سرمایه گذاری های بین المللی عصای دست ترانزیت کشور / راه دستیابی به بازارهای منطقه از خاک ایران می گذرد

اگر تا چند سال قبل حفظ سهم راه آهن از جابه جایی کالا و ترانزیت هدفی دور از دسترس به نظر می رسید، حالا حمل و نقل ریلی ایران خیال هایی را در سر می پروراند که کمترین هدف آن افزایش قابل توجه سهم این بخش در ترانزیت کالا است؛ هدفی که در طول ماه های گذشته محقق شده و می تواند در آینده ای نزدیک به بسیاری از اهداف بلندمدت دسترسی یابد.

در افق 1404 راه آهن باید جایگاهی کاملا متفاوت با آنچه تاکنون رقم خورده داشته باشد. نزدیک شدن به سهم 20درصدی از نقل و انتقالات تجاری یکی از این اهداف است؛ موضوعی که به دگرگونی عظیم در نگاه اقتصادی صاحبان کالا احتیاج دارد. هرچند شبکه ریلی توانسته در طول ماه های گذشته سهم کمتر از 10درصدی خود در انتقال محموله های اقتصادی را تثبیت کند اما مزیت نسبی بالای جاده در قیاس با ریل باعث شده گرفتن هر درصد جدید از این بخش به اما و اگرهای فراوانی وابسته باشد. 

یکی از این شرط ها با سیاست های حمایتی راه آهن در ارائه سیاست های تشویقی جدید محقق شده است. صاحبان بار و البته سرمایه گذارانی که به ورود واگن های جدید باری می پردازند، می توانند با استفاده از این اهرم های تشویقی بخشی از هزینه های خود را کاهش دهند.

در کنار برنامه ریزی برای ارتقای جایگاه ریل در حوزه بار، ترانزیت کالا نیز یکی دیگر از اهدافی است که می تواند بسیاری از چالش ها در این حوزه را برطرف کند؛ موضوعی که اهمیت آن باعث شده راه آهن به فکر تأسیس نهادی بیفتد که به طور خاص تمرکز خود را روی این بخش خواهد گذاشت.

این شرکت درباره این نهاد جدید توضیح داده که به منظور گسترش فعالیت های حمل و نقل بین المللی شرکت راه آهن و هماهنگی بیشتر با راه آهن های منطقه، تجار و صاحبان بار و نیز دستیابی به اهداف راه آهن در توسعه فعالیت های ترانزیت و گسترش کریدورهای بین المللی، اداره کل جدید بازرگانی بین المللی تأسیس شد.

با وجود نگاه مثبتی که به افزایش نفوذ ریل وجود دارد، جاده های ایران نیز از قافله عقب نمانده اند. تلاش برای بهبود شرایط جاده ها، بالا بردن پوشش آزادراهی و افزایش مذاکره با کشورهای همسایه برای ارزان شدن نقل و انتقالات کامیون ها بخشی از برنامه هایی بوده که حفظ جایگاه جاده های ایران را در دستور کار قرار داده است. از کریدور خلیج فارس تا دریای سیاه گرفته تا تلاش برای حذف روادید در رفت وآمد میان همسایگان شمالی تنها بخشی از اقداماتی بوده که در کنار تلاش برای ارتقای ریل، به جاده های کشور نیز پرداخته است.

توسعه زیرساخت ها، اصلی ترین پیش نیاز

با وجود ارتقای قابل توجه برنامه های کلان وزارت راه و شهرسازی و راه آهن در حوزه حمل و نقل بار در حمل و نقل ریلی اما هنوز رسیدن به این اهداف کلان با چالش های جدی روبه رواست که بخش قابل توجهی از آن به عرصه زیرساختی مربوط می شود. شبکه ریلی ایران نه تنها هنوز به برخی شهرها و مراکز اقتصادی مهم مانند چند بندر جنوبی و شمالی دسترسی ندارد، بلکه حتی حدود یک سوم استان های ایران نیز از نعمت قطار محروم هستند و این امر باعث می شود بسیاری از صاحبان بار ترجیح دهند کالاهای خود را با شیوه ای دیگر به مقاصد برسانند.

اگر به این چالش نهایی نشدن اتصال کشور به خطوط ریلی برخی کشورهای همسایه و البته ناامنی و بی ثباتی برخی از این کشورها را نیز اضافه کنیم مشخص می شود ریل برای رسیدن به جایگاهی که برای خود متصور است، نیاز تغییراتی بنیادین خواهد داشت. نیاز جدی به افزایش سرمایه گذاری ها در این عرصه باعث شده راه آهن حساب ویژه ای روی حضور سرمایه گذاران داخلی و خارجی در این عرصه باز کند، حسابی که به نظر می رسد با اجرایی شدن برجام و بهبود نسبی اوضاع اقتصادی کشور در عرصه عمل نیز موفقیت هایی را به دست آورده است.

به فاصله چند روز پس از عقد قرارداد حضور سرمایه گذار بخش خصوصی در طرح وارد کردن 400واگن جدید به ناوگان کشور آن هم در شرایطی که مسئولان راه آهن خبر از آن دادند که قراردادهای اینچنینی تا پایان سال به 3000 واگن افزایش خواهد یافت، وزارت راه با چند شرکت آلمانی نیز قراردادهایی امضا کرد که می تواند در طول سال های گذشته منحصر به فرد باشد.

کنار هم قرار دادن قراردادهای جدید با آلمان ها، در کنار آنچه در مذاکرات اخیر با شرکت های فرانسوی، ایتالیایی و کره ای رقم خورده، نشان از آن دارد که با اجرای برجام فضایی برد- برد بر سر راه ریل های ایران قرار گرفته است؛ فضایی که از یک سو برای سرمایه گذاران خارجی بستری بکر برای سرمایه گذاری های جدید به وجود می آورد و از سوی دیگر راه را برای توسعه ریلی ایران هموار می کند.

در کنار ریل، جاده نیز در تعامل با سرمایه گذاران خارجی توانسته است موقعیت نسبی خود را به شکلی قابل توجه ارتقا دهد؛ از نهایی شدن حضور شرکت های ایتالیایی، کره ای، چینی و ترکیه ای در طرح های آزادراهی ایران، مذاکرات برای دریافت فاینانس نیز در طرح های مختلف پیگیری شده که هر یک از آنها می تواند در آینده ای نه چندان دور تحولی جدی در عرصه ترانزیت ایران به وجود آورد.

تمرکز جدی دولت، مجلس و دیگر نهادهای کلان سیاسی کشور روی توسعه راه آهن از یک سو و افزایش امیدها به جذب سرمایه گذاران جدید داخلی و خارجی از سوی دیگر باعث شده بلندپروازی های ریلی کشور بیش از هر زمان دیگری افزایش یابد و اجرایی شدن برجام نیز راه را برای ارتقای سطح مذاکرات در ساخت آزادراه های جدید و بهبود اوضاع جاده ای فراهم کرده است. کنار هم قرار گرفتن این دو حوزه می تواند راه را بر ارتقای جایگاه ترانزیتی ایران باز کند؛ ترانزیتی که از نظر شاخص های اقتصادی بالاترین مزیت نسبی را در قیاس با بسیاری از حوزه های اقتصادی دارد و مثلث دولت، سرمایه گذاران بخش خصوصی داخلی و خارجی می تواند این مزیت را از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل کند.

ارتباط با نویسنده : j.hashemi1992@gmail.com