دور کردن زنان از بازار کار به‌ نام حمایت

در آخرین روزهای مجلس نهم مصوبه‌ای در مورد کاهش ساعت کاری برخی از گروه‌های زنان شاغل به تصویب رسید. این در حالی است که کارآفرینان و فعالان حوزه زنان معتقدند تبعات و پیامدهای منفی کاهش ساعت کاری بانوان بسیار بیشتر از آثار مثبت آن است. کارآفرینان و کارشناسان معتقدند در سال‌های گذشته 90 درصد قوانینی که به جهت حمایت از زنان مصوب شده به ظاهر در راستای حمایت از زنان بوده است، اما اصولاً نرخ مشارکت بانوان را پایین آورده است.

در عین حال کارشناسان و صاحبنظران یکی از بارزترین تبعات منفی قوانینی از این دست را خارج‌شدن تدریجی زنان از بازار کار و حوزه اشتغال می‌دانند که به نوبه خود پیامدهای دیگری را به دنبال خواهد داشت. در عین حال برخی اعتقاد دارند کاهش ساعت کاری زنان موجب می‌شود که بانوان نتوانند پست‌های کلیدی و مدیریتی را در اختیار بگیرند و در محیط‌های کاری به رشد و ارتقا برسند. 

«فرصت‌امروز» در این گزارش در گفت‌وگو با تعدادی از کارآفرینان اثرات کاهش ساعت کاری زنان را مورد بررسی قرار داده است.

***

ماهرخ فلاحی:

زنان از پست‌های مدیریتی دور می‌شوند

ماهرخ فلاحی، کارآفرین برتر کشورمعتقد است کاهش ساعت کاری زنان موجب می‌شود که آنها نتوانند پست‌های کلیدی و مدیریتی را در اختیار بگیرند.

مصوبه مجلس نهم در مورد کاهش ساعت‌کاری برخی از گروه‌های زنان شاغل را چگونه ارزیابی می‌کنید و این موضوع چه تبعات و پیامدهای منفی‌ای را به دنبال دارد؟

به نظر من پیامدهای بسیاری دارد. در حال حاضر با وجود تنگناهای اقتصادی واقعا یک مرد به تنهایی نمی‌تواند یک خانواده را تامین و اداره کند و به نوعی زن و مرد مجبور هستند که کار کنند تا یک زندگی را اداره کنند. این لطف در حق خانم‌ها نیست و شاید به این دلیل است که می‌خواهند مانع از ورود زنان به پست‌های کلیدی شوند. زمانی که ساعت‌کاری یک خانم کم شود یا چهار روز در هفته کار کند، نمی‌تواند مدیر یا رئیس یک سازمان باشد.

به نظر من کم کردن ساعت کاری یا طولانی کردن مرخصی زایمان زنان، باعث می‌شود که این قشر از پست‌های کلیدی عقب بماند. باید واقعا این سوال را پرسیدکه هدف قانونگذاران از کاهش ساعت کاری زنان چیست و آیا منظورشان این است که فرصت‌های کلیدی به زنان داده نشود یا منظورشان حمایت از زنان است.

کارشناسان بازار کار معتقدند مصوباتی از این دست موجب باز شدن دست کارفرمایان در اخراج زنان از محیط کار می‌شود. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

دقیقا همینطور است. در حال حاضر بسیاری از کارخانجات و شرکت‌ها برای پرداخت حقوق به کارمندان و کارگران خود با مشکلاتی مواجه هستند. زمانی که یک زن شاغل مرخصی شش ماهه بگیرد، یک کارفرما این مدت جای این کارگر یا کارمند خود را خالی نمی‌گذارد و فرد دیگری را جایگزین می‌کند و به این ترتیب کار خود را از دست می‌دهد.

به این نکته اشاره کردید که ممکن است هدف از تصویب و اجرای چنین قوانینی، جلوگیری از در اختیار گرفتن پست‌های کلیدی توسط زنان است. به نظر شما این قانون تا چه اندازه مانع از رشد و ارتقای بانوان در محیط‌های کاری همپا با مردان می‌شود؟

دقیقا همینطور است. حتی ممکن است به جایی برسیم که مدیر موفق خانم نداشته باشیم. زیرا همانطور که اشاره کردم یک مدیر باید به شکل تمام وقت در محل کار خود حضور داشته باشد و اگر یک خانم کار را زودتر تعطیل کند یا حضور کمرنگی در محل کار خود داشته باشد، هیچ وقت نمی‌تواند مدیر یک واحد باشد و همیشه باید کارمند باشد. این موضوع فرصت‌های مدیریتی را از زنان می‌گیرد.

