خودرو و آلودگی هوا و تجربه دیگران

هوای کلانشهر‌های کشور و به‌خصوص تهران، این روزها وضعیت نامطلوبی پیدا کرده است و مانند سال‌های گذشته، با شدت بیشتر، دریک حالت هشدار و بحران در نوسان است، این دور باطل همه ساله، در روزهای سرد زمستان تکرار می‌شود، به‌طوری‌که مدارس ابتدایی را به تعطیلی می‌کشاند، بعضی‌ها را راهی بیمارستان و عده آسیب‌پذیر را هم خانه‌نشین می‌کند، و دردآورتر از همه اینکه، طبق گزارش سال 87، سالانه جان 2500 نفر را می‌گیرد،  (هفته نامه سلامت، 19 دی 94)، با این ملاحظه که کیفیت هوای سال‌های اخیر، نسبت به سال‌های دهه 80 بسیاربد‌تر شده است، طبق گزارش مجله دانستنی‌ها، مورخ 3 آبان 1394، ماهانه 227‌نفر در تهران دراثر آلودگی هوا می‌میرند.

گزارش دیگری صحبت ازجان باختن سالانه 4هزار نفر بر اثر آلودگی هوا در تهران می‌کند. (ع. هاشمزایی، ستاره صبح 21 بهمن 1394). این که چه عواملی باعث این وضعیت بحرانی می‌شود، سخن بسیار است و متهم فراوان و متولی امر نامشخص! آن چه مسلم است و مورد تأیید و تأکید کارشناسان و دست‌اندرکاران امور است.

بیش از 80 درصد آلودگی و آلاینده‌ها، ناشی از کیفیت سوخت موتور وسایل نقلیه عمومی و خصوصی است. ضمن اینکه، درصد بالایی از این وسایل نقلیه چه عمومی و چه خصوصی، اتوبوس‌های شرکت واحد، اتوبوس‌های بین شهری، مینی‌بوس‌ها و موتورسیکلت‌ها...، فرسوده و کهنه و عمر مفیدشان سرآمده است، ولی با همان وضع نامطلوب، در سطح شهر در حرکتند و عملا تبدیل به ماشین تولید و پخش‌کننده دود و آلاینده‌های خطرناک شده‌اند.

این در حالی است که طبق آمار‌های ارائه شده، حداکثر تنها 30 درصد خودروها معاینه فنی می‌شوند، یا به ترتیبی گواهی‌نامه‌اش را، بدون اینکه حتی معاینه شوند، می‌گیرند! و امکان اینکه همه صاحبان اتومبیل‌ها را وادار به معاینه فنی کنند وجود ندارد و از طرف پلیس امکان چک کردن تک به‌تک خودرو‌ها هم نیست و شاید هم غیرممکن. بنا براین، سامانه معاینه فنی خودرو در ایران کارایی ندارد و جوابگوی دنیای مدرن نیست و لازم است که طرحی نو اندیشیده شود.

طبق آخرین آمار از طرف پژوهشگران دانشگاه صنعتی شریف، میزان کل تولید آلاینده‌ها در تهران 725 هزار تن در سال تخمین زده می‌شود.  (حدود 2000 تن در روز)، سهم منابع متحرک 85 درصد و سهم منابع ساکن 15 درصد است. بنابراین منابع متحرک سهم اصلی آلودگی شهر تهران را دارند. (روزنامه اطلاعات 6 بهمن 1394)

برای برون‌رفت از این وضعیت بحرانی همه ساله بحث‌های مفصلی بین مسئولان پیش می‌آید، ستاد و سمینار تشکیل می‌شود و از شیوع انواع بیماری‌های تنفسی و حتی به‌قولی از سونامی سرطان، شکایت می‌کنند، به خصوص هر از گاهی که یک چهره سرشناس هنری یا علمی که با سرطان از دنیا می‌رود، احساسات مردم جریحه‌دار می‌شود، فریاد چه باید کرد به هوا می‌رود، فصل که عوض می‌شود و هوا نسبتا بهبود پیدا می‌کند، اعتراض و انتقادها هم فروکش می‌کند و عملا کاری انجام نمی‌گیرد و در نهایت برای یک سال دیگر مسئله به فراموشی سپرده می‌شود، تا زمستان دیگر‌ آید و یک دور تسلسل دیگر

***

نویسنده با اعتقاد به استفاده از تجارب کشور‌های دیگر - با توجه به اینکه عامل فزاینده آلودگی شهر تهران و دیگر کلانشهرهای کشور، وسایل نقلیه عمومی و خصوصی است و آن هم ناشی از کیفیت پایین سوخت و عدم کنترل و معاینه فنی سالانه خودروهاست - دراین نوشته یک روش تجربه شده پیشرفته‌ای را برای معاینه فنی اتومبیل‌ها و راه‌حل رفع آلودگی هوا، ارائه می‌دهد که به خوبی آزمایش خود را داده و بهترین راه برای الزام مالکان اتومبیل‌ها برای انجام معاینه فنی، در نتیجه رفع آلایندگی اتومبیل‌های تردد‌کننده در سطح شهرهاست.

یک روش آسان وقابل کنترل و غیرقابل فرار از معاینه فنی است و بدون کمترین هزینه و تأمین اعتبار برای دولت روشی است که در ایالات متحده آمریکا عمل می‌شود که صددرصد مؤثر وقابل کنترل و هزینه‌ای هم برای دولت که ندارد، درآمد هم دارد، ممکن است این روش برای کشور ما یک ایده‌آل و غیرقابل دسترس باشد، ولی باز می‌توان به نسبت امکانات از آن الگو گرفت و بهره برد وهوای تهران و دیگر شهرهای کشور را اصلاح و سامان دهی کرد.

