بلاتکلیفی سرمایه‌گذاران و از دست رفتن فرصت‌های سرمایه‌گذاری

برای افراد صاحب سرمایه همواره مهم است که سرمایه‌های خود را به سمت بازار‌هایی سوق دهند که بیشترین بازدهی را با کمترین ریسک ممکن تجربه کنند. همین عامل همواره گره‌های تصمیم‌گیری را پیش‌روی سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد. این افراد به دنبال کسب سود بیشتر هستند و با رصد بازار‌های مختلف فرصت‌های سرمایه‌گذاری را شناسایی می‌کنند. آنچه عملا در فضای اقتصادی کشور طی سال‌های اخیر رخ داده حاکی از آن است که جریان سرمایه‌گذاری در یک روند کاهشی قرار داشته است.

اینکه چه بازار‌هایی برای سرمایه‌گذاری مناسب‌ هستند تا حد زیادی به این موضوع وابسته است که تعادلی در میزان ریسک و بازدهی فعالیت‌های سرمایه‌گذاری برقرار شود. هرچند مقایسه ریسک و بازدهی در بازار برای افراد مختلف با درجه ریسک‌پذیری یا ریسک‌گریزی متفاوت تصمیمات متنوعی را در پی خواهد داشت اما به یقین تصمیم‌گیری در یک فضای مطمئن و با ثبات بسیار آسان‌تر از شرایطی است که نوسانات و تغییرات در بازار بسیار زیاد باشد. از این رو شرایط با ثبات اقتصادی می‌تواند میزان ریسک‌های غیر‌ساختاری و غیر‌معمول را در بازار کاهش دهد.

نااطمینانی، عدم ثبات و کاهش سرمایه‌گذاری

در شرایط فعلی اقتصاد ایران در وضعیتی قرار دارد که همچنان سایه رکود در بیشتر فضا‌های اقتصادی احساس می‌شود هرچند دولت در زمینه بازگرداندن فضای اطمینان و ثبات نسبی به فضای اقتصادی کشور تلاش‌هایی را داشته اما تا حد زیادی مشکلات و موانع پیش‌روی صاحبان سرمایه در فضای سرمایه‌گذاری همچنان وجود دارد. بلاتکلیفی سرمایه‌گذاران و عدم جهت‌دهی مناسب جریان سرمایه‌گذاری در کشور باعث شده تا سرمایه‌های سرگردان در فضا‌های غیر‌مولد به کار گرفته شوند و همین مسئله موجبات تشدید شرایط رکودی را در اقتصاد فراهم کرده است. از این رو نوسانات مقطعی و محرک‌هایی که برای تحریک جریان سرمایه‌گذاری در نظر گرفته شده نتوانسته یک روند پایدار و باثبات را در بخش‌های تولید و مولد اقتصاد به وجود آورد و همچنان بازار در شرایط انتظار قرار دارد در چنین فضایی صاحبان سرمایه ترجیح می‌دهند تا منتظر فرصت مناسب بمانند تا دست به کار شوند.

دکتر بهروز خدا رحمی، دبیرکل نهاد‌های سرمایه‌گذاری ایران در رابطه با وضعیت فعلی سرمایه‌گذاری کشور در گفت‌وگو با «فرصت امروز» می‌گوید: وضعیت اقتصادی کشور به‌ویژه در یک دهه گذشته در شرایط مناسبی قرار نداشته و این امر موجب شد تا روند نگران‌کننده‌ای به لحاظ میزان سرمایه‌گذاری به وجود آید. از طرف دیگر، سرمایه‌گذاری همواره با ریسک همراه است. افراد در جریان سرمایه‌گذاری به دنبال این هستند که بتوانند تناسبی میان ریسک و بازدهی برقرار کنند و هرچه میزان تلاطم بازار و بی‌ثباتی افزایش یابد طبیعتا ریسک موجود نیز افزایش می‌یابد و در نتیجه افراد متناسب با آن بازدهی بیشتری طلب می‌کنند.

وی می‌افزاید: آنچه در یک دهه گذشته در جریان سرمایه‌گذاری در کشور تجربه نشده، آرامش و ثبات در اقتصاد است. همین امر سبب شده تا سرمایه‌گذاران انتظار و توقع بازدهی بیشتری داشته باشند. وقتی اقتصاد در شرایطی قرار دارد که در برخی از مواقع قیمت‌ها نصف یا دو برابر می‌شود نشان‌دهنده این است که شرایط بی‌ثباتی در اقتصاد حاکم است و تصمیم‌گیری در چنین شرایطی بسیار دشوار است. این فضای پرتلاطم باعث می‌شود تا بازدهی‌های مثلا 10 تا 15 درصدی هیچ جذابیتی برای فعالان اقتصادی چه در بازار سرمایه و چه در سایر بازار‌ها نداشته باشد. آنچه که دولت یازدهم از ابتدای فعالیت خود تلاش داشته و دارد تا در فضای اقتصادی کشور حاکم کند ایجاد همین ثبات و آرامش در بازار است.

خدارحمی ادامه می‌دهد: از طرف دیگر نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که شرایط سرمایه‌گذاری در یک بازار متلاطم و بازار آرام و باثبات متفاوت از هم است. بنابراین اگر افراد در یک بازار بی‌ثبات توقع سود 20 درصدی داشته باشند، انتظار دارند در همان ابتدای کار یا هر چه سریع‌تر این بازدهی کسب شود چون مشخص نیست که در آینده شرایط بازار چگونه رقم بخورد اما در بازاری که ثبات در آن وجود داشته باشد سرمایه‌گذاران با امنیت خاطر بیشتری سرمایه‌گذاری خواهند کرد.