برخی اعتقاد دارند ما باید به تجربه سایر کشورها در مورد حضور زنان در محیط‌های کاری توجه کنیم. در این کشورها در عین حال که زنان مادر و همسر هستند، پست‌های کلیدی و مدیریتی را هم در اختیار دارند.

در این کشورها زمانی که زنان صاحب فرزند می‌شود، امکانات زیادی برای آنان مهیا می‌شود یا در ادارات و کارخانه‌ها یا در نزدیکی مکان‌هایی که تعداد شاغلان زن زیاد است، مهدکودک‌های متعددی را قرار می‌دهند.
به این ترتیب مرخصی‌های طولانی زایمان یا کاهش ساعت کاری در نظر گرفته نمی‌شود. اما متاسفانه ما در کشورمان چنین امکاناتی را نداریم و این در حالی است که باید امکاناتی مهیا کنند که زنان شاغل هم بتوانند به کار خود برسند و هم به فرزندان خود توجه داشته باشند.

***

یلدا راهدار:

برخی قوانین نرخ مشارکت بانوان را پایین آورده است

یلدا راهدار، نایب رئیس کانون زنان بازرگان ایران معتقد است در سال‌های گذشته 90 درصد قوانینی که به جهت حمایت از زنان مصوب شده به ظاهر در راستای حمایت از زنان بوده، اما اصولا نرخ مشارکت بانوان را پایین آورده است.

مجلس نهم در آخرین روزهای کار خود مصوبه‌ای در مورد کاهش ساعت کاری برخی از گروه‌های کاری زنان داشت. برخی کارشناسان این موضوع را به زیان زنان شاغل می‌دانند. تعبیر شما از این مصوبه چیست؟

در سال‌های گذشته 90 درصد قوانینی که به جهت حمایت از زنان مصوب شده به ظاهر در راستای حمایت از زنان بوده، اما اصولا نرخ مشارکت بانوان را پایین آورده است. به این دلیل که کارفرما نمی‌تواند حقوق کامل پرداخت کند، ولی ساعت کمتری کار دریافت می‌کند. این در حالی است که نمی‌توان بخش‌خصوصی را وادار کرد که لزوما از چنین قوانینی پیروی کند.

ممکن است بخش‌خصوصی به هر ترتیبی نیروهای قدیمی خود را حفظ کند، اما در استخدام نیروهای جدید اولویت را برای مردان می‌گذارد. این کاهش ساعت کاری حتی در بخش دولتی هم موجب می‌شود که رغبتی برای استخدام زنان وجود نداشته باشد و اولویت را برای مردان قائل باشند.

با توجه به آنچه اشاره کردید، باید به جای قوانینی مانند کاهش ساعت کاری، چه مزایای دیگری برای بانوان شاغل در نظر گرفته شود؟

 اگر قرار است آوانس‌هایی به زنان داده شود، باید به رشد مهد کودک‌ها در کنار ادارات کمک کنند یا کمک هزینه‌های پرستاری از کودکان به زنان شاغل پرداخت شود.این در حالی است که هم‌اکنون کمک هزینه مهد کودک اصلا پرداخت نمی‌شود و در جوار کارگاه‌ها و کارخانه‌ها مهد کودک وجود ندارد و در عین حال معمولا شهرک‌های صنعتی از شهرها فاصله زیادی دارند.

زمانی در ادارات مهدکودک وجود داشت و نتیجه مثبتی هم داشت، اما از زمانی که دولت به سمت کوچک شدن رفت، نخستین چیزی که حذف کردند همین مهد کودک‌های جوار ادارات بود.

این تلقی وجود دارد که این مصوبه مجلس نهم اگر تبدیل به قانون شود، منجر به اخراج بیشتر زنان از کار خواهد شد. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

صددرصد همینطور است. دقیقا همان کاری که طولانی شدن مرخصی زایمان بر سر زنان آورد و بسیاری از آنها از فضای کسب‌و‌کار خارج شدند، همین بلا را این قانون سر تعداد دیگری از بانوان می‌آورد. به عبارت دیگر کاهش ساعت‌کاری و ثابت نگه داشتن حقوق اصلا به نفع زنان نیست.

به زعم شما کاهش ساعت کاری زنان چه تاثیری بر رشد بانوان در محیط‌های کاری و ارتقای آنها دارد؟

صددرصد این موضوع جزو موانع نامرئی محسوب می‌شود. اگر قرار باشد بانویی در محیط کار رشد کند، باید یک نیروی تمام عیار باشد و اگر قرار باشد برخی ساعات یا برخی روزها را در محل کار خود حضور نداشته باشد، به کارش لطمه می‌خورد. پس اگر بخواهد رشد کند و مسیر ارتقا را طی کند، مجبور می‌شود که از این حق خود بگذرد.

