آیا ترکیه می‌تواند دروازه ورود سرمایه‌های بین‌المللی به صنعت گاز ایران باشد؟

حصول توافق جامع هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های عمده جهانی در وین و متعاقبا رفع تحریم‌های بین‌المللی و یکجانبه علیه ایران فرصت‌های تجاری بسیار جذابی را ایجاد کرده است که کشورهای مختلف در جهان از جمله جمهوری آذربایجان و ارمنستان را به استفاده از این فرصت‌ها ترغیب می‌کند. در همین راستا پیش‌تر نیز مقامات ایرانی از علاقه خود جهت مشارکت در پروژه‌های گازی نظیر TAP وTANAP اعلام کرده بودند و هم‌اکنون ارمنستان نیز تمایل خود را جهت مشارکت در فرآیند احداث خط لوله TANAP اعلام کرده است. با این حال به نظر می‌رسد با وجود توافق صورت گرفته میان ایران و غرب به محض رفع تحریم‌ها علیه ایران قاعده بازی برای ارمنستان و آذربایجان تغییر خواهد کرد.

همزمان ترکیه به‌عنوان بازیگر مهم دیگر در این منطقه نیز می‌تواند به این کشورها ملحق شده و با توجه به تحولات اخیر و رفع تحریم‌های ایران از مزایای شرایط جدید ایجاد شده بهره‌مند شود. آنکارا به خوبی می‌داند که می‌تواند از کاهش احتمالی قیمت نفت در پی بهبود شرایط صادرات نفت خام ایران به سود خود استفاده کند، اما این پروسه به سه دلیل نیاز به زمان خواهد داشت: نخست آنکه فضای تجارت و کسب‌و‌کار در ایران بسیار دشوار است، دوم آنکه سرمایه‌گذاران بین‌المللی همچنان به دیده تردید به ایران می‌نگرند و در نهایت اینکه نوعی حس شک و تردید در مورد توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی بر فضای سیاسی آمریکا چیره شده است.

ایران به زمان نیاز دارد

مهمت اگوتچو، رییس مرکز مشارکت در منابع جهانی در رابطه با وضعیت ایران پس از تحریم‌ها معتقد است: «تحریم‌های بین‌المللی برای مدت زیادی ایران را در بازارهای انرژی به یک فیل درون یک اتاق بدل کرده است. حال با‌توجه به توافق ایران و قدرت‌های غربی تمامی این تحریم‌ها از ابتدای سال 2016 میلادی لغو خواهد شد و این مسئله امکان بهره‌برداری حداکثری ایران را از ظرفیت‌های خود در حوزه نفت و گاز فراهم خواهد کرد.»

در همین رابطه علاقه به سرمایه‌گذاری و حضور در اقتصاد ایران کاملا واضح و بدیهی است. پس از میزبانی وین از مذاکرات ایران و قدرت‌های جهانی جای تعجب نیست که این شهر از این فرصت به خوبی بهره‌برداری کند و براساس برنامه اعلام شده قرار است پایتخت تاریخی اتریش میزبان نشست اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا باشد. لازم به ذکر است که در این نشست علاوه بر مقامات اتریشی و اروپایی، مقامات بلندپایه ایرانی از معاون وزیر تا دانشمندان و متخصصان در این نشست شرکت خواهند کرد تا شرایط را برای سرمایه‌گذاری در اقتصاد کشورشان فراهم کنند، با این حال این نشست و رایزنی‌های اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا فورا به افزایش تولید نفت و گاز ایران منتهی نخواهد شد.

در ارتباط با افزایش تولید و صادرات انرژی از سوی ایران، پروفسور مانفرد هافنر از دانشگاه جان هاپکینز معتقد است ایران به منظور دستیابی به نهایت ظرفیت تولید نفت و گاز خود به 10 سال زمان نیاز خواهد داشت. اگوتچو، مدیر مرکز مشارکت در منابع جهانی نیز ضمن موافقت با پروفسور هافنر معتقد است ایران به‌زودی با شرایط تجاری جدیدی مواجه خواهد شد که در آن درآمد تولید‌کنندگان انرژی نسبت به یک دهه قبل بسیار کمتر است. مشکل دیگری که تحلیلگران معتقدند تهران با آن مواجه خواهد شد شرایط جدید بازارهای انرژی است که در آن خریداران به دلیل وجود نفت مازاد در بازار از قدرت چانه‌زنی بیشتری نسبت به فروشندگان برخوردار هستند. مشکل دیگری که ممکن است ایران با آن رو‌به‌رو شود سابقه نه‌چندان مثبت این کشور در ارائه قراردادهای همکاری و بهره‌برداری از منابع این کشور و سهمی است که به سرمایه‌گذاران بین‌المللی اختصاص می‌دهد.

فرصت‌های پیش رو

بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران در گفت‌وگو با مجله گازی اروپا با این موضوع که توافق هسته‌ای اخیر فرصت‌های زیادی را پیش روی ایران و ترکیه جهت همکاری در حوزه انرژی قرار می‌دهد موافق بودند. ایران قصد دارد منابع هیدروکربنی خود را به فروش برساند و ترکیه نیز مایل به ایجاد تنوع در سبد انرژی خود است. سیمونه تاگلیاپیترا از کارشناسان حوزه انرژی در این رابطه می‌گوید: «حصول توافق جامع هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های عمده جهانی فرصت‌های تجاری جدیدی را به‌ویژه در حوزه انرژی پیش روی ایران و ترکیه قرار داده است. لغو تحریم‌های بین‌المللی این فرصت را برای ایران فراهم خواهد کرد تا بازارهای نفت و گاز خود را به‌صورت مداوم گسترش دهد.»

تاگلیاپیترا ادامه داد: «پیش از هرچیز برداشته شدن تحریم‌ها سبب افزایش تولید نفت ایران و کاهش قیمت نفت در جهان و در نهایت تامین نفت مورد نیاز ترکیه خواهد شد. دوم آنکه افزایش سرمایه‌گذاری در میادین گازی ایران سبب خواهد شد این کشور زیرساخت‌های صنعت گاز خود را که هنوز مورد بهره‌برداری گسترده قرار نگرفته است، گسترش دهد. با توجه به اینکه ایران دومین ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد توسعه زیرساخت‌های صنعت گاز این کشور می‌تواند تهران را به یک بازیگر عمده در بازارهای گازی جهان و همچنین بازار گاز ترکیه بدل کند. در حقیقت با توجه به افزایش تولید و صادرات گاز ایران روابط شکننده گازی دو کشور تقویت شده و گاز بیشتری از ایران به ترکیه صادر خواهد شد.

پیچیدگی‌های بیشتر

به نظر می‌رسد برای ابراز خوشحالی از توافق جامع هسته‌ای باید اندکی صبر کنیم. در دو ماه آینده آمریکا صحنه کشمش میان دولت اوباما و کنگره خواهد بود. تاریخ نشان می‌دهد که موضع آمریکا در قبال ایران هیچ‌گاه واضح و مشخص نبوده و این بار نیز می‌تواند غیرقابل پیش‌بینی باشد. همچنین از قدرت تاثیرگذاری لