گزارش «فرصت امروز» از مشکلات سرمایه گذاری در صنعت تولید تن پوش / از هویت صنعت پوشاک دفاع کنیم

راساس مستندات موجود صنعت پوشاک به عنوان یکی از مهم ترین صنایع در بسیاری از کشورها تعداد زیادی از فعالان و تولید کنندگان را به خود مشغول کرده است و بعضاً حجم قابل توجهی از تولید ناخالص ملی آن منطقه را دربرگرفته که نمونه بارز آن کشور بنگلادش است.

ایران نیز از گذشته های دور در صنعت نساجی و تولید پوشاک جایگاه مناسبی داشته است اما به دلایل نامعلوم طی دهه های اخیر این صنعت نه تنها مورد حمایت قرار نگرفته بلکه به نوعی فراموش نیز شده و آثار این سیاست های غیر منطقی در صنعت پوشاک را می توان در تعطیلی برخی کارگاه ها یا کوچ دسته جمعی گروهی از تولیدکنندگان به خارج از مرزهای کشورمان مشاهده کرد.

اما به راستی صنعتی با پیشینه چندین هزار ساله در ایران و در اختیار داشتن امتیازهای ویژه در بخش های مختلف طراحی و تولید چرا امروز باید در شرایطی قرار گرفته باشد که برخی مسئولان نگران از آینده آن باشند؟

آمار، پاشنه آشیل صنعت پوشاک

مهدی محمودی، رئیس هیات مدیره انجمن موسسات مد و لباس کشور با اشاره به تعداد فعالان صنفی در این بخش از تولید کشورمان به «فرصت امروز» می گوید: طبق آخرین آمار حدود 4 یا 5 هزار نفر تولیدکننده داریم که در سطح تهران پروانه کسب گرفته اند و این درحالی است که برای دستیابی به آمار کلی کشور لازم است چند هزار واحد تولیدی مجوزدار دیگر به آمار تهران بیفزاییم.

هرچند نباید فراموش کنیم بسیاری از واحدهای فعال صنفی حال حاضر صنعت تولید پوشاک اکنون بدون مجوز فعالیت می کنند و در این میان هیچ اشاره ای به آنها نشده است. بنابراین در مجموع شاید بیش از 15هزار واحد تولیدی در سراسر کشور فعالیت می کنند که در نگاه اول برای صنعت پوشاک کشورمان قابل قبول است.

محمودی در ادامه می افزاید: به طور کلی یکی از مهم ترین مشکلاتی که در اغلب صنایع داخلی کشورمان داریم و صنعت تولید پوشاک از آن مستثنی نیست، مربوط به آمارهای موجود است. به صورتی که اکنون اگر از نهادهای مربوطه بخواهید که حجم دقیقی از مصرف، تعداد تولیدکنندگان واقعی یا حتی حجم دقیق واردات پوشاک را برای تان توضیح دهند، همه به صورت تقریبی اعلام نظر می کنند که این رویه باعث سیاست گذاری های اشتباه در کل صنعت بوده است، درحالی که همه می دانیم آمارهای صنعتی در واقع پاشنه آشیل هر تولیدکننده ای است که باید به آنها دسترسی داشته باشد تا بتواند برای آینده سیاست گذاری کند.

وی معتقد است بیش از 60 درصد مصرف پوشاک کشور مربوط به تولیدات داخلی است و باقی از محصولات وارداتی تأمین می شود. اما این سهم قابل توجه از مصرف داخلی پوشاک به نوعی مدیون افزایش قیمت ارز در کشورمان بوده چون با افزایش قیمت های محصولات خارجی، بیشتر تولید کنندگان با توجه به صرفه اقتصادی تولید داخل مرزهای ایران به سمت تولید تشویق شده و اکنون می بینیم که حجم تولید صعودی شده است.

10میلیارد دلار حداقل گردش مالی صنعت پوشاک ایران

این مقام صنفی با اشاره به حداقل گردش مالی در صنعت پوشاک می گوید: برای محاسبه حجم گردش مالی تولید صنعت پوشاک ایران کافی است تعداد جمعیت کشورمان را براساس داده های علمی از هزینه کرد پوشاک داشته باشیم به صورتی که اگر 70میلیون ایرانی فقط سالانه 500هزار تومان برای خرید پوشاک هزینه کنند سالانه به رقمی معادل 35هزار میلیارد تومان می رسد.

