تلاش دوباره براي پيوند خانه‌سازي و شهرسازي

پس از نزديك به 10‌سال درجا زدن،  وزارت راه و‌شهرسازي طرحي را دوباره به جريان انداخته كه اگر در دولت‌هاي نهم و دهم ناديده گرفته نمي‌شد امروز حتي مي‌توانست نخستين ثمراتش را به بازار مسكن عرضه كند. طرح جامع مسكن كه در دوران دولت اصلاحات مطرح شد و با حضور كارشناسان مختلف مورد ارزيابي و چكش‌كاري قرار گرفت به دليل اینکه در برنامه‌هاي احمدي‌نژاد و تيمش جايگاهي نداشت براي دو دوره متوالي كنار گذاشته شد.

حالا با گذشت هشت سال از آن تاريخ و با پشت سر‌گذاشتن تجارب كاملا ناموفقي مانند مسكن مهر،  دولت يازدهم بار ديگر به اين انديشه بازگشته كه حل مشكلات مسكن در ايران نه تنها با طرح‌هاي كوچك و موردي حل‌شدني نيست كه بايد براي آن نسخه‌اي كامل،  همه جانبه و مدون در نظر گرفت.اين نسخه كه در قالب طرح جامع مسكن عرضه مي‌شود،  در سه محور مجزا بحث خانه دار كردن مردم را پيش بيني مي‌كند.

نيازهاي فعلي موجود در بازار مسكن،  خانواده‌هاي جديدي كه در اثر ازدواج نسل جديد تشكيل مي‌شوند و البته بهبود اوضاع بافت فرسوده شهري و استفاده از توان موجود در اين بافت براي خانه‌سازي سه‌محوري هستند كه در طرح جامع مسكن مورد تاكيد خواهند بود.

هر چند دولت‌هاي نهم و دهم تلاش كرده‌اند با ارائه طرح‌هايي مانند مسكن مهر مشكلات بازار مسكن را كاهش داده و سطح عرضه را به تقاضاي ملي نزديك كنند،  اما عملا آنچه اتفاق افتاده بر هم زدن نظم بازار و نااميد كردن مردم از طرح‌هاي دولتي بود. حوزه مسكن به عنوان يكي از تنها بازارهايي كه بخش خصوصي در آن حرف اول و آخر را مي‌زند در هشت سال گذشته با ورود بي‌محاباي دولت به عرصه خانه‌سازي و تبديل شدن آن به بزرگ‌ترين پيمانكار اين حوزه ضربه‌هاي غير قابل تحملي را ديد.

هر چند وعده خانه دار كردن اقشار كم درآمد  و البته ساخت خانه‌هاي رايگان در سال‌هاي ابتدايي دولت نهم خيلي زود با وام‌ها و تسهيلات گران‌قيمت همراه شده و عملا  بسياري از مردم را از خانه‌دار شدن دور كرد،  حتي بحث ابتدايي متعادل‌كردن بازار عرضه و تقاضا  را نيز نتوانست مديريت كند و عملا تعداد زيادي از واحدهاي جديد ساخت آن بي مشتري باقي ماند. حالا دولت يازدهم با پشت سر گذاشتن اين سال‌هاي سخت در تلاش است با ارائه طرحي، به جاي تبديل شدن به پيمانكار بزرگ به سياست‌گذار اصلي اين عرصه تبديل شده و با ارائه يك طرح جامع مردم را در تعيين سرنوشت‌شان مختار بگذارد. هر چند با توجه به تجربه نه‌چندان مثبت سال‌هاي گذشته هنوز بسياري از كارشناسان نسبت به نقش مثبت دولت در صنعت ساختمان ترديد دارند.

زيرساخت‌ها بر خانه اولويت دارد

يك كارشناس حوزه مسكن معتقد است آنچه طرح‌هايي مانند مسكن مهر را ناموفق كرده و اقبال مردم به آنها را بسيار پايين آورده فراهم نبودن زيرساخت‌هاي لازم در شهرك‌هاي جديد ساخته شده است. موسوي در گفت‌وگو با «فرصت امروز»،  با بيان اين‌ مطلب تصريح كرد:  در معماري امروز جهان آنچه از خود خانه اهميت بيشتري دارد فضاي زيرساختي و امكانات زيربنايي محدوده مسكوني مربوط به آن است. 

