بی‌پولی، بازگشت بویینگ و ایرباس را بی‌اثر می‌کند؟

بی تردید صنعتی که در طول سال‌های گذشته بیشترین ضربه را از تحریم‌ها خورده و البته این روزها بیشترین امید را نسبت به تغییر اوضاع خود دارد، صنعت هواپیمایی ایران است. صنعتی که از 36سال قبل و با تحریم مستقیم آمریکا در فهرست تحریم‌هایی قرار گرفت که در طول تمام سال‌های گذشته ادامه داشته و روزبه‌روز عرصه را تنگ‌تر کرده است. وقتی برمبنای آخرین گزارش‌های ارائه شده مشخص می‌شود که امروزه حتی توسعه‌یافته‌ترین کشورها نیز در عرصه حمل‌و‌نقل هوایی به دیگران وابسته‌اند و تخصص بسیار بالای مورد نیاز در این عرصه باعث شده بسیاری از شرکت‌ها و فعالان در این صنعت تشکیلاتی فرا‌ملی داشته باشند، میزان تاثیر‌گذاری این محدودیت‌های طولانی‌مدت بیش از هر زمان دیگری مشخص می‌شود. حالا و در شرایطی که پس از زمانی طولانی سخن از کنار رفتن ابرهای تیره تحریم‌ها از آسمان ایران مطرح شده مسائل و جزییاتی مورد توجه قرار گرفته که به‌نظر می‌رسد در عرصه عمل دشواری‌های بیشتری خواهد داشت. نیاز ایران به خرید حدود 

400 هواپیمای مسافرتی جدید در سال‌های آینده و فضای سرمایه‌گذاری چند 10میلیارد دلاری مغفول مانده در طول سال‌های گذشته، باعث شده از هم‌اکنون بسیاری از فعالان عرصه حمل‌و‌نقل فعال در اروپا و حتی آمریکا اسب خود را زین کنند تا در زمان نتیجه‌بخش شدن طرح‌ها این بازار بزرگ را از دست ندهند. پس از آنکه 70شرکت فرانسوی اعلام کردند برای ورود به ایران 55میلیارد دلار کنار گذاشته‌اند و حتی یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فعال در عرصه ریلی این کشور نیز با حضور در تهران قراردادی بلندمدت را برای نوسازی ایستگاه‌های راه‌آهن ایران به امضا رساند، حالا نوبت به دو غول بزرگ هواپیمایی رسیده که بنا بر ادعای رویترز رقابت خود را برای به دست آوردن بازار هواپیمایی ایران آغاز کنند. با عبور از دوران تسلط پرنده‌های روس بر آسمان ایران حالا نوبت به این شرکت‌ها رسیده که شانس خودشان را امتحان کنند. هرچند برای تغییر در شرایط ناوگان ایران تنها رغبت آنها کافی نیست. هواپیماهای نوساز با توجه به قیمت بسیار بالایی که دارند قطعا به تامین منابع اعتباری خاص نیاز خواهند داشت و این برای ایرلاین‌های ایرانی که حتی در پرداخت پول خدمات فرودگاهی و سوخت نیز با مشکل مواجهند قطعا سختی‌های زیادی خواهند داشت، موضوعی که دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی نیز آن را تایید می‌کند.

لزوم ورود صندوق توسعه برای خرید هواپیما

مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» تصریح کرد: گران‌قیمت بودن هواپیماهای مسافرتی در تمام کشورهای جهان نیاز به برنامه‌ریزی را اجتناب‌ناپذیر کرده است. وجود موسسات و بانک‌های اختصاصی برای تامین منابع مالی مورد نیاز در این پروژه‌ها راه‌حلی است که در بسیاری از نقاط جهان سابقه موفق داشته است.وی به ساختار صندوق توسعه ملی برای حمایت از این عرصه اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه ما در ایران شرکت‌هایی شبیه به این نداشته‌ایم و احتمالا حتی برنامه‌ریزی برای تاسیس آنها نیز زمان‌بر خواهد بود، می‌توان روی حمایت‌های صندوق توسعه ملی حساب ویژه باز کرد و این امر در صورت طی شدن مراحل مختلف می‌تواند چاره‌ساز باشد. 

سامانی اضافه کرد: البته این تنها راه نیست. امروز در بسیاری از ایرلاین‌های بزرگ بین‌المللی می‌بینیم که به جای در اختیار داشتن هواپیماهای ملکی، شرکت‌ها اقدام به اجاره هواپیما می‌کنند. این امر هم در کنترل منابع اعتباری آنها نقشی مهم ایفا می‌کند و هم به کاهش عمر ناوگان می‌انجامد.

این صحبت‌های سامانی یک تجربه موفق را یادآوری می‌کند که چند روز قبل در ایران نیز بخشی از آن فعال شد. یک ایرلاین یونانی که با موافقت سازمان هواپیمایی کشوری پروازهای مستقیم تهران به آتن را انجام خواهد داد، نزدیک به 60 فروند هواپیمای مسافرتی دارد که از این بین هیچ یک از آنها ملکی نیستند. این هواپیماهای اجاره‌ای نه‌تنها مانعی بر سر راه این ایرلاین‌ نبوده‌اند که حتی به کاهش میانگین عمر هواپیماها به کمتر از چهارسال و انعطاف‌پذیری بالای آنها انجامیده‌اند. موضوعی که احتمالا در ایران باید آن را در چارچوب مدیریت‌های پس از تحریم طبقه‌بندی کرد.

حمیدرضا غوابش، کارشناس مسائل هواپیمایی در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» از لزوم مدیریت این فضا می‌گوید و معتقد است آنچه بیش از هرچیز در فضای پسا تحریم مهم است مدیریت مناسب در این عرصه خواهد بود.  به گفته وی هرچند لغو تحریم‌‌ها ماهیتا به باز شدن برخی بازارهای بین‌المللی و بهبود سطح فناوری منجر می‌شود اما باید از نظر اقتصادی در شرایطی قرار بگیرد که توجیه اقتصادی داشته باشد و مشکلات صنعت هوایی ایران حل کنند. در غیر‌این صورت شرایط باز هم تغییری جدی نمی‌کند.

غوابش با اشاره به لزوم در نظر گرفتن یک زمان‌بندی برای نوسازی ناوگان هوایی ایران، اظهار کرد: قطعا با توجه به محدودیت‌های ملی و البته محدودیت‌ ظرفیت شرکت‌های بزرگ هواپیما‌سازی نمی‌توان انتظار داشت اوضاع ناوگان ما به یکباره تغییر کند و باید به آن زمان داد. البته به طرح‌هایی چون هواپیماهای اجاره‌ای و برنامه‌های کوتاه‌مدت اینچنینی نیز می‌شود فکر کرد.

طرح استفاده از هواپیماهای اجاره‌ای در ایران با توجه به وجود برخی مقررات محدود‌کننده هرگز جایگاهی را که در کشورهای خارجی داشته، پیدا نکرده است. این محدودیت‌ها در کنار تحریم‌ها و بی‌پولی سه پایه اصلی فرسودگی ناوگان هوایی ایران را ساخته وکار را دشوار کرده است و باقی ماندن این شرایط باعث شده نگرانی‌ها برای روزهای پس از تحریم نیز تشدید شود. بویینگ و ایرباس بر‌سربه‌دست آوردن آسمان ایران رقابت می‌کنند و اگر در ایران فضای استقبال از آنها فراهم نشود، صنعت هوایی ایران باز هم در جا خواهد زد.