حرکت از تجارت سنتی به تجارت مدرن

عراق بازار عمده و به تعبیر دولت مهم‌ترین بازار در منطقه برای ایران است؛ کشوری که در راه اصلاحات و توسعه است و تا سال 2017 زمان دارد ساختار مالیاتی خود را اصلاح کند. اگر چه تا به دست آمدن رقم تجارت 25 میلیارد دلاری با این کشور در سند چشم‌انداز کشور هنوز راه زیادی است اما پیش‌بینی رسیدن به تجارت 11 میلیارد دلاری در سال گذشته به نتیجه رسید، درحالی‌که در سال جاری در 10 ماهه اول سال به کمتر از 9 میلیارد دلار بسنده کرد. اما این رقم در حالی اتفاق می‌افتد که نا امنی‌های داعـــش، عقب‌نشـــینی هم‌پیمانان خارجی عراق در سال 93 و توقف صادرات به این کشور شرایط سختی را پیش پای عراق گذاشت.

اما تلاش دو کشور در امضای توافق‌نامه‌هایی در زمینه‌های «اجتناب از اخذ مالیات مضاعف»، «همکاری‌های گمرکــی» و «تشویــق و حمایت از سرمایه‌گذاری» در نیمه سال جاری برای افزایش ارتباطات تجاری – اقتصادی با یکدیگر نشان می‌دهد برنامه‌های جدی برای هم دارند.

کیوان کاشفی، عضو هیات رئیسه اتاق ایران سال 94 را برای تجارت با عراق سال فرصت‌ها و تهدیدها می‌داند. کاشفی رویکرد بازار این کشور به عدم مصرف کالاهای ترک، همچنین تا حدودی عربستان و اردن را نوعی اقبال برای رونق مصرف کالاهای ایرانی عنوان می‌کند؛ فرصتی که به گفته وی به دلیل مشکلات در بازار داخلی از آن استفاده لازم نشد.

او در معرفی تهدید‌ها به «فرصت امروز» می‌گوید: پایین آمدن قیمت نفت و به تبع آن کم شدن قدرت خرید مردم این کشور که عمدتا مصرف‌کننده هستند، در واردات عراق تاثیر گذاشت و در حوزه خدمات فنی مهندسی بیشترین تاثیر را گذاشت چرا که عراق با ناتوانی در پرداخت‌ها مواجه شد و متاسفانه هیچ بیمه حمایتی هم در کشور ما برای کمک به صادرکنندگان وجود ندارد و فعالان این حوزه با مشکلات متعددی مواجه شدند و این چالش‌ها همچنان وجود دارد.

کاشفی اما سال آینده را برای مبادلات تجاری با عراق بهتر از سال 94 پیش‌بینی می‌کند. او با تاکید بر استفاده از فرصت‌هایی که در سال 94 ایجاد شد و همچنان وجود دارد، می‌گوید: عراق یکی از کشورهایی است که می‌توانیم برای ایجاد تعرفه ترجیحی برنامه‌ریزی خوبی با آنها داشته باشیم و دیگر اینکه با توجه به فضای باز شده در پسابرجام برای ارتباطات بانکی که توافق اولیه آن در نوروز انجام می‌شود، مراودات تجاری با عراق در شرایط بهتری قرار خواهد گرفت.

به گفته عضو هیات رئیسه اتاق ایران بیمه کالاها بحث دیگری است که در حال پیگیری است. کاشفی از کاهش و حذف تدریجی معاملات پایاپای، مرزنشینی، پیله‌وری و مدرنیزه کردن تجارت با عراق در سال آینده به‌عنوان عمده‌ترین هدف تجارت با این کشور نام می‌برد. به اعتقاد وی، ایران در سال آینده به‌طور جدی‌تر باید به برگزاری نمایشگاه‌ها و حضور در نمایشگاه‌های عراق برنامه‌ریزی کند.