محمودی می گوید: با درنظر گرفتن این حجم از گردش مالی درخواهیم یافت چرا تقاضای حضور در صنعت پوشاک همواره بالاست.

رئیس هیات مدیره انجمن موسسات مد و لباس کشور درباره حجم بازار پوشاک ایران تأکید کرد: با توجه به اینکه در کشورمان فرهنگ پوشش برای بانوان و آقایان متناسب با دین مبین اسلام شکل گرفته است، موضوع مصرف و تنوع استفاده از پوشاک کاملاً متفاوت از دیگر کشورهاست چون در کشورهای خارجی ممکن است یک فرد به خصوص بانوان با همان لباسی که در منزل هستند برای خرید بیرون بروند، درحالی که این روند در ایران کاملاً متفاوت است.

بنابراین بانوان ایرانی معمولاً چند دست لباس با کاربری های متفاوت دارند و آقایان نیز تابع شرایطی مشابه هستند. به همین دلیل دور از واقعیت نیست اگر بگوییم این فرهنگ و تنوع پوشش نه تنها تهدید نیست بلکه به عنوان فرصتی بسیار مناسب برای سرمایه گذاری و تولید شناخته می شود.

وی گفت: براساس تحقیقاتی که به صورت میدانی انجام داده ایم، ایرانیان اساسا گردشگران پوشاک بسیار خوبی هستند، به این صورت که می بینیم وقتی خانواده ای دور هم جمع می شوند و قصد خروج از منزل را دارند بیشتر به مراکز خرید پوشاک سر می زنند که شاهد مثال آن افزایش تعداد مراکز خرید تخصصی پوشاک در اغلب شهرهای کشورمان است.

به همین دلیل اگرچه این افراد لزوما خریدار نیستند و تنها علاقه مندند برای وقت گذرانی به مراکز خرید رفته و از فروشگاه ها بازدید کنند، اما این در واقع نصف اقتصاد است چون همین موضوع می تواند در نهایت به خرید منجر شده و گردش اقتصادی ایجاد کند.

باید نسبت به قاچاق پوشاک حساس تر باشیم

محمودی با اشاره به روند افزایشی قاچاق در صنعت پوشاک تصریح می کند: بیشترین حجم قاچاق پوشاک مربوط به بانوان است چون همان طور که قبلا نیز اشاره شد این بخش از جامعه کشورمان تقاضای بالاتری نسبت به دیگر بخش های جامعه دارند، اما به طور کلی قاچاق یک بیماری است که در پوشاک هم خودش را نشان داده است.بنابراین قاچاق یک درد است که می تواند در تمام عضوها تأثیرگذار باشد ولی در صنعت پوشاک حساس تر باید به موضوع قاچاق توجه داشته باشیم چون صنعت پوشاک در پس خود یک فرهنگ دارد.

به عنوان مثال وقتی یک تلویزیون قاچاق می شود صرفاً یک کالا با بخشی از مشکلات و معضلات اقتصادی به صورت غیر قانونی وارد شده است، اما وقتی پوشاک قاچاق می شود در پس زمینه آن یک فرهنگ است که به فرهنگ دیگر تحمیل می شود.

این مقام صنفی تأکید می کند: برای حذف قاچاق باید اراده جدی داشته باشیم؛ در این زمینه لازم است به چند سؤال پاسخ بدهیم که این سؤال ها عبارتند از: چرا قاچاق صورت می گیرد؟ چون این روند سودآور است  چرا قاچاق سودآور است؟ چون هزینه تولید داخلی افزایش دارد، چرا هزینه تولید داخل بالاست؟ چون سیاست های تولیدی و حمایت دولت مناسب نیست. با توجه به این پاسخ ها می توانیم دریابیم چطور باید با معضل قاچاق برخورد کنیم.درحالی که تاکنون بی توجهی به این پاسخ ها باعث شده این ذهنیت در فکر برخی تولیدکنندگان ایجاد شود که این حجم سرمایه گذاری لازم برای تولید می تواند به صورت واردات سود بیشتری ایجاد کند.