در ایالت‌های 52 گانه آمریکا یک سال در میان، همه اتومبیل‌ها که عمرشان از پنج سال به بالاست، به‌طوراتوماتیک معاینه فنی می‌شوند و گریزی هم از آن نیست، بدون اینکه تحت فشار پلیس باشند. به این ترتیب، در گوشه سمت چپ پلاک خودرو تازه خریداری شده، یک برچسب کوچک چسبانده می‌شود که سه حرف اول ماهی که خودرو خریداری و وارد ترافیک شهر شده نوشته می‌شود و در گوشه راست پلاک، برچسب دیگری چسبانده می‌شود که نشان‌دهنده سال خرید خودرو است.

مانند 2015. این برچسب جدید همه ساله در قبال پرداخت هزینه از طرف صاحب خودرو به اداره راهنمایی و رانندگی صادر می‌شود، رنگ این برچسب برای مشخص شدن از فاصله دور، همه ساله عوض می‌شود.خودروی تازه خریداری شده، به‌مدت پنج سال از معاینه فنی که در آمریکا به آن تست دودزایی گفته می‌شود، معاف است. بعد از پنج سال، هر دوسال یک بار، تست یاد شده در قبال دریافت هزینه از صاحب ماشین، از طرف اداره راهنمایی و رانندگی تجدید می‌شود.

اگر این تست انجام نگیرد اداره راهنمایی مجوز پلاک سال مربوط را تمدید نخواهد کرد و خودرو، اجازه تردد نخواهد داشت.  بنابراین هر صاحب اتومبیل باید مواظب باشد که این تست به موقع انجام گیرد و هرگونه اشکال احتمالی آن باید رفع شود و از تست آلایندگی قبول شود تا بتواند به آسودگی مجاز به تردد باشد.لازم به یادآوری است که تست فوق در یک مکانیکی کاملا اتوماتیک و مجهز و مورد تأیید اداره راهنمایی و رانندگی انجام می‌گیرد.

سر موقع یک نامه از طرف اداره راهنمایی و رانندگی برای صاحب خودرو ارسال می‌شود و لزوم انجام تست دودزایی را گوشزد می‌کند که در صورت مشکل نداشتن اتومبیل اجازه تردد داده می‌شود.این روش به‌صورت روان ودور از ازدحام، در طول سال انجام می‌گیرد، هر کس سر ماه معین که اتومبیل باید تست دودزایی شود، به یک مرکز معاینه فنی رجوع می‌کند، ماشین خود را مورد معاینه قرار می‌دهد و رنگ بر چسب را مطابق رنگ مصوب سال، عوض می‌کند که نشان‌دهنده این است این اتومبیل تست و معاینه فنی شده است.

تست مذکور به صورت کامپیوتری و اتوماتیک انجام می‌گیرد و امکان هیچ‌گونه تقلب و دروغ و رانت بازی وجود ندارد. به این ترتیب عملاً سیستم ایمنی و کارکرد موتور اتومبیل، همه ساله نو‌سازی می‌شود و با الصاق یک بر چسب رنگی تازه، روی پلاک ماشین، راننده می‌تواند به‌راحتی و اطمینان خاطر رانندگی کند، این برچسب به‌قدر کافی از دور مشخص است و پلیس می‌تواند بدون دوربین آن را تشخیص دهد.

به نظر نویسنده، این روش در ایران نیز می‌تواند به نسبت امکانات، مورد عمل قرار گیرد. در این صورت، بیش از70‌درصد آلودگی که ناشی از خودروهاست به وجود نخواهد آمد. بدون اینکه لازم به صرف اعتبار سنگین برای بر چیدن ماشین‌های از رده خارج و فرسوده که هرگز نمی‌توانند از تست دودزایی قبول شوند، باشد.

نکته مهم دیگر علاوه بر تمهیدات فوق برای چکاپ سالانه اتومبیل‌ها، در آمریکا نوع بنزین مورد مصرف اتومبیل‌های آمریکایی، بالا‌تر از استاندارد اروپاست و بر مبنای استاندارد خود آمریکا است که از نظر کیفیت بالا‌تر از بنزین مورد مصرف اروپا است.

***

سخن پایانی اینکه، شرط کافی برای حل مسئله آلودگی هوای تهران و سایر شهر‌ها و بهبود کیفیت زندگی، یک عزم ملی می‌خواهد و دلسوزی فردی، که بدون آن، هر راه حلی، به نوعی آب به هاون کوفتن است، ده‌ها راه‌حل پیشنهاد شود، تا من شهروند احساس مسئولیت نکنم و دلم نسوزد و درک و دغدغه خاطر از فاجعه نداشته باشم و نپذیرم که من خود چقدر در این فاجعه ملی سهیم و مقصرم و بی‌تفاوت از کنارش بگذرم، هیچ راه‌حلی به‌جایی نخواهد رسید.

تا مردم حساس نباشند، دولت و حاکمیت و کاری کارساز انجام نخواهد داد. بکوشیم از خویشتن شروع کنیم، خودمان به خودمان و به آینده فرزندان‌مان دلسوزی کنیم، بگوییم، بخواهیم، بنویسیم، از تجارب دیگران استفاده کنیم، که عرفا و شرعا، بهره‌گیری از تجارب دیگران توصیه شده است. اطلبواالعلم و لو بالصین. . . . هرکه ناموزد زپند روزگار هیچ ناموزد زهیچ آموزگار

فعال محیط‌زیست