خیلی سال پیش سهراب سپهری در یکی از شعرهایش گفته «زندگی چیزی نیست که لب طاقچه عادت از یاد من و تو برود» حالا من میخواهم به شما بگویم خرید کردن و رفتن به بازار هم چیزی نیست که به همین راحتیها بشود از ذهن تعداد زیادی از آدمها پاک کرد. وسط تابستان هستیم و هوا هم خیلی گرم. کافی است شما یکی از علاقهمندان به خرید باشید و از مدافعان روش خریدتراپی. آن وقت گرما هم حریف شما نمیشود. از طرفی زندگی روزمره غالب هم در موارد زیادی فرهنگ مصرفگرایی را رواج میدهد. بنابر همین دلایل میتوانیم به راحتی علاقه به بازارگردی را در بسیاری از افراد ببینیم.
این علاقه باعث میشود که آدمها مدام دنبال مراکزی باشند که تا به حال به آنها سر نزدهاند. مراکزی که هم شیک و مدرن باشند و هم انواع و اقسام کالاها را ارائه دهند. کاری که ما الان قصد داریم انجام دهیم، معرفی یکی از این مراکز بزرگ خرید در پایتخت است که هم خود مرکز و هم ویترین مغازههای آن ظاهر شیکی دارند و هم تنوع کالا بهویژه برای خانمها میتواند آنها را به خرید و گشتوگذار ترغیب کند.
این دفعه من بخش شرقی شهر را انتخاب کردم. با خودم فکر کردم، پاساژگردی در بخشهای شمالی و غربی شهر، عادتی معروف و قدیمی است. پس این دفعه به شرق شهر سری بزنم و ببینم آن طرفها چه خبر است. بعد از کمی پرسوجو متوجه شدم ساکنان محلههای شرق تهران از مرکز خرید بزرگی نام میبرند که چند سالی هست که با ظاهری زیبا و نمایی شیشهای میزبان بسیاری از شهروندان تهرانی است.
مرکز خرید کساء در شرق تهران
نام این مرکز که به قولی بزرگترین مرکز خرید پوشاک و جواهر در شرق تهران به حساب میآید، مرکز خرید کساء است. این پاساژ در خیابان پیروزی و تقریبا نبش خیابان نبرد واقع شده است. سر چهارراهی که به چهارراه کوکاکولا مشهور است و از طرفی هم جنب ایستگاه متروی نبرد قرار دارد. کافی است سوار خط چهارم مترو شوید و از پلههای ایستگاه نبرد بالا بیایید. آن وقت به مرکز خرید کساء رسیدهاید. این مرکز سه در ورودی دارد. البته به غیراز مغازههایی که در ورودی آنها و نمای بیرونی ویترینشان به خیابان باز میشود و با وارد شدن به آنها نیز میتوان به پاساژ دسترسی پیدا کرد.
اگر به سایت این مجموعه مراجعه کنید در توضیحات مربوط به پاساژ خواهید خواند که این مجتمع «بهعنوان بزرگترین مجموعه تجاری کشور با 600 واحد تجاری و برخورداری از پیشرفتهترین تکنولوژی ساخت و مرغوبترین مصالح، عظیمترین و مدرنترین مجتمع پوشاک و طلای کشور را پیش روی شما قرار داده است. مجتمع در 10 طبقه با استانداردهای روز دنیا با مساحت 30هزارمتر مربع، ضدزلزله با بنایی مستحکم و سازههای قوی ساخته شده است. فضای داخلی مدرن همراه با نورپردازی داخلی و خارجی سورافسکی اتریش همراه با نورپردازی فیبر نوری و استیل نما INOX آلمان و کامپوزیت جهت ستونها و پلهها و جرز دیوارها و سنگهای کف آبی نروژی، گالکسی هند و سفید ویتنام فضایی زیبا و چشمنواز را برای بازدیدکنندگان فراهم آورده است. استقرار 268 دوربین پیشرفته در تمام طبقات ساختمان، راهروها، راهپلهها، پارکینگها و کنترل به وسیله چند سایت و تامین پارکینگهای مورد نیاز برای 600 اتومبیل در چهار طبقه و دارای سیستم برق اضطراری و سیستم هوشمند اعلام و اطفاء حریق در تمام واحدها و دارابودن سیستم تهویه مطبوع مجهز به دو دستگاه چیلر 400تنی سامجونگ کره جهت سرویسدهی گرما و سرما در داخل مغازهها و داخل پاساژ است.»
