بنگاه‌های مجازی فرصت یا تهدید

بازار مسكن در ماه‌های گذشته میهمانی جدید به خود دیده است؛ میهمانی كه بی‌سروصدا آمده و رفته‌رفته در حال باز كردن جای خود است. شریكی جدید برای اتحادیه مشاوران املاك كه پس از سال‌ها یكه‌تازی در حوزه خرید، فروش و اجاره مسكن حالا باید بخشی از بازار خود را به تازه‌واردان بخش واگذار كند. موضوع بنگاه‌های مجازی نخستین‌بار چند سال قبل مطرح شد. در آن زمان هدف از ایجاد راه‌اندازی آنها سامان دادن به اطلاعات و آمارهای موجود در بازار مسكن عنوان شد و بنا بود در آینده‌ای نزدیك در سراسر كشور به خود شكلی رسمی بگیرد. طرحی كه هرگز با این شكل و شمایل ابتدایی ادامه نیافت. 

با تمدید سیطره اتحادیه املاك بر خریدوفروش‌ها هرچند عملا بنگاه‌های مجازی به حاشیه رانده شدند اما به حیات خود ادامه دادند. این بنگاه‌ها كه درصد قابل توجهی از آنها بدون مجوز اتحادیه و خارج از دسترس نهادهای نظارتی شكل گرفته‌اند خدمات خود را همچنان در حوزه‌های مختلف مسكن به مشتركان ارائه می‌كنند.  بنگاه‌هایی كه برخلاف تصور سابق تنها به‌وسیله یك سایت موجودیت می‌یابند، اطلاعات ارائـه مـی‌كنـند، ‌قیمت می‌دهند و حتی تصاویری از خانه مسكونی مورد نظر به مشتری عرضه می‌دارند.  هرچند بی‌اعتمادی مردم به سامانه‌های مجازی باعث شده اقبال به این بنگاه‌ها نیز چندان بالا نباشد و از این بین تنها تعداد محدودی بتوانند به درآمدزایی یا پیشرفت محسوس دست یابند اما ارائه برخی اطلاعات قیمتی وضعیت خریدوفروش در مناطق مختلف كلانشهرها و ارائه رقم حدودی اجاره و رهن باعث شده است بسیاری از متقاضیان لااقل قبل از سنجش حضوری بازار سری به این بنگاه‌های غیر‌حضوری بزنند.  

هرچند فعالان حوزه مسكن در سال‌های گذشته تلاش كرده‌اند بدون توجه به این بازار وضعیت گذشته را ادامه دهند اما رشد روزافزون تكنولوژی‌های روز و البته شكل گرفتن موج‌های جدیدی از شبكه‌های اجتماعی در ایران باعث شده حداقل كنار گذاشتن كامل آنها از برنامه‌ها حذف شود. هرچند می‌توان این بنگاه‌ها را محدود كرده یا ادامه حیات‌شان را به‌وسیله برخی اهرم‌های كنترلی تحت نظارت درآورد اما شاید دیگر برای مسدود كردن‌شان زمان كافی وجود نداشته باشد. 

بحث مشاوران املاكی كه در عرصه مجازی حضور فعال داشته و توانسته‌اند بنگاه‌های حضوری خود را در قالب فضاهای مجازی معرفی كرده و از این طریق شهرت كسب كنند، باعث شده این روزها اتحادیه مشاوران املاك نیز در زمینه بنگاه‌های غیر‌حضوری به طرح‌های مختلف دست یافته و حتی در مركز پژوهش‌های مجلس نیز دراین رابطه بحث‌های مختلفی شكل گیرد. 

با تكنولوژی نمی‌توان مقابله كرد

رییس سابق اتحادیه املاك تهران معتقد است در دنیای امروز كه بسیاری از حوزه‌های زندگی مردم به فضاهای مجازی گره خورده نه‌تنها نمی‌توان با این تكنولوژی‌ها در بازار مسكن مقابله كرد بلکه باید در راستای بهبود وضعیت بازار و ارائه اطلاعات به‌روز نسبت به ساماندهی این بنگاه‌ها نیز اقدامات مناسبی صورت داد.  مصطفی قلی خسروی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» تصریح كرد: آنچه باعث شده بنگاه‌های مجازی وضعیتی نامعلوم پیدا كرده و از سوی بازار رسمی مسكن شناخته نشوند موضوع نبود نظارت بر آنها و نداشتن ساماندهی لازم است وگرنه استفاده از توان اینترنت و فضاهای جدید قطعا می‌تواند در بازار مسكن نیز مانند بسیاری از بازارهای دیگر مفید و حیاتی باشد. 