جهانبخش سنجابی‌شیرازی، رئیس اتاق مشترک ایران و عراق نیز سال آینده را برای تجارت هر دو کشور مهم ارزیابی می‌کند. به اعتقاد وی تجارت با عراق به سمت رسمی شدن پیش خواهد رفت. سنجابــی شیـرازی به مشکلات تجارت با عراق در سال جاری اشاره کرده و به «فرصت امروز» می‌گوید: در سال 94 بخش وسیعی از خاک عراق با ناامنی‌ها درگیر بود و بودجه عمومی دولت در مبارزه با تروریسم هزینه شد که به دنبال آن واردات به عراق کاهش یافته و بیشتر به سمت کالاهای مصرفی رفت و کالاهایی که ارزش سرمایه‌ای داشتند اولویت نداشتند.

به دنبال این مشکلات بودجه عمرانی در عراق تقریبا صفر و پروژه‌های عمرانی متوقف شد و به گفته این صاحب‌نظر در حوزه عراق با داشتن شرایط خوب پسابرجام، تجارت با عراق نه‌تنها نسبت به سال گذشته رشدی نکرد بلکه با کاهش مواجه شد. درگیری اقلیم کردستان با دولت مرکزی از یک طرف و درگیری بین اقوام در اقلیم کردستان از طرف دیگر تاثیرش را در روابط تجاری ایرا ن با شمال عراق و اقلیم کردستان گذاشت.

از سویی دیگر زیرساخت‌های بانکی و مالی فراهم نبود و باعث شد معاملات بیشتر به سمت تهاتر و پرداخت مستقیم برود و قدرت مانور را از صادرکنندگان بگیرد. رئیس اتاق مشترک ایران و عراق این عوامل را در مراودات تجاری موثر می‌داند تا آنجا که در نهایت ممکن است 10 درصد کاهش را نسبت به تجارت 11/7 میلیارد دلاری سال گذشته به دنبال داشته باشد اما در نهایت برای اطلاع دقیق از حجم تجارت تا پایان امسال باید در انتظار رقم نهایی بود که در اواخر فروردین اعلام خواهد شد.

مشاور اتاق ایران در حوزه عراق، سوریه و لبنان چشم‌انداز روابط با عراق را در سال آینده متاثر از چند واقعیت در منطقه می‌داند. سنجابی می‌گوید: اگر موضوع تروریسم در سوریه و به تبع آن در عراق تعیین تکلیف شود ما چشم‌انداز مثبتی داریم. چون نه‌تنها باعث افزایش امنیت می‌شود، بلکه هزینه‌های عراق در این زمینه کم شده و تراز تجاری عراق به سمت واردات مثبت خواهد شد.

گشایش اعتبار در عراق مانند دیگر کشورها در پسابرجام، آینده روابط دولت مرکزی و اقلیم کردستان و آزاد شدن مناطق متصرف شده توسط داعش از دیگر واقعیت‌های منطقه است که به اعتقاد سنجابی در افزایش مبادلات تجاری ایران با عراق موثر است. اما به اعتقاد رئیس اتاق مشترک ایران و عراق، خودکفا شدن عراق در تولید سیمان در سال 2016 این کشور را از واردات این کالا بی‌نیاز می‌کند و این مسئله می‌تواند بر روابط تجاری میان دو کشور اثر کاهشی داشته باشد.

به گزارش «فرصت امروز» جعفر الحمدانی، رئیس اتحادیه اتاق‌های بازرگانی عراق، زمستان سال گذشته در نهمین اجلاس مشترک تجاری – اقتصادی موقعیت عراق را بسیار پیچیده عنوان کرد و نقش ایران را در این وضعیت پر اهمیت دانست. او با وجود مشکلات سیاسی منطقه‌ای، دشواری معاملات بانکی و حمل‌و‌نقلی، روابط با ایران را از عوامل بهبود اقتصاد کشورش دانسته و خواهان حضور جدی‌تر ایرانی‌ها در بازار عراق شده بود.

الحمدانی فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای ایرانی را متعدد عنوان کرده و گفته بود ایرانی‌ها از سرمایه‌گذاری در این بازار ترس دارند. به نظر می‌رسد شرایط سیاسی و امنیتی موجود در عراق کار را برای سرمایه‌گذاران خارجی در این کشور سخت کرده است اما شاید با بهبود شرایط، اقتصاد عراق روزهای متفاوتی را تجربه کند؛ روزهایی که دو کشور ایران و عراق آن را دور از دسترس نمی‌دانند.

* ارتباط با کارشناس: minoo.galeh@gmail.com