به گفته وي،  مردم پيش از آنكه به خانه اهميت دهند به امكانات اطراف آن از جمله فروشگاه،  محيط تفريح،  فضاي تحصيلي مناسب و البته امكانات حمل و نقل ساده مي‌انديشند.از اين رو تا زماني كه واحدهاي ساخته شده از سوي دولت به اين امكانات مجهز نشوند نمي‌توان انتظار داشت طرح‌هاي اين‌چنيني با استقبال مردم روبه‌رو شوند. 

وي به دولت يازدهم توصيه كرد در صورتي كه قصد دارد از مشكلات به وجود آمده در طرح‌هاي دولت قبل دوري كند به شهرك‌ها و ساختمان‌هاي جديد تنها نگاهي خوابگاهي نداشته باشد و براي هر مجتمع مسكوني يك روح اجتماعي به وجود آورد.  موسوي معتقد است،  در صورت پيگيري اين شرايط مي‌توان اميد داشت از يك سو فشار جمعيتي بالا بر شهرهايي مانند تهران كنترل شود و از سوي ديگر با بازگرداندن روح اجتماعي به ساختمان‌هاي نوساز، آمار بزهكاري نيز پايين آيد.

آخوندي دوباره به كارشناسان اعتماد كرد

در طرف ديگر اين ماجرا بحث بي اعتمادي كارشناسان به طرح‌ها و لوايح دولتي است. كنار گذاشتن نظرات بسياري از آنها در طرح‌هاي دولت قبل باعث شده نسبت به طرح‌هاي جديد نيز با ترديد نگاه كنند.هر چند اقبال وزير راه و شهرسازي جديد به‌نظرات كارشناسان باعث شده آنها بار ديگر به اعمال نظرهايشان در سياست‌هاي كلان كشور اميدوار شوند.

مهرداد هاشم‌زاده، رییس هیات مدیره کانون مهندسان معمار دانشگاه‌تهران معتقد است:  در صورتي كه دولت قبلي طرح ارائه شده از سوي دولت اصلاحات را كه بارها از سوي كارشناسان مورد ارزيابي قرار گرفته بود عملياتي مي‌كرد و ادامه راه آنها را مي‌رفت قطعا با بسياري از مشكلاتي كه امروز با آن مواجهيم روبه‌رو نمي شديم.

به گفته وي،  وزير راه‌و‌شهرسازي دولت يازدهم با دعوت مكرر از كارشناسان و اعمال كردن نظر آنان بار ديگر طرح جامع مسكن را كه به عنوان يكي از اصلي ترين اولويت‌هاي نظام خانه‌سازي در ايران مطرح است كليد زده و اين مسئله اين اميد را به وجود آورده كه سرانجام شرايط خانه‌دار كردن مردم در ايران تسهيل شود. 

هاشم‌زاده بحث شهرسازي را در پيوند با خانه‌سازي دانست و گفت:  اگر بنا داريم بافت‌هاي فرسوده در ايران را نوسازي كنيم و براي اقشار محروم فضاي خانه‌دار شدن به وجود آوريم قطعا به يك طرح جامع و كامل نياز خواهيم داشت كه مي‌توان با در نظر گرفتن نگاه كارشناسان در طرح جامع،  آنها را مورد بازنگري قرار داد. قطعا چنين كاري به همكاري تمام بازيگران اين عرصه احتياج دارد و در كنار مردم و دولت ارگان‌هايي مانند شهرداري را نيز وارد ماجرا مي‌كند.

هر چند بزرگ بودن اهداف در نظر گرفته شده در طرح جامع مسكن بسياري را از عملياتي شدن تمام آنها نااميد كرده،  اما تلاش دولت براي نگاه چند بعدي به عرصه مسكن،  لحاظ كردن نظرات كارشناسان و تلاش براي تلفيق شهرسازي و خانه‌سازي باعث شده اميدهاي بسياري در دل فعالان مردم ايجاد شود؛ اميدهايي كه طرح‌هاي دولت گذشته بسياري از آنها را به تاراج برد.