وی همچنین اضافه می کند: با توجه به تجربیات بخش خصوصی و همچنین فعالان صنفی بهترین گزینه برای جلوگیری از ورود کالاهای قاچاق در این صنعت حمایت از تولید است چون با این روش هیچ نیازی به واردات کالا نیست و واردکنندگان چه قانونی یا غیرقانونی نمی توانند منافعی داشته باشند که به فکر واردات باشند.

این کارشناس صنعت مد و پوشاک همچنین اشاره می کند: متأسفانه در اخبار پخش می شود که یک مؤسسه مالی اعتباری با چندین شعبه و میلیاردها ریال سرمایه غیر قانونی مشغول فعالیت است، پس هنگامی که اعلام می شود بیش از 200 برند غیرقانونی خارجی در صنعت پوشاک کشورمان مشغول به فعالیت بوده اند چه انتظاری داریم و نباید تعجب کنیم.

محمودی می افزاید: به طور کلی وقتی می بینیم سرمایه گذاری های هنگفتی از سوی برندهای خارجی در بازار ایران صورت گرفته و مانند قارچ در سطح خیابان ها رشد می کنند، درست مثل این است که یک نگرش یا فرهنگ خاصی مستقیم به جامعه ایران تحمیل شده باشد.

این درحالی است که می بینیم همین برندها با هزینه ای بسیار هنگفت در بهترین نقاط تهران یا شهرهای دیگر فروشگاه گرفته و در بازار فعالیت می کنند. هیچ وقت فراموش نکنیم که مد معمولاً از دهک های بالا شروع و در دهک های پایین مصرف می شود. به عنوان مثال وقتی یک برند خارجی در بهترین نقطه پایتخت بدون مجوز اقدام به افتتاح شعبه می کند تبعات و آثار آن را چند ماه بعد در نقاط متوسط و پایین شهر تجربه می کنیم.

رئیس هیات مدیره انجمن موسسات مد و لباس کشور با اشاره به روند کنترلی مسئولان نسبت به حضور برندهای خارجی طی سال جاری به «فرصت امروز» می گوید: مرکز امور اصناف با کمک وزارت صنعت یک طرحی را درحال اجرا دارند که لازم است برندها با ارائه اسناد و مدارکی ابتدا به ثبت برسند و پس از آن وارد بازار شوند که حتی درباره نحوه تابلوهایشان نیز قوانینی تعیین شده است و به نوعی شاهد کنترل بیشتر در روند حضور برندهای خارجی در بازار هستیم و همین زمینه ای برای سالم شدن فضای رقابتی میان تولیدکنندگان داخلی و خارجی خواهد بود.

***

مغزافزار باید ایرانی باشد

درباره حضور هیات های خارجی در ایران و قراردادهای منعقد شده در صنعت پوشاک، محمودی می گوید: طبق آماری که داریم یک یا دو تفاهم نامه در حوزه صنعت مد و لباس با خارجی ها بسته شده و تزریق پول در شبکه توزیع و تولید صورت گرفته ولی آن اتفاق بزرگی که انتظار داشتیم روی دهد، هنوز نیفتاده است.

البته در پوشاک حساسیت هم داریم و نباید فراموش کنیم مغزافزار کار نباید از خارج وارد ایران شود چون پوشاک یک کالای فرهنگی است و اگر این اتفاق روی دهد ممکن است برخی سیاست های فرهنگی و مذهبی ما درگیر مسائل حاشیه ای شوند، بنابراین وقتی مغزافزار پوشاک ما خارج از کشورمان باشد اجزا و مدل یا طرح آن براساس فرهنگ همان کشور شکل خواهد گرفت، دقیقا مثل اتفاقی که در بازی های کامپیوتری روی می دهد.

به اعتقاد این مقام صنفی گلوگاه چرخه اقتصادی کشورمان و صنعت پوشاک در توزیع است و از آنجا که بیشتر فعالان صنعت پوشاک کشورمان به صورت کارگاه های کوچک فعالیت می کنند، می بینیم همین گلوگاه باعث حذف یا شکست برخی سرمایه ها شده است.