اینکه این مرکز بزرگترین مرکز خرید کشور باشد، جای تامل و تحقیق دارد. همچنین به نظر میرسد، این مرکز فاقد پارکینگ است و اتفاقا یکی از معدود مشکلاتی که دارد نیز همین مورد است. چراکه حضور این مجتمع بزرگ، بار ترافیکی بالایی به منطقه داده و مشکلاتی را بهطور روزانه به بار میآورد. مسئلهای که عبور و مرور مردم را تحت تاثیر خود قرار میدهد.
پیش به سوی کساء
من یک آخر هفته را برای گشتوگذار در این پاساژ انتخاب کردم. حدود ساعت 11 صبح پنجشنبه وارد این مرکز خرید شدم و نخستین چیزی که در آن چشم مرا گرفت، ظاهر شیک و مدرن آن بود. نمایی زیبا و شیشهای با ورودیهای نیمدایرهشکل که حضور یک نگهبان کنار هر ورودی نشان از تلاش برای حفظ امنیت در این مرکز خرید بود.
ظاهر این مرکز بهگونهای است که اگر شما از یک طرف آن شروع کنید بهصورت دایرهوار حرکت کردن، به راحتی میتوانید از تمام مغازهها دیدن کنید. چون پلههای برقی و آسانسور شیشهای و پلههای معمولی در یک خط مستقیم قرار گرفتهاند و تمام مغازهها دورتادور آنها واقع شدهاند. مغازهها عموما شیک هستند و ویترین هر کدام نیز با سلیقه چیده شده است. از برخی از آنها نیز صدای موزیک ملایمی به گوش میرسید. مانند خیلی از مراکز خرید دیگر، حضور خانمها در مغازهها و راهروهای فروشگاه بیشتر به چشم میآمد. خانمهایی که گاه تنها و گاهی هم در گروههای دو و چند نفره یا مشغول نگاه کردن به کالاها بودند یا با کیسههای خرید در دست، در حال تردد میان طبقات مختلف پاساژ دیده میشدند که البته بعد از گشتن و بازدید از انواع و اقسام مغازهها به این نتیجه رسیدم که این امر در این مرکز آنچنان هم عجیب نیست. زیرا متوجه شدم تعداد زیادی از مغازهها به فروش پوشاک و لوازم مورد نیاز بانوان اختصاص دارند و از مردانهفروشیها در این مرکز خبر زیادی نیست. البته این مسئله در بسیاری از مراکز خرید تهران دیده میشود و انگار سرمایهگذاری روی خریدوفروش پوشاک بانوان سود بیشتری را نصیب صاحبان کسب وکار میکند. کما اینکه این مسئله را بارها و بارها از زبان فروشندگان هم شنیدهایم.
در طبقات چه میگذرد
مرکز خرید کساء از شش طبقه تجاری تشکیل شده است. طبقات زیر همکف، همکف، اول تا چهارم. علاوه بر پلههای سنگی و معمولی و دو آسانسور که یکی نمایی شیشهای دارد، در دو سوی پاساژ دو پله برقی هم وجود دارد که موجب شده عبور و مرور در طبقات بسیار راحت صورت بگیرد. طیف فروش کالاها در طبقات مختلف بسیار شبیه هم است با تفاوتهای اندکی که بدیهی به نظر میرسد. بعد از ورود به پاساژ و نگاهی اجمالی به اطرافم، ترجیح دادم طبق عادت دیرین که هر کاری را از همان ابتدای آن آغاز میکنم، با استفاده از پلههای برقی یک طبقه پایین بروم و از طبقه زیر همکف گشتوگذار خود را شروع کنم.
