معتقدند حذف قیمت مصرف‌کننده، می‌تواند موجب رقابت بین عرضه‌کنندگان محصولات و سوپرمارکت‌ها شود. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

البته در بسیاری از کشورهای پیشرفته حذف قیمت مصرف‌کننده آثار خوبی داشته است که یکی از آنها ایجاد رقابت میان عرضه‌کنندگان کالا و محصولات است به‌گونه‌ای که تلاش می‌کنند تا سود خود را در فروش بیشتر و سود کمتر قرار دهند اما از آنجا که فروش بیشتری انجام می‌دهند، سود خوبی را نصیب خود می‌کنند.

اگر در کشور ما چنین رویه‌ای پیاده‌سازی شود و مشکلات و معضلاتی که در مورد نظام توزیع ذکر شد، برطرف شود، می‌توان امیدوار بود که حذف قیمت مصرف‌کننده موجب ایجاد رقابت در میان عرضه‌کنندگان کالاها و محصولات شود.

این موضوع اگر محقق شود، چه منافعی را برای مصرف‌کنندگان به دنبال خواهد داشت؟

چنانچه رقابت واقعی میان عرضه‌کنندگان کالاها و محصولات ایجاد شود، منافع بسیار زیادی را برای مصرف‌کنندگان خواهد داشت که ارزان خریدن کالاها و محصولات از جمله آنهاست. به عبارت دیگر زمانی که رقابت میان عرضه‌کنندگان کالاها ایجاد شود، مصرف‌کنندگان از فواید و منافع آن بهره‌مند خواهند شد.

ارتباط با نویسنده: elmira.akrami@gmail.com