تولید سالانه 7میلیارد متر مکعب بتن در جهان

افزایش ساخت‌و‌سازها در همه ارکان زندگی انسان‌ها، دست‌اندرکاران حوزه ساختمان را بر آن داشته به دنبال‌ راه‌های نوینی برای حضور در این عرصه باشند. راه‌هایی چون به‌کارگیری مصالحی جدید با ویژگی‌های متفاوت و مدرن. کاهش وزن، کارکرد عایق‌بندی حرارت، سرما، صوت و... از این دست ویژگی‌هایی هستند که امروزه در بعضی از مصالح وجود دارد. در این میان وزن همیشه از اهمیت بالایی برخوردار است تا جایی که امروزه یکی از مهم‌ترین فاکتورهای مصالح به‌کار رفته در سازه‌های ساختمانی وزن‌شان است.

پیش‌بینی وقایعی مانند زلزله و تاثیری که وزن زیاد می‌تواند در میزان خسارت به‌جامانده داشته باشد از جمله مواردی است که کم‌کردن وزن مصالح به‌کار رفته در حوزه ساختمان را بیش از پیش مهم جلوه می‌دهد. چون مثلا نیرویی که در هنگام وقوع زلزله به یک سازه وارد می‌شود، با جرم سازه رابطه مستقیمی دارد؛ هر چقدر جرم سازه بیشتر باشد نیروی بیشتری به یک سازه وارد می‌کند.

مهندسان برای رفع این مشکل سعی دارند با ساختن سازه‌هایی با المان‌های کوچک، به پایداری مطلوبی دست یابند. در این میان از آنجایی که بتن از جمله مصالح اصلی و بنیادین در ساخت‌وسازها به‌شمار می‌رود، می‌توان با ایجاد ترکیبات مختلف و افزودن مواد دیگر به این ترکیبات وزن مخصوص سازه را کاهش و مقاومت فشاری را بالا برد.

همچنین ویژگی‌هایی چون عایق صوتی، عایق حرارتی، عایق سرما و... از دیگر ویژگی‌های این نوع بتن هستند. بتن سلولی نام دیگر این نوع بتن است که مهم‌ترین ویژگی‌هایش مربوط به عایق‌های حرارتی و صوتی است.

تولید چنین محصولی در ایران هم رواج دارد و تولیدکننده‌های زیادی در این زمینه فعالیت می‌کنند و بازار گسترده‌ای را رقم زده‌اند. «فرصت امروز» بازار این محصولات، اوضاع تولید، میزان نیاز کشور به این محصول، صادرات ، واردات و... را در گفت‌وگو با دکتر سعیدرضا زارع، رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان بتن سبک سلولی ایران بررسی کرده است.

با نگاهی گذرا به در و دیوار شهر و روستا و به‌طور کلی همه جوانب زندگی در هر نقطه‌ای از کشور می‌توان استفاده از مصالح ساختمانی را به چشم دید. همین امر نشان از فراگیری بازار محصولات به کار رفته در این سازه‌هاست، بنابراین بازاری بزرگ پیش رو داریم.

گفته‌های رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان بتن سبک سلولی ایران نیز موید همین مدعاست. کما اینکه براساس اظهارات زارع، سالانه بیش از 7میلیارد متر مکعب بتن (Concrete)  در جهان تولید می‌شود که بیشترین مقدار تولید را در میان تمام مصنوعات بشری به‌خود اختصاص داده است. اگرچه عمده این تولید مربوط به انواع بتن‌های معمولی است اما در این میان تولید بتن‌های ویژه مانند بتن‌های سبک، سنگین، با مقاومت بالا، شفاف و... برای کاربردهای مورد نظر جایگاه خاصی را به‌دست آورده‌اند.

زارع در ادامه به فعالان این حوزه در ایران اشاره کرده و می‌گوید: هم‌اکنون در گروه صنفی بلوم سبک فوم بتن 31، در گروه صنفی کف‌ریزی با فوم بتن 56 و در گروه صنفی گاز بتن غیر اتوکلاوی هشت عضو در انجمن ما حضور دارند و البته تولیدکنندگان فعال در زمینه بلوک سبک سلولی گاز بتن اتوکلاوی  (AAC) به عضویت انجمن درنیامده‌اند، بنابراین تولیدکنندگان دیگری نیز در این عرصه حضور دارند.

بازار گسترده‌ بتن سبک سلولی

شاید این سوال ایجاد شود که موارد کاربرد چنین بتنی کجاست؛ زارع در این مورد به «فرصت امروز» می‌گوید: چنین محصولی برای ساختمان‌سازی، سدسازی، جاده و ده‌ها مورد دیگر در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. تولید بتن در چگالی کمتر از این (بتن سبک) برای کاربردهای خاص صورت می‌گیرد.

در شرایط فعلی مهم‌ترین کاربرد این نوع از بتن در دیوارهای جداکننده در ساختمان (تیغه‌بندی) است که نیاز به سبکی و عایق‌بندی حرارتی و صوتی بالایی دارند. به این منظور لازم است عدد چگالی به مقادیر پایینی در حدود 500کیلوگرم بر متر مکعب کاهش یابد. چنین بتنی سبک‌تر از چوب بوده و به‌سادگی روی آب شناور می‌شود.