طبقهای به رنگ زرد کهربایی
در طبقه زیر همکف تنوع کالایی بسیاری به چشم میخورد. از مغازه اسباببازیفروشی تا جواهرفروشی. اگر چه تعداد جواهرفروشیها خیلی بیشتر بود و میتوان گفت تقریبا این طبقه را در قرق خود درآورده بودند. جواهرفروشیهایی که برخی در ساعات ظهر ترجیح داده بودند مغازه را تعطیل کنند. به ویترین بعضی از آنها سرک کشیدم و طلا و جواهرها را نگاه کردم. مدلهای ساده و البته طلا و جواهرات سنگین نشانهای از این بود اگر آنچنان به دنبال مدلها و طراحیهای خاص نباشی، حتما نمونهای مشابه سلیقه خود را در این مغازهها پیدا میکنی. ولی از آنجا که من در برنامه خریدم جایی برای خرید طلا و جواهر در نظر نگرفته بودم، خیلی زود از جلوی آنها رد شدم و به دیگر مغازهها سر زدم. بعد از مغازههای فروش طلا و جواهر، مغازههای فروش لباس زنانه بودند که حضور پررنگتری در این طبقه داشتند. یکی دو تا مغازه فروش لباس مردانه نیز در طبقه زیر همکف وجود داشت تا به قول بازاریها جنس این طبقه نیز جور باشد. نکته جالب در این طبقه وجود یک کافه بود که میز و صندلیهای مرتب و نسبتا شیکی داشت اما ساعت 12 ظهر تعطیل بود و من هر چه چشمچشم کردم نتوانستم قسمت فروش آن را پیدا کنم. انگار که یک کافه تزیینی برای یک مرکز خرید بزرگ بوده باشد.
طبقه همکف پررونقترین بخش کساء
بعد از اینکه یک دور در این طبقه زدم و قیمت یک مانتوی خوشرنگ را هم پرسیدم، خیلی زود سوار پلههای برقی شده و به طبقه همکف برگشتم. در طبقه همکف که پررونقترین طبقه پاساژ نیز به حساب میآید، میتوان انواع و اقسام مغازهها را به چشم دید. از مردانه و زنانهفروشیها گرفته تا مغازههای فروش لباس بچهگانه، زیورآلات، کیف و کفش، مانتو، لوازم آرایش و در کل بسیاری از کالاهایی که بهخصوص برای خانمها چشمنواز محسوب میشوند. گاهی هم کالایی، لباسی یا کفشی چشم مرا میگرفت و از فروشنده قیمت آن را میپرسیدم. فروشندهها نیز عموما با روی گشاده پاسخگو بودند. وقتی از یکی از آنها بابت این رفتار تشکر کردم؛ در جواب توضیح داد علاوه بر اینکه خوشاخلاقی وظیفه یک فروشنده است و موجب رونق کار او میشود، اما کسادی بازار و پایین آمدن میزان فروش، ما را بر این میدارد که سعی کنیم با رفتار مناسب، مشتری را به خرید کردن ترغیب کنیم. به همین خاطر گرچه گاهی حدس میزنیم فردی که دارد قیمت میپرسد، قصد خرید ندارد اما به خودمان اجازه نمیدهیم اخم و تخم کنیم. سپس وی با خنده ادامه داد بعد از چند سال تجربه در کار این را میدانیم که گاهی افراد صرفا به دنبال وقتگذرانی هستند یا بعضی فقط از روی علاقه، دست به پرو انواع لباسها میزنند تا خود را در پوششهای مختلف در آینه ببینند و بعد هم لباس را به فروشنده برمیگردانند و همیشه هم بهانهای برای خرید نکردن در آستین دارند. اما خب همه را با یک چوب نمیتوان راند و وظیفه ما احترام گذاشتن به عموم مشتریان است.