سرمایه‌گذاری موفق با کاهش ریسک قابل کنترل

هرچند عوامل متعددی در موفقیت یا عدم موفقیت یک جریان سرمایه‌گذاری یا شکل‌گیری یک کسب‌و‌کار موثر است اما مهم‌ترین نکته این است که ضعف و نقصان در هر یک از این عوامل می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری شما را افزایش دهد. اگر بخواهیم یک تقسیم‌بندی کلی از ریسک‌های موجود در سرمایه‌گذاری داشته باشیم می‌توانیم دو دسته ریسک‌های ساختاری و غیر‌قابل کنترل و ریسک‌های قابل کنترل را در نظر بگیریم. به این ترتیب در هر کسب‌و‌کار و سرمایه‌گذاری بخشی از ریسک‌های موجود مرتبط با ماهیت صنعت و بازار و عوامل غیر‌مترقبه است که عموما در اختیار ما قرار ندارد. بخش دیگری از ریسک‌ها که عموما در اختیار ما قرار دارد و قابل کنترل است. لذا برای موفقیت کافی است روی این بخش کار برنامه‌ریزی کنید.

در همین رابطه خدارحمی عنوان می‌کند: ماهیت هر بازار و فعالیت اقتصادی می‌طلبد که یک میزان از ریسک را داشته باشد که به‌عنوان ریسک‌های ساختاری مطرح است و عموما قابل کنترل نیستند. اما عدم برنامه‌ریزی، عدم شناخت بازار، ضعف دانش فنی و مسائلی نظیر این می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری را افزایش دهد. لذا در شرایط فعلی تنها کاری که می‌توان برای موفقیت در یک جریان سرمایه‌گذاری انجام داد کاهش ریسک‌های قابل کنترل است. از طرف دیگر شناخت کافی و مطالعه دقیق بازار عامل بسیار مهمی است که هنگام ورود به یک صنعت یا کسب‌و‌کار باید به آن توجه شود. 

این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: شرایط رکود اقتصادی ایران باعث شده تا تحرکی در بازار‌ها و جریان سرمایه‌گذاری رخ ندهد و به نظر نمی‌رسد تا یک سال آینده اتفاق خاصی در بازار‌های مختلف رخ دهد. بنابراین لازم است سرمایه‌گذاران با دید بلند‌مدت و توقع کسب سود در یک جریان بیش از یک سال تصمیم‌گیری کنند.

نبود فضای رقابتی و اختلال در سیستم فروش

حضور در بازار‌های بین‌المللی نیازمند برنامه‌ریزی در جهت بهبود کیفیت و ایجاد یک فضای رقابتی است. ضعف در سیستم‌های فروش و بازاریابی شاید مهم‌ترین نقطه ضعف اقتصاد ایران و تولیدات داخلی برای حضور در بازار‌های جهانی است. خدارحمی می‌گوید: فضای غیر‌رقابتی تولید در سه دهه گذشته در اقتصاد کشور باعث شده تا بنگاه‌های اقتصادی در جهت توسعه بازار و حضور در بازار‌های جهانی نیازی احساس نکنند و همین امر موجب شد تا حتی درکالا‌هایی که مزیت‌های نسبی در تولید آن داریم نیز موفق عمل نکنیم و محصولات ما به‌صورت فله‌ای به کشور‌های دیگر صادر ‌شود و در یک جریان صادرات دوباره با بسته‌بندی‌های مدرن در بازار‌های بین‌المللی به فروش می‌رسد.

دبیرکل کانون نهاد‌های سرمایه‌گذاری کشور می‌گوید: عدم تنوع در محصولات صادراتی کشور نشان از جریان نامتوازن سرمایه‌گذاری دارد. بنابراین باید با برنامه‌ریزی و ارائه راهکار‌های تشویقی جریان سرمایه‌گذاری در کشور طوری مدیریت شود تا این تنوع سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی که در آن مزیت‌های نسبی داریم به وجود آید. ضعف در صنایع تبدیلی و تکمیلی، صنعت بسته‌بندی، سیستم‌های بازاریابی باعث شده تا جایگاهی در بازار‌های جهانی نداشته باشیم. وی می‌افزاید: البته با اتفاقاتی که در فضای سیاسی کشور رخ داده قطعا زمینه برای حضور سرمایه‌گذاران و شرکت‌های خارجی در کشور فراهم می‌شود. این موضوع می‌تواند ضعف‌های ساختاری اقتصاد ایران را برجسته‌تر کند و مشکلاتی را برای تولیدکنندگان داخلی به وجود آورد. بنابراین می‌توان انتظار داشت تا با ایجاد یک فضای رقابتی در آینده‌ای نزدیک یک جریان رقابتی جدید در فضای اقتصادی کشور شکل گیرد که می‌تواند کمک‌کننده باشد. 

خدارحمی در پایان در توصیه به سرمایه‌گذاران بالقوه می‌گوید: صبوری و داشتن نگاه بلند‌مدت برای کسب سود یکی از نکات مهمی است که سرمایه‌گذاران باید به آن توجه جدی داشته باشند. با مطالعه و شناخت کامل در بازار حضور یابند تا با کاهش ریسک‌های قابل کنترل مسیر موفقیت را تسهیل کنند.