بنابراین مطمئن باشید که یکی از موانع نامرئی، قوانینی از این دست است که در مجلس تصویب شده است. متاسفم که بگویم برخی از نمایندگان مجلس نهم بدون توجه به ساختار بازارکار این قوانین را مصوب کردند و نمایندگان زن مجلس هم ناآشنا به حقوق زنان و بی‌توجه به درخواست زنان، در تصویب این قوانین آنها را همراهی کردند.

***

زهره اصغری:

آثار مثبت اشتغال زنان از بین می‌رود

زهره اصغری، کارآفرین برتر کشور معتقد است تبعات منفی کاهش ساعت کاری زنان از بین رفتن همه آثار مثبت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی ناشی از اشتغال و حضور زنان در جامعه و بازار کار است.

برخی معتقدند کاهش ساعت کاری زنان در ظاهر به نفع این قشر است، اما در واقع به زیان بانوان است. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

طبق این طرح زنانی که در سه دسته سرپرست خانوار، دارای کودک معلول یا صعب‌العلاج و دارای فرزند زیر هفت سال جای می‌گیرند، به جای 44 ساعت کار در هفته، 36ساعت کار می‌کنند و دو روز مرخصی اضافه نیز دارند. البته در این طرح قرار نیست چیزی از حقوق و مزایای این زنان کم شود.

یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها و انتقادها نسبت به این طرح، خروج تدریجی زنان از نیروی کار و حوزه اشتغال است که به نوبه خود تبعاتی را در پی خواهد داشت. این تبعات در واقع از بین رفتن همه آثار مثبت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی ناشی از اشتغال و حضور زنان در جامعه و بازار کار است. در مجموع به نظر می‌رسد این قانون دارای اثرات منفی و مثبت است.

اشاره کردید که کاهش ساعت کاری زنان دارای اثرات مثبت و منفی است. این اثرات مثبت و منفی چیست؟

بخشیدن زمان بیشتر به زنان برای تربیت بهتر فرزندان و انجام بهتر مسئولیت‌های مادرانه و زنانه، حفظ استقلال مالی و اقتصادی زنان در کنار حفظ بیشتر بنیان خانواده، شادابی و آسودگی خاطر برای مادران و افزایش راندمان کار مادران به دلیل آرامش خاطر بیشتر از آثار مثبت است.

در عین حال سر باز زدن کارفرمایان از استخدام زنان و استخدام نیروی مرد به جای آنها، نادیده گرفتن مردان در رسیدگی به امور خانه در این طرح، کاهش کارآمدی و پیشرفت زنان در کار و عدم حضور آنان در نقش‌های مدیریتی و کنار گذاشتن تدریجی زنان از پست‌های کلیدی، عدم پذیرش این لایحه توسط شرکت‌های خصوصی و غیردولتی، به وجود آمدن احساس تبعیض در بین مردان و زنان، ایجاد روحیه سرخوردگی و بیهودگی در زنان با کاهش حضور آنان در اجتماع یا عدم پذیرش آنان به‌عنوان نیروی کارآمد در چرخه اقتصاد جامعه و تأثیر سوء بر اقتصاد خانواده از مشکلات و اثرات منفی این قانون است.

با توجه به آنچه اشاره کردید، چه راهکاری وجود دارد که آثار منفی ناشی از کاهش ساعت‌کاری زنان به حداقل برسد؟

آینده پژوهی، آسیب‌شناسی و پیش‌بینی عوارض ناشی از اجرای این قانون توسط سیاست‌گذاران انجام شود، زیرا نمی‌توانیم این‌گونه قانون‌ها را تبدیل به آزمون و خطا کنیم و بعد از اجرا و به وجود آمدن آسیب‌ها به دنبال راه‌حل باشیم.

در عین حال برای جلوگیری از تبعیض، این قانون برای مردان نیز تصویب شود، مانند بسیاری از کشورها که ساعت کار را تعدیل کرده‌اند.

می‌توان از روش‌های مختلف نظیر امکان دسترسی به اتوماسیون اداری خارج از سازمان  (برون سپاری) این امکان را فراهم کرد تا مادران بخشی از کار را در خارج از محیط‌کار انجام دهند و با برگزاری جلسات هم‌اندیشی و کنترلی روند کار آنان پیگیری شود.

جایگزینی و چیدمان صحیح نیروها براساس نیاز، وضع قوانین جانبی برای ترغیب کارفرمایان از اطاعت از این قانون نظیر طرح‌های تشویقی همچون پرداخت بخشی از حق بیمه کارکنان توسط قانون‌گذار به جای کارفرما از جمله راهکارهایی است که می‌توان پیگیری کرد.

ارتباط با نویسنده: elmira.akrami@gmail.com