وی با اشاره به تجربه چند سال قبل اتحادیه در كنترل و نظارت فایل‌یاب‌ها اظهار كرد: این افراد نیز باتوجه به نبود نظارت به بازار مسكن ورود كرده بودند كه با همكاری اتحادیه و ارگان‌های نظارتی تحت كنترل قرار گرفتند. به این ترتیب هم نظم بازار حفظ شد و هم از توان این نیروهای جدید در سامان دادن وضعیت خریدوفروش و اجاره مسكن استفاده‌های مناسبی صورت گرفت. به گفته خسروی، طرح‌های جدیدی نیز در عرصه بنگاه‌های مجازی وجود داشته كه حتی بررسی آنها به مركز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز كشیده شده است. در صورت نتیجه بخش شدن بررسی‌ها دراین رابطه و البته همكاری سازمان‌های مربوط می‌توان انتظار داشت بنگاه‌های مجازی به شكلی رسمی بخشی از بازار مسكن را به خود اختصاص داده و با توجه به توانی كه در ارائه اطلاعات به‌روز دارند وضعیتی مناسب پیدا كنند. 

از سوی دیگر یكی از اصلی‌ترین دغدغه‌هایی كه ذهن كارشناسان حوزه را به خود مشغول كرده موضوع اعتمادسازی برای مردم و البته بهبود زیرساخت‌های موجود برای نقش‌آفرینی بنگاه‌های مجازی است. 

كیوان شادمان، كارشناس حوزه مسكن در گفت‌وگو با «فرصت‌ امروز» با بیان اینكه در دنیای امروز استفاده از توان وسایل الكترونیكی از اولویت‌های فعالان اقتصادی است تاكید كرد: با وجود آنكه در چند سال گذشته بخشی از بنگاه‌های مجازی شكل گرفته و به حیات خود ادامه داده‌اند ولی با توجه به فراهم نبودن پیش‌نیازهای لازم ادامه كار آنها در هاله‌ای از ابهام است. 

به گفته وی، نبود اعتماد لازم بین مردم، نبود شاخص‌های نظارتی كافی و فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم برای پیشبرد این اهداف از جمله مسائلی هستند كه قبل از ایجاد و راه‌اندازی بنگاه‌های مجازی باید در نظر گرفته شوند. 

شادمان معتقد است، با معرفی و تهیه گزارش‌هایی از وضعیت بازار در كشورهای اروپایی و ایجاد فرهنگ‌سازی لازم بین مردم می‌توان انتظار داشت بنگاه‌های مجازی با‌توجه به توان بالایی كه در ارائه اطلاعات جدید دارند در بازار ایران به خود نقشی حیاتی اختصاص دهند. البته این در شرایطی است كه بحث بنگاه‌های حضوری نیز در كنار آنها رشد یافته و یك توسعه دوجانبه در عرصه مسكن به وجود آید. هرچند سنتی ماندن بخش عمده‌ای از عرصه مسكن در ایران باعث شده عملا چه در حوزه خانه‌سازی و چه در بازارهای پس از ساخت خانه استفاده از توان‌های روز خارجی و داخلی به حداقل برسد اما شاید باقی‌ماندن چندین‌ساله بنگاه‌های مجازی كه سعی در به‌روز كردن بخش‌هایی از بازار مسكن در ایران دارند بتواند گامی مهم در این عرصه محسوب شود. استفاده از فایل‌های تصویری و اطلاعات به‌روز در چارچوب خدماتی این بنگاه‌ها باعث شده نسل جوان نسبت به لزوم برپایی آنها احساس نیاز كنند و این شاید مقدمه‌ای باشد برای ورود بازار مسكن به فضاهای مجازی.