رکود ساخت و ساز دست مدیران شهری را خالی کرده است / راه آهن و مهرآباد قربانیان جدید بدهی های شهری

با پایان یافتن دوران هشت ساله جنگ تحمیلی، دوره ای آغاز شد که هدف اصلی آن بازسازی خرابی های سال های گذشته و رشد اقتصادی دوباره بود. این رویکرد خیلی زود مبنای خود را در بازار مسکن پیدا کرد؛ بازاری که در مدت زمانی کوتاه سودی بالا به سرمایه گذاران عرضه می کرد و توانایی آن را داشت بسیاری از سرمایه ها را جذب خود کند. 

این شرایط یک مشوق دیگر نیز داشت و آن تلاش برای رساندن عدد عرضه مسکن به تقاضای واقعی بازار بود. بالا رفتن رشد جمعیت در دهه 60 و نیاز جدی کشور به ساخت واحدهای مسکونی برای نسل جوان باعث شد، سیاست های حمایتی گسترده ای نیز در این مسیر طراحی شود و صنعت ساختمان خیلی زود به محوری ترین بازار اقتصادی ایران بدل شود.

این رویکرد کلان در اقتصاد مسکن اما آغاز یک بحران جدید نیز بود. بالا رفتن تقاضا برای ساخت و ساز باعث شد شهرداری کلانشهری مانند تهران، بخش قابل توجهی از تمرکز منابع مالی خود را روی شهرفروشی بگذارد. منبع درآمدی که در کمترین زمان بیشترین درآمد را به بار می آورد و در چارچوب برنامه های کوتاه مدت نیز محدودیتی برای آن وجود نداشت.

امروز و با گذشت حدود 20 سال از آغاز این فرآیند شرایط به طور قابل توجهی تغییر کرده است. در بازار مسکن تهران دیگر نه بسازبفروش هایی هستند که حاضر باشند به هر قیمتی تنها واحدهای مسکونی جدید خود را طرح ریزی کنند و نه دیگر زمین و آسمانی برای فروش باقیمانده است. تجربه چند ساله گذشته منطقه 22 تهران که در زمانی کوتاه از ریه های تنفسی پایتخت به منطقه ای اشباع شده تغییر وضعیت داد تنها بخشی از تفاوت هایی است که در طول این سال ها در شهر تهران اتفاق افتاده است. 

با وجود این اما شهرداری تهران هنوز وابستگی بالایی به درآمدهای غیرپایدار دارد و در شرایطی که فضای چندانی برای تراکم فروشی باقی نمانده شاید گزینه های دیگری که در سال های گذشته مطرح نبوده اند، بار دیگر به فهرست اضافه شوند؛ موضوعی که بار دیگر اختلافات بین وزارت راه و شهرسازی و شهرداری تهران را افزایش داده است. اگر در ماه های گذشته اختلاف نظر بر سر ساخت واحدهای مسکونی جدید در منطقه 22 بود، حالا ایستگاه راه آهن تهران و فرودگاه مهرآباد در تیررس شهرداری قرار گرفته اند. هرچند بحث مهرآباد چند ماه قبل مختومه اعلام شد اما حالا به نظر می رسد مدیران شهری پایتخت یک بار دیگر بحث جابه جایی این فرودگاه و البته ایستگاه راه آهن تهران را پیگیری می کنند؛ موضوعی که برخی کارشناسان آن را مقدمه ای برای گسترش شهرفروشی های جدید می دانند.

شهرفروشی باغ های تهران را نابود کرده است

یک کارشناس معماری و مسکن معتقد است که عدم برنامه ریزی برای رسیدن به درآمدهای شهری در تهران باعث شده نه تنها شهرفروشی محور اصلی بسیاری از تحولات مالی تهران شود که پوشش گیاهی و باغ های تهران را نیز نابود کند.
محمد عدالت خواه در گفت وگو با «فرصت امروز» عنوان کرد: نیندیشیدن به راه حلی جدی در این زمینه باعث شده همه تصمیم ها براساس ارزیابی کوتاه مدت باشد و این امر آینده شهر را به خطر انداخته است. تداوم این نگاه باعث شده مدیران شهری این بار توجه شان را به ایستگاه راه آهن جلب کنند و از تعطیلی آن سخن بگویند.

به گفته وی، هرچند تجربه جهانی و سابقه تاریخی به خوبی نشان می دهد قطارها باید در شهر باقی بمانند اما اصراری که بر تعطیلی این ایستگاه وجود دارد به نظر می رسد از اراضی راه آهن به عنوان یک امکان جدید برای صدور پروانه های ساختمانی استفاده خواهد شد و این امر چه برای شهر و چه برای حمل و نقل مفید نخواهد بود.

جدای از راه آهن که با توجه به حمایت های گسترده صورت گرفته بعید به نظر می رسد به جابه جایی نزدیک شود. فرودگاه مهرآباد نیز یکی دیگر از گزینه های تعطیلی شهرداری است که می تواند بخشی از اراضی مهم پایتخت را برای ساخت و سازهای جدید آزاد کند؛ موضوعی که صاحب نظران عرصه هوایی با آن به شدت مخالف هستند.

علیرضا بحیرایی، کارشناس ارشد صنعت هوانوردی در گفت وگو با «فرصت امروز» درباره بر هم خوردن نظم ساختار شهری در صورت باقی ماندن مهرآباد گفت: این فرودگاه در حالی چند دهه قبل ساخته شد که نه تنها در منطقه طرشت، که حتی در دیگر اراضی نزدیک به آن نیز خبر چندانی از ساخت و ساز نبود. از این رو اگر در حال حاضر مهرآباد در دل ساختار شهری قرار گرفته دلیل آن ساخت و سازهای گسترده ای است که پس از افتتاح آن انجام گرفته است. به گفته وی، تعطیلی این فرودگاه، تنها فضایی جدید برای ساخت واحدهای مسکونی جدید را به وجود خواهد آورد و این در حالی است که برای پروازهای کوتاه درون کشوری، مهرآباد هیچ جایگزینی ندارد و نمی توان انتظار داشت مسافران برای پروازی یک ساعته مسافت درون شهری طولانی ای را طی کنند.

نیاز شهرداری تهران به تسویه بدهی های خود با پیمانکاران و تکمیل طرح های نیمه تمام باقی مانده از یک سو و نبود ظرفیت لازم برای تداوم شهرفروشی در پایتخت از سوی دیگر باعث شده تهران با سوالی جدی در مسیر آینده اش روبه رو شود؛ سوالی که یک سوی آن تعطیلی ایستگاه راه آهن و فرودگاه شهر که به نفع واحدهای مسکونی جدید خواهد بود و سوی دیگر آن نیاز جدی برای تغییر در پایه های درآمدی شهری است که دیگر توان ادامه دادن در مسیر قبلی را ندارد. سوالی سخت که مدیران شهری تهران باید فکری جدی برای رسیدن به جواب آن کنند. 

ارتباط با نویسنده : j.hashemi1992@gmail.com