اول تا چهارم؛ طبقاتی شبیه به هم
طبقات اول تا سوم نیز هم از لحاظ نوع معماری مغازهها و هم از نظر کالاهای ارائه شده، الگویی شبیه طبقه همکف دارند. البته با تغییراتی جزئی. بهطور مثال در طبقه اول فروش وسایل ساده برقی و خانگی نیز وجود داشت یا مغازههای فروش عینک، کالای خواب، جوراب و ظروف آبگینه. در طبقه دوم هم میتوانید لباس شب برای مهمانی خود بیابید. از طرفی برای خرید ظروف صنایع دستی یزد و میبد یا پارچه یا وسایل لوکس تزیینی به طبقه سوم بروید. همچنین در طبقه سوم وجود دو مغازه عطاری نیز میتواند گرهگشای خواستههای برخی مشتریان باشد.
اما در طبقه انتهایی پاساژ کمی وضعیت متفاوت میشود که دلیل عمده آن خالی بودن تعداد زیادی از مغازههاست. به نظر میرسد با اینکه مدت زمان زیادی از افتتاح این مرکز گذشته است اما هنوز رونق به طبقه چهارم نرسیده است. بسیاری از مغازهها خالی و آماده اجاره هستند. آنهایی هم که به فعالیت مشغول هستند، غالبا لباس زنانه و وسایل مورد نیاز این قشر را میفروشند.
خالی بودن بسیاری از واحدهای تجاری در طبقه چهارم و همچنین قیمت پایین اجارهها در این طبقه، میتواند گزینه مناسبی برای کسانی باشد که میخواهند با سرمایه اندکی برای خود کسبوکاری راهاندازی کنند. درست است که طبقه چهارم در حالت معمول ممکن است پذیرای مشتریان کمتری باشد اما با کمی سلیقه و بهکارگیری هوش و استفاده از پتانسیل تبلیغات، شاید بتوان با سرمایه اندکی در این طبقه صاحب کسبوکاری شد که هم فرد را از لحاظ مالی و شغلی مستقل میکند و هم میتواند موجب رونق اقتصادی برای شخص، پاساژ و محله شود.
ساعات رونق و شلوغی مرکز خرید
مرکز خرید کساء در تمام طول هفته و روزهای جمعه ساعات کاری یکسانی دارد. این مرکز از 10 صبح تا 10 شب پذیرای مشتریان خود است و مغازهها دایر هستند و مشتریان میتوانند به آنها مراجعه کنند. مشتریانی که غالبا از ساکنان محلههای اطراف هستند یا افرادی که عادت به استفاده از مترو بهمنظور جابهجایی در شهر دارند. محلههای نبرد، پیروزی، پرستار و بلوار ابوذر در نزدیکی این پاساژ قرار دارند اما مترو فاصله بسیاری دیگر از محلهها را نیز به این مکان کم کرده است. بد نیست بدانید به مدد بافت شهری در این منطقه، شما میتوانید بعد از خروج از پاساژ در خیابانهای اطراف نیز از انواع و اقسام مغازههای فروش انواع کالا، پوشاک، کیف و کفش و حتی موادغذایی دیدن کنید.
نزدیکی بازار کساء به مترو موجب شده این مرکز بعدازظهرها نسبت به ساعات اولیه روز، رونق بیشتری داشته باشد. چون عصرها مردان و زنان کارمندی که از ایستگاه نبرد در خط چهارم مترو رد میشوند، در عبور و مرورهای خود به این پاساژ نیز سر میزنند. هم به نیت گردش و تفریح و هم به قصد خرید و تهیه احتیاجات خود. البته به نظر میرسد وجود یک مرکز خرید خیلی کوچک در ایستگاه نبرد مترو نیز در این امر بیتاثیر نیست و میتواند در جذب مشتریان موثر باشد. پنجشنبهها و جمعهها هم که عموم مردم و بهویژه بهصورت خانوادگی از این بازار دیدن میکنند. بنابراین دو روز آخر هفته و عصرها شلوغترین ساعات کاری این مرکز هستند.
مرکز خریدی مناسب قشر متوسط
معمولا اگر عادت به خرید و دیدن از مراکز مختلف داشته باشید، در جریان هستید که مراکز خریدی که در شمال و غرب شهر تهران واقع شدهاند، عموما از تمام مناطق شهر مشتری دارند اما این اتفاق برای همه مراکز خرید در سطح شهر رخ نمیدهد. بازار کساء هم از این قاعده مستثنا نیست. مشتریان این مرکز بیشتر از ساکنان محلههای اطراف هستند. دلیل این امر میتواند موارد متعددی باشد اما به نظر میرسد مهمترین آن اجناس ارائه شده در بازار است. اجناسی که معمولا برند خاصی ندارند و از لحاظ طرح و شکل و مدل با هم تفاوت چندانی نمیکنند.