زارع همچنین توضیح می‌دهد که علاوه بر سبکی، عایق‌بندی بالای حرارتی و صوتی در این محصولات به‌عنوان مزیت اصلی‌اش شناخته می‌شود و برای دستیابی به این منظور از دو روش عمده استفاده می‌شود. در یک روش از مواد سبکدانه به‌جای سنگدانه در بتن استفاده می‌شود. این نوع بتن سبک را «بتن سبکدانه» می‌گویند. در روش دوم با ایجاد تخلخل و ساختار اسفنجی در خمیر سیمان نسبت به سبک‌سازی اقدام می‌شود. چنین محصولی «بتن سبک سلولی» نام دارد.

صرفه‌جویی در مصرف انرژی

وقتی صحبت از بازار و تولید در میان است همیشه بحث هزینه‌ها هم مطرح می‌شود و هر چه اعداد و ارقام مربوط به هزینه‌ها کم و کمتر باشد، هم تولید به صرفه‌تر می‌شود و هم در نهایت مشتری هزینه کمتری بابت خرید محصولات می‌پردازد.

زارع در مورد تکنولوژی به کار رفته در تولید این محصولات می‌گوید: تکنولوژی به‌کار رفته در تولید بتن‌های سبک سلولی در دو نوع اصلی گاز بتن (متکی بر تولید حباب بر مبنای انجام واکنش‌های شیمیایی گاززا در بتن) یا فوم بتن (متکی بر تولید حباب در خارج از بتن و اختلاط آن با دوغاب بتن) صورت می‌گیرد.

این فناوری‌ها به‌طور مداوم در حال رشد و توسعه هستند. از دیدگاه مصرف انرژی با توجه به اینکه محصول تولیدی در بتن‌های سبک سلولی جایگزین انواع سفال در تیغه‌بندی ساختمان می‌شود و تولید سفال یکی از فرآیندهای بسیار پرمصرف در بخش انرژی است، می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که ترویج و توسعه تولید این محصولات به نحو چشمگیری به کاهش مصرف انرژی در کشور کمک می‌کند.

از طرف دیگر استفاده از این محصولات به دلیل عایق‌بندی بالای حرارتی به ایزولاسیون بیشتر واحدهای مسکونی منجر می‌شود که کاهش مصرف انرژی را به‌دنبال خواهد داشت. نتیجه همه این موارد مصرف کم انرژی است که هم به لحاظ محیط زیستی و هم به لحاظ هزینه‌ای به نفع تولیدکننده و مصرف‌کننده است.

میزان تولید، واردات، صادرات و میزان نیاز کشور

اینکه نیاز کشور به این بتن‌های امروزی چقدر است، سوالی است که زارع به آن اینچنین پاسخ می‌دهد: برآورد می‌شود سالانه حدود یک میلیون متر مکعب بتن سبک سلولی (در زمینه بلوک سبک) و در همین حدود در زمینه بتن مصرفی در کف‌ریزی ساختمان در کشور تولید شود.

وی همچنین اضافه می‌کند: میزان نیاز کشور به بتن‌های سبک سلولی در زمینه بلوک سبک جداکننده بالغ بر 40میلیون متر مکعب در سال است که کماکان عمدتا با تولیدات سفال تامین می‌شود. وی همچنین عنوان می‌کند که صنعت بتن‌های سبک سلولی به‌صورت فزاینده‌ای در حال رشد است و با رونق مجدد ساخت‌و‌ساز در کشور همراه با تقاضای بالایی خواهد بود که می‌تواند سودآوری در این حوزه را افزایش دهد و بازار گسترده‌تری را پیش روی سرمایه‌گذاران قرار دهد.

سعیدرضا زارع در ادامه حرف‌هایش اشاره‌ای هم دارد به اینکه تاکنون واردات عمده‌ای در زمینه بتن‌های سبک سلولی نداشته‌ایم و صادرات در انواع گاز بتن اتوکلاوی (AAC)  به کشورهای متعددی از جمله عراق، افغانستان و چند کشور دیگر انجام شده و ارزآوری بالایی را هم نصیب کشورمان کرده است. هر چند در این زمینه به آمار دقیقی اشاره نمی‌کند اما معتقد است زمینه‌های صادراتی در این زمینه وجود دارد که می‌تواند به افزایش ارزآوری منجر شود.

راهکارهایی برای پیشرفت

صحبت از بازار که باشد، اهالی بازار به‌ویژه در سال‌های اخیر گلایه‌ها و درخواست‌هایی از مسئولان دولتی دارند؛ درخواست‌هایی که معمولا مربوط به تدوین برنامه‌هایی برای نظم بخشیدن به اوضاع تولید است. یعنی اتخاذ استراتژی‌هایی که به تولید هر چه بیشتر منجر شود و دست‌اندازهای مسیر تولید را هموار کند. تولیدکنندگان بتن‌های سبک سلولی هم از این امر مستثنا نیستند.

زارع در این مورد می‌گوید: لازم است استراتژی توسعه توسط دولت در وزارتخانه متبوع (صنعت، معدن و تجارت) تدوین شود تا با برنامه‌ریزی نسبت به اهداف تعیین‌شده حرکت کنیم. چنانچه به‌تازگی تعامل مناسبی بین انجمن و معاونت صنایع معدنی در وزارت صنعت، معدن و تجارت صورت گرفته است که امیدواریم راهی به‌ آینده‌ای بهتر باشد.