به این صورت که گروهی با سرمایه های اندک شروع به تولید می کنند اما چون توان حضور در توزیع قدرتمند را ندارند به ناچار حذف خواهند شد و در بهترین شرایط مجبور می شوند به سمت تولید کالاهای پرفروش که خارج از عرف تولیدات کشورمان است بروند.

این کارشناس صنعت مد و پوشاک می گوید: به طور کلی ایران در صنعت پوشاک سه حلقه قوی مستقل را در کنار یکدیگر دارد که این حلقه ها هیچ ارتباط منطقی و روبه جلویی با یکدیگر نداشته و ندارند. به عنوان مثال حلقه طراحی و تولید کاملاً قوی است و دانشگاه های زیادی در این زمینه داریم اما در نهایت هریک از این موارد به تنهایی فعالیت می کنند ولی در کشورهای توسعه یافته این روند کاملاً متفاوت است.

اتحادیه پوشاک و واحدهای صنفی پوشاک معمولاً جزو صنوف بزرگ کشورمان هستند ولی این زنجیره خیلی به یکدیگر مرتبط نیست و به صورت جزیره ای و گلخانه ای با یکدیگر ارتباط دارند و هرگز ارتباط منطقی و دقیقی میان شان نیست که این روند می تواند عاملی در کوچ تولیدکنندگان به خارج از مرزها باشد.

***

تولیدکننده حمایت نمی شود

دلایل رکود و گرفتاری برخی کارگاه های تولیدی پوشاک در نبود سیاست های حمایتی مناسب است. محمودی در این باره می گوید: به طور کلی در کشورهای توسعه یافته یا آن کشورهایی که به دنبال توسعه اقتصادی هستند وقتی یک صاحب سرمایه یا تولید کننده رشد و به افزایش ظرفیت تولید یا توسعه کسب و کارش فکر می کند، می بینیم دولت حمایت های گوناگونی از تولید کننده داشته و به نوعی هزینه های تولید را برای این گونه تولیدی ها به حداقل می رساند. این یعنی حمایت  دقیق و هدفمند، نه آنچه در ایران گفته می شود و در عمل حمایتی نیست. امروز تولیدکننده ها می ترسند کسب و کارشان را توسعه دهند چون باید به طور تصاعدی مالیات و بیمه بیشتری بپردازند.

به اعتقاد وی با توجه به حجم قابل توجه اشتغال زایی صنعت پوشاک لازم نیست دولت برای ایجاد شغل در این زمینه زیاد هزینه کند بلکه اگر بتواند به نوعی حمایت از تولیدکننده ای را که به کسب و کارش توسعه داده و شغل اضافه کرده اصولی انجام دهد یعنی همان اشتغال زایی صورت گرفته است و نیازی به هزینه کردن مبالغ هنگفت برای ایجاد اشتغال از سوی دولت نیست.

وی تأکید کرد: اشتغال زایی در صنعت نساجی و پوشاک جزو گروهی است که برای تولید یک شغل در آن نیازمند سرمایه ای اندک هستیم.

به عنوان مثال حتی می توان با 20 میلیون تومان هم کسب و کار ایجاد کرد و مشاغلی را به جامعه هدیه داد یعنی واقعاً اگر شخصی تخصص داشته باشد، می تواند در یک اتاق منزل خود نیز اقدام به تولید کند و نخستین مشتریان هم اعضای خانواده خواهند بود.

بنابراین توسعه صنعت پوشاک می تواند حجم قابل توجهی از مشکل اشتغال ایران را برطرف کند. این امتیاز در هیچ صنفی نیست که بتوانیم با حداقل امکانات تولید داشته باشیم و یکی از مهم ترین مصادیق حمایت از مشاغل خرد و خانگی همین موضوع یعنی حمایت از صنعت پوشاک یا تولید کنندگان خانگی است چون بسیار کار ساده ای است و می توان با حداقل ها اقدام به تولید و ایجاد شغل کرد.