تخصص ایرانی در مسیر کشورهای همسایه

در روزهایی که همه توجهات مسئولان کشور و حتی سران کشورهای توسعه‌یافته جلب بازار ایران در روزهای پس از تحریم شده و از فرانسه، انگلیس و آلمان گرفته تا چین و ژاپن عزم ایران کرده‌اند تا در روزهای پس از تحریم از رقبای تجاری‌شان عقب نمانند، صاحبان صنایع بومی شده در عرصه عمران خود را آماده می‌کنند تا در مسیری مخالف فضای پس از تحریم را تجربه کنند. هرچند نمی‌توان تأثیر باقی ماندن تحریم‌ها در سال‌های گذشته بر اقتصاد ایران را نادیده انگاشت و تصور کرد بدون هیچ خللی کار کشور در طول این سال‌ها پیش رفته اما افزایش توانایی‌های متخصصان داخلی در عرصه‌های عمرانی کشور باعث به وجود آمدن یک جریان دو طرفه شده است که می‌تواند در آینده نزدیک برای کشور صرفه اقتصادی بسیار بزرگی به همراه داشته باشد.

نیاز ایران به جذب سرمایه‌گذار و تکنولوژی‌های نوین غیرقابل انکار است. همان طور که در هفته‌های گذشته و در جریان مذاکرات وزارت راه و شهرسازی بارها تأکید شده یکی از اصلی‌ترین اهداف ایران در کنار جذب سرمایه خارجی برای پیشبرد اهدافش استفاده از توان مهندسی و فنی طرف‌های خارجی است. در چهار روش جذب سرمایه‌گذار که در وزارت راه تعریف شده و البته چند روز قبل همایشی نیز با همین هدف پشت سر گذاشته است بر وارد شدن فناوری‌های جدید به کشور چه در حوزه راه‌سازی و چه در عمران و شهرسازی تأکید شده است. هرچند در ابتدا این امر با تردید مواجه شد که امدن این خارجی‌ها دست شرکت‌های داخلی را از پروژه‌های بزرگ دور می‌کند اما طبق اعلام وزیر راه و شهرسازی روش‌هایی به این منظور پیگیری خواهد شد که با مشارکت و نظارت طرف‌های داخلی، عملاً پس از یک دوره سرمایه‌گذاری خارجی‌ها، تکنولوژی مربوط به این پروژه انتقال یابد.

پایبندی به این اصل می‌تواند در آینده نزدیک برای کشور نتایج اقتصادی بسیار بزرگی را به همراه آورد، نتایجی که از یک سو به بومی‌سازی فناوری‌های نوین خواهد انجامید و از سوی دیگر این امکان را به وجود می‌آورد ایران خود به عنوان صادرکننده این خدمات مطرح شود، خدماتی که این‌بار دامنه صدورشان نه کشورهای منطقه که سطحی جهانی خواهد یافت.

عبور از مرزهای منطقه

بحث صدور خدمات مهندسی ایران به کشورهای خارجی از چند سال قبل همواره مطرح بوده و به تناسب شرایط اقتصادی کشور به حوزه‌های مختلفی سرایت کرده است. هرچند بر اساس ارزیابی‌های صورت گرفته سطح فنی نیروهای متخصص ایرانی در حال حاضر نسبت به کشورهای آسیایی رتبه‌ای خوب دارد اما شاید مشکلات سال‌های قبل باعث شده تعداد مقاصد خارجی برای تخصص ایرانی کم شود. این روزها نیز هرچند هنوز نام کشورهایی مانند افغانستان و ونزوئلا در این فهرست ذکر می‌شود اما احتمالا عمده‌ترین طرف قرارداد ایران در صدور خدمات مهندسی کشور است.

چند ماه قبل و در جریان سفر وزیر حمل‌و نقل عراق به ایران و دیدار وی با وزیر راه و شهرسازی کشور، دو طرف در پنج محور عمده برای افزایش سطح همکاری‌ها به توافق رسیدند که یکی از اصلی‌ترین بخش‌های آن صادرات خدمات مهندسی ایران به همسایه غربی خود بود. شروع این انتقال نیز از پروژه راه‌آهن مشترک دو کشور کلید می‌خورد جایی که مهندسان ایرانی باید در کشور عراق پلی را تعبیه کنند که به شکل متحرک روی اروند قرار گرفته و اجازه عبور همزمان کشتی و قطار را بدهد. با وجود تمام این دستاوردها اما هنوز مهندسان ایرانی و تخصص‌شان نیاز به بازار‌های هدفی دارد که دست یافتن به آنها دشوار می‌نماید.

احسان شاد، کارشناس مسائل عمران در گفت و گو با «فرصت امروز» در تشریح این وضعیت تصریح کرد: ‌در سال‌های گذشته مهندسان ایرانی توانسته‌اند در کشورهایی مانند عراق و ونزوئلا فعال شده و از پروژه‌های راهی تا ساخت واحدهای مسکونی را بر عهده بگیرند. با وجود این هنوز بازار فعالیت خدمات مهندسی در کشورهای منطقه بسط نیافته است.

به گفته وی، هنوز جایگاه تخصصی ایران به درجه‌ای نرسیده که بخواهد با کشورهای توسعه یافته آسیایی رقابت کند اما برای بازار کشورهای حاشیه خلیج‌فارس که در آن ساخت و ساز زیادی نیز انجام می‌شود ما کار خاصی نکرده‌ایم و بسیاری از شرکت‌های اروپایی در آن فعال شده‌اند. این کارشناس اضافه کرد‌: این در شرایطی است که با توجه به نزدیکی فرهنگی ما با کشورهای منطقه و البته توانی که معماران ایرانی در طراحی ساختمان‌های مربوط به فرهنگ اسلامی دارند این شرکت‌های اروپایی از توان ایرانی‌ها به عنوان مشاور استفاده می‌کنند و بسیاری از طرح‌ها را با هماهنگی آنها اجرا می‌کنند.

به اعتقاد وی، هرچند هنوز ایران راه طولانی برای رقابت در صدور خدمات مهندسی با کشورهای خارجی دارد اما در صورت فراهم شدن مقدمات لازم برای ورود خارجی‌ها به ایران می‌توان امید داشت با بهره‌گیری از این دانش‌های به روز، در آینده نزدیک بتوان از آنها استفاده داخلی کرد. هرچند رقابت با شرکت‌های اروپایی برای به دست آوردن بازارهای منطقه کاری دشوار و البته هدفی بلندمدت خواهد بود اما وجود بستر ابتدایی برای صادرات تخصص نیروهای انسانی این امید را به وجود آورده که در آینده ایران بتواند در سطح منطقه حرف نخست را در خدمات مهندسی بزند. در شرایطی که همه توجهات به وارد کردن سرمایه‌های جدید است شاید برپا کردن مقدمات صادرات دانش تخصصی نیاز آینده کشور را فراهم کند.