با توجه به قیمت اجناسی که در بازار کساء ارائه میشود، این بازار مناسب خریدهای اقتصادی و معمولی است. وجود مغازههایی که کالاهای 15 تا 30هزار تومانی میفروشند، میتواند موید همین نظریه باشد. قیمتهای بسیاری از اجناس مناسب قشر متوسط است و کالاها از نام برند یا طراحی خاصی سود نمیبرند که مشتریانی خاص از طیفی مشخص را داشته باشند. اما جای بسیار مناسبی است برای تهیه لباسهای روزانه یا خریدهای بهصرفه یا تهیه کادوهای ارزانقیمت.
بنابر مشاهدات میدانی و اطلاعات کسب شده به نظر میرسد که مرکز خرید کساء مکانی مناسب برای تهیه کالاهایی با طیف قیمتی مناسب برای اقشاری با درآمد متوسط است. این افراد معمولا ساکن خیابانهای اطراف این مرکز خرید هستند. بنابراین کساء جایی برای حضور هممحلیایهایش است و بهخوبی جای خالی یک مرکز خرید خوب و نسبتا جامع را برای ساکنان منطقه پرمیکند. همچنین مکانی برای گشت وگذار و گذران اوقات فراغت هم هست.
***
از نقاط ضعف تا دلایل قوت مجموعه
همانطور که گفتم حضور خانمها در این مرکز از آقایان پررنگتر است. برای تعداد کمتر آقایان هم به نظر میرسد توجیه منطقی و خوبی وجود دارد. اینکه در این مرکز کالاهای مورد نیاز آقایان کمتر به فروش میرسد و میتوان گفت تا جایی که چشم کار میکند فروش لباس زنانه، کیف و کفش آنها، شال و روسری و مانتو فروشی رونق دارد و حتی هر چقدر گشتم نتوانستم بهطور مثال مغازهای بیابم که صرفا به فروش شلوار مردانه اختصاص داده شده باشد. بنابراین دور از ذهن نیست که خانمها مشتری پر وپاقرص این مرکز باشند. اما شاید همین نکته بتواند راهگشای افرادی باشد که میخواهند کار متفاوتی انجام دهند یا از فرصتها سود ببرند. خیلی از خانمها، بهویژه آخر هفتهها با همسران خود برای خرید به مراکز و پاساژها سر میزنند. دور از ذهن نیست که آنها هم نیاز به خرید کالاهای موردنیاز خود را دارند و به این مسئله دقیقا میتوان بهصورت یک فرصت نگاه کرد. جذب مشتریانی که در پاساژ حضور دارند ولی نمیتوانند کالاهای مورد نیاز خود را بیابند.
یک نکته قابل توجه در این مرکز این است که بدون توجه به آنکه در کدام طبقه حضور دارید، میتوانید نیروی حراست پاساژ را ببینید که به خوبی در مرکز قدم میزنند و حواسشان به همه جا هست که همین امر باعث میشود امنیت خریداران نسبت به سرقتهای محیطی بالا برود. همچنین در تمامی طبقات صندلیهایی تعبیه شدهاند که مشتریان میتوانند خسته از قدمزدنهای طولانی و خرید زیاد، کمی به استراحت روی آنها بپردازند. میتوان گفت کمبود مغازههایی که فروش خوراکی داشته باشند از معدود نکات منفی این مرکز است. بهطوری که برای رفع گرسنگی و تشنگی باید از پاساژ بیرون رفت و به مغازههای اطراف سر زد. بهطور مثال به مغازه فروش آبمیوه و بستنی کوچکی که کنار در ورودی پاساژ قرار دارد.
