توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی

توسعه پایدار تعاملی است که می تواند چهار سرمایه انسانی، طبیعی، فیزیکی و اجتماعی را با یکدیگر همراهی کند؛ تعاملی که بازتاب آن نیز به تغییر کمی و کیفی چهار سرمایه منجر می شود. این تغییرات می توانند در طول زمان ناهمسان و نابرابر باشند ولی مهم آن است که هر کشوری در درون خودش مسیر توسعه را طی کند و در حال حاضر در کشور ما نیز این مسئله مطرح شده است.

باید افزود درشرایط فعلی هیچ عنوان یا واحدی برای توسعه وجود ندارد. از دید نظری برای هر مجموعه ای می توانیم توسعه  متفاوتی را بیان کنیم. امروزه نیز بعضاً رشد متوازن با دستاوردها نیست. توسعه، تعامل و دستاورد آن می تواند در بعد انسان رشد کرده و تعالی انسانی درون آن نهادینه شود، از این رو می توان گفت توسعه در محدوده تعامل و حق تعاون با آن به بیان ویژگی هایش پرداخته است.

 از سویی دیگر برای بیان محدودیت های این توسعه باید گفت اجزای گذرای مستتر در این تعامل خیلی محدودتر از اعضای پایدار آن توسعه است و لازم است عدالت در این بخش از توسعه در ابعاد درون نسلی و برون نسلی آن متکی بر سلامت باشد. سلامت نیز در این بخش ابعاد مختلفی دارد.

برای مثال اگر ماشین را در کنار یک چاه بگذاریم هیچ اتفاقی نمی افتد، اتفاق زمانی می افتد که سرمایه انسانی الگوی رفتاری جدیدی را به وجود بیاورد، از این رو می توانیم بگوییم عامل تعاملی که می تواند توسعه پایدار را به وجود بیاورد همان سرمایه انسانی است وگرنه در تعامل صرفاً تعامل درون نسلی و برون نسلی مطرح است و این سرمایه انسانی است که با سرمایه فیزیکی در چارچوب درون نسلی و برون نسلی به صورت غیررسمی تعامل می کند و ابهامات موجود که حاصل مدیریت و رفتارهاست می تواند این تعامل را تعریف کند.

باید یادآور شد که  سرمایه انسانی با خود انسان هم در چارچوب درون نسلی و برون نسلی تعامل می کند. انسان به انسان می آموزد؛ انسان، انسان را موفق می کند و انسان در جریان رویکردهایی که در مقابل انسان ها وجود دارد و سرمایه انسانی دیگران قرار می گیرد، فراگیری پیدا می کند.

بعد چهارم توسعه پایدار، سرمایه اجتماعی است که در فرآیند با این سه تعامل شکل می گیرد و چیزی مشابه  بهره وری در آن به یکدیگر ارسال می شود. در بخش دیگری از تعریف توسعه پایدار در جامعه باید به تعریف دامنه سرمایه انسانی پرداخت اما در پاسخ به اینکه این دامنه سرمایه انسانی چه تعریفی دارد لازم است به تعریفی کوتاه از هویت فردی بپردازیم؛ هویتی که انسان در حریم شخصی خودش آن را دارد و ما به آن هویت فردی ناب می گوییم.

باید در نظر داشت که خانواده هویت جمعی ما است و متشکل از پدر به عنوان  «هویت فردی ناب»در کنار  «هویت فردی ناب»و فرزندان است. ولی هویت دوم در نفس خودش یک هویت جمعی می شود. از این رو عنوان می کنیم که سرمایه انسانی یک عامل دیگری است که وجود دارد. سرمایه های انسانی نظیر اقوام، بنگاه، سازمان های مردم نهاد، حقوق، دولت و تمامی این مسائل در دنیا وجود دارند که وقتی آنها را تفکیک می کنیم به آن اتمی می رسیم که انسان و هویت فردی ناب نام دارد. بنابراین هر نوع ارزیابی که از سازمان و رفتار سازمانی یا هر هویت جمعی دیگری که داشته باشیم، رد پای هویت فردی ناب را در آن می توانیم ببینیم.

اکنون باید به این مهم برسیم که چگونه می توانیم این تعامل ها را ارزشیابی کنیم؛ در تعامل اول که تعامل سرمایه انسانی با سرمایه فیزیکی است سه ویژگی کیفیت، عدالت و سلامت باید مشخص باشد. ویژگی بعدی ویژگی درخواست از عدالت است یعنی هر کس بتواند دستاوردش را پاداش بگیرد و تراضی بین تلاش و دستاورد به وجود بیاورد. ویژگی سوم، سلامت است. سلامت اخلاق در ابعاد مختلف مثل نداشتن فساد.

در بخش دیگری از تعامل  که بر تعامل سرمایه انسانی با سرمایه طبیعی تأکید دارد بر کیفیت اشراف دارد. مثلاً همه ما حق داریم از انرژی استفاده کنیم ولی حق تلف کردن انرژی را نداریم؛ در اینجا الگوی رفتاری وجود دارد و ویژگی عدالت مشخصه آن است که سهم بقیه عادلانه در نظر گرفته شود. یا ما به کاغذ نیاز داریم و توان ما این است که درخت را از بین ببریم و کاغذ درست کنیم ولی باید جای آن درخت بکاریم. جایگزینی در اینجا یک اصل است.

به عنوان نمونه یک روزنامه ژاپنی به تازگی هنری به خرج داده، زمانی که شما روزنامه می خوانید و داخل آب می گذارید دوباره سبز می شود، لذا جایگزینی یعنی ادای حقوق برای نسل های آینده در این حق مستتر است و این تعامل سرمایه انسانی با سرمایه طبیعی است که ویژگی برخاسته از سلامت یعنی رعایت منافع جمعی نیز در آن مستتر است.

یا مثال دیگری نظیر آلودگی هوا، همه ما در مقابل آلوده کردن هوا مقصر هستیم و رعایت منافع جمعی ویژگی است که بذر دارد و باید آن را رعایت کنیم. اگر این تعامل به صورت خوب انجام شود حاصل آن بهره برداری مسئولانه از سرمایه طبیعی در چارچوب یک مسیر بین نسلی باز است.

در بخشی دیگری از این تعامل که تعامل سرمایه انسانی با سرمایه انسانی است؛ تعالی، توانمندی، رد پای سرمایه انسانی است. به عبارتی گذر ما در جریان عمر می تواند اثر مثبتی از ما برجا بگذارد.

در نظریه توسعه پایدار همه اینها در کنار هم قرار دارند و این مسئولیت اجتماعی باید عامل پایداری حداکثر یکی از این تعامل های متکی به توسعه پایدار باشد. اهمیت این تعامل ها به چارچوب هایی بستگی دارد که این تعامل ها در آن پایدار تعریف شده اند.

مدیرعامل مؤسسه رهیافت پاسارگاد