خانه‌هایی که روی دست دولت مانده‌اند

«حدود 150‌هزار واحد از مسکن مهر عملا در مناطق پرت و پلا قرار داشت و عملا پس از گذشت چند سال هیچ متقاضی برای آنها پیدا نشد.» این شاید در فهرست انتقادهای گسترده‌ای که وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم علیه مسکن مهر داشته، تندترین آنها باشد. طرح مسکنی که بنا بود در ابتدا نه تنها تمام اقشار کم درآمد، بلکه تمام مردم ایران را که نیاز به خانه دارند، خانه‌دار کند، حالا در شرایطی عجیب قرار گرفته است. یک‌سوی این ماجرا متقاضیانی هستند که از سال‌ها پیش در این برنامه ثبت‌نام کرده‌اند و به‌دنبال افزایش غیر‌قابل کنترل هزینه‌ها نه تنها نتوانسته‌اند واحد مسکونی مدنظرشان را به دست بیاورند که با وجود افزایش چندباره قیمت، هنوز در انتظار تکمیل واحدهای‌شان هستند. 

از سوی دیگر نیز دولتی قرار دارد که با وجود عدم اعتقاد به طرح مسکن مهر و محدودیت‌های گسترده اعتباری، کار را با سرعتی نسبتا بالا تکمیل می‌کند و البته باید از هم‌اکنون فکری به حال زحمات بی‌فایده‌اش کند، زحماتی که صرف ساخت واحدهایی می‌شوند که احتمالا برای‌شان هیچ مشتری و متقاضی پیدا نخواهد شد.

هرچند با پیگیری‌های صورت گرفته آمار خانه‌های خالی از مشتری از 150‌هزار واحد پرت و پلای اعلام شده از سوی آخوندی کمتر شده اما هنوز تعدادشان از چند‌هزار واحد نیز بالاتر است. براساس اعلام قائم مقام آخوندی در برخی از استان‌ها‌ واحدهای مسکن مهر بنا به دلایلی متقاضی ندارند و تعداد آنها نیز حدود 44‌هزار واحد مسکونی است، البته تعداد این واحد‌ها سال گذشته بیش از 80‌هزار واحد مسکونی بود‌ که امسال این عدد به نصف کاهش یافت‌. خوزستان، خراسان‌رضوی، گیلان و لرستان استان‌هایی هستند که عمده‌ترین واحدهای مسکن مهر که برای‌شان مشتری وجود ندارد در آنها قرار دارد.

برای پیدا کردن متقاضیان جدید دولت حتی حاضر شده در برخی از شروط مسکن مهر نیز دست ببرد و شرایط چهارگانه اخذ مسکن مهر نظیر شرایط تاهل یا سکونت پنج ساله در آن شهر یا فرم جیم را تعدیل کند. با وجود این پیگیری‌ها حتی اگر مشتری جدی برای تمام این واحدها پیدا شود، ابهام اصلی پیش روی مسکن مهر رفع نخواهد شد، طرحی که بنا بود پس از اجرایش مشکل تامین‌مالی و حداقل سکونت اقشار کم درآمد حل شود حالا نه تنها به هیچ یک از اهدافش نرسیده که پس از نزدیک به یک دهه با اقساطی طولانی، قیمت‌هایی بالا و البته نقدینگی گسترده‌ای که به اقتصاد ایران تزریق کرده روبه‌روست و کارش به جایی رسیده که دولت اعلام کرده از نظرات و پیشنهاداتی که به کارایی مسکن مهرهای باقی مانده کمک کند، استقبال می‌کند.

استفاده سازمانی تنها گزینه باقی مانده

یک کارشناس بازار مسکن معتقد است وقتی طرحی چه از نظر مکان‌یابی و چه از نظر هدف‌گذاری با مشکلات جدی مواجه است از ابتدا فرسوده است، فرسودگی پیچیده‌ای که پیدا کردن راه حل برای آن سخت و طاقت فرساست. شهریار شقاقی در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» تصریح کرد: مسکن مهر هرچند از ابتدا اهداف خوبی را دنبال می‌کرد اما به دلیل ضعف‌های جدی ساختاری در عرصه عمل به مشکل برخورد و نتیجه این موضوع خود را در نتیجه کار نشان داد. جایی‌که تعداد زیادی از واحدهای این طرح بدون متقاضی باقی مانده‌اند و آنچه ساخته و نهایی شده نیز در بخش‌های مختلف با بحران روبه‌روست.

به گفته وی وقتی یک منطقه مسکونی بدون کمترین امکانات در فاصله‌ای چند ده کیلومتری از مرکز شهر ساخته می‌شود نمی‌توان انتظار داشت تاثیر چندانی در رفاه یا شرایط مردم بگذارد و حتی برای دولت نیز هزینه ساز است.

شقاقی درباره راه‌حل‌های پیشروی دولت در استفاده بهینه از این واحدهای بدون مشتری عنوان کرد: در مرحله اول باید توجه داشت که رسیدن به راه‌حلی جدی در این زمینه سخت است، اما اگر بنا باشد قطعا برای آنها فکری کرد شاید تنها گزینه پیشرو واگذاری زمین‌های اطراف به نهادهای نظامی یا دولتی است که با انتقال مراکز خود به آنجا از مسکن مهر به‌عنوان خانه‌های سازمان استفاده کنند، در غیر‌این صورت شاید پیدا کردن راه حلی اقتصادی برای آن سخت باشد.

محمد عدالت‌خواه، کارشناس اقتصاد مسکن نیز در گفت و گو با «فرصت امروز» به دشواری‌های پیشروی دولت در استفاده از واحدهای بدون مصرف مسکن مهر اشاره کرد و گفت: تلاش برای افزایش آمار واحدهای ساخته شده باعث شد نه تنها به نیاز قطعی مردم توجه نشود که حتی در مکان‌یابی مسکن مهر نیز کمترین دقتی در دستور کار نباشد، نتیجه این موضوع تعداد زیادی خانه است که در استان‌های مختلف ساخته شده و کسی برایش فکری ندارد.

به اعتقاد وی اگر قبل از ورود به مرحله ساخت کمیته‌ای تخصصی در تمام استان‌های کشور میزان نیاز موجود را در نظر می‌گرفت و براساس آن طرح را اجرا می‌کرد امروز چنین مشکلاتی وجود نداشت، اما حالا که کار از کار گذشته شاید پیدا کردن راهی برای استفاده از این خانه‌ها سخت و حتی بسیار بعید باشد.

اوضاع پیچیده مسکن مهر که سال‌ها پیش آغاز شده امروز نیز در قالبی جدید ادامه دارد، طرحی که در برخی نقاط که برای آن تقاضای جدی وجود دارد به دلیل محدودیت زیرساخت‌ها کارش به سختی پیشروی می‌کند و در جایی که تقاضا وجود ندارد تنها چند‌هزار واحد تمام شده روی دست دولت باقی گذاشته، واحدهایی که شاید در آینده دولت مجبور شود آنها را با قیمتی بسیار پایین واگذار کند یا تنها به خاک نشستن آنها را به نظاره بنشیند.