***
اجاره مغازه در مرکز خرید کساء
مرکز خرید کساء شامل 600 مغازه در شش طبقه است. این مغازهها عموما متراژی بین شش تا 25متر دارند و حتی تعداد اندکی مغازه با متراژی حدود 30متر نیز در این بازار یافت میشود. آنطور که از شواهد برمیآید طبقات اول تا چهارم در مالکیت بانک شهر است و طبقات همکف و زیرهمکف مالکان خصوصی دارد. از طرفی به خاطر حضور بیشتر مشتریان و مراجعهکنندگان به پاساژ در طبقات اولیه بازار، قیمت مغازهها در طبقات همکف و زیرهمکف نسبت به دیگر جاها بالاتر بوده و هرچه از طبقه اول به طرف طبقات فوقانی میرویم از میزان اجارهها نیز کاسته میشود.
آنطور که به نظر میرسد، در حالحاضر تقریبا خریدوفروش مغازه در سطح پاساژ صورت نمیپذیرد اما قیمتهای اجاره بسیار متفاوت است که در این مسئله مواردی دخیل هستند. مهمترین مسئله موقعیت مکانی مغازه است که در کدام طبقه و کدام قسمت از طبقه واقع شده است. سپس متراژ مغازه نیز عامل مداخلهگر دیگری است. با این توضیحات باید بگویم گرانترین میزان اجارهها در طبقه همکف یافت میشود. اجارههایی که بهطور میانگین از حدود ماهی یکمیلیون و 700هزار تومان با پیشپرداخت 20میلیون تومانی آغاز میشود و تا مبالغی همچون پیشپرداخت 40میلیون تومان و اجاره ماهانه 8میلیون تومانی نیز میرسد.
در طبقه زیرهمکف پیشپرداختها حول همان 20میلیون تومان میچرخد و اجارهها از ماهی یکمیلیون و 200هزار تومان شروع میشود و با توجه به متراژ و موقعیت مکانی مغازه موردنظر تا ماهی 2میلیون تومان نیز افزایش پیدا میکند. در طبقه اول میتوان با پیشپرداخت 5میلیون تومانی و اجارههایی بین 700هزار تا یکمیلیون و 200هزار تومان، موفق به اجاره مغازه شد. همانطور که گفتم هر چه به طبقات بالاتر نزدیک شویم، از میزان قیمتها کاسته میشود. بهطوری که در طبقه چهارم میتوان با ماهی 500هزار تومان مغازه مورد نظر خود را اجاره کرد.
******
کانال والک؛ خانه برندها
کانال والک یا مسیر پیادهروی یا کانال قدمزنی یک مرکز خرید در شهر کیپ تاون در کشور آفریقای جنوبی است. این مرکز خرید در سال 2000میلادی افتتاح شده است. دلیل این نامگذاری به این دلیل است که در کنار یک کانال عبور آب ساخته شده است. این مکان دارای یک محوطه خردهفروشی جهانی است که 141هزار مترمربع مساحت دارد. این مرکز خرید بهعنوان شهر قرن شناخته میشود و شامل بلوکهای اداری، مناطق مسکونی و مکانهای تفریحی است. کانال والک سومین مرکز خرید بزرگ کشور آفریقای جنوبی است. این مرکز خرید شامل 400فروشگاه، 7هزار پارکینگ، 20 سینما و رستورانهای متعدد است.
این مرکز خرید رویایی میزبان بسیاری از برندهای محلی این کشور و تعداد بیشماری از برندهای جهانی در زمینههای مختلف است. از برندهای پوشاکی چون آدیداس گرفته تا رستوران مکدونالد. این مرکز خرید تنها 10 دقیقه رانندگی با اتومبیل با مرکز شهر کیپتاون فاصله دارد و بنابراین دسترسی به آن برای عموم مشتریان آسان است. ساعت کاری این مرکز خرید از 9 صبح تا 9 شب است. مرکز خرید کانال والک با امکانات فراوانی که در اختیار مشتریان محلی و توریستها قرار میدهد، در واقع تنها مکانی برای خرید صرف نیست، بلکه جایگاهی مناسب برای تفریح و لذت بردن از اوقات فراغت هم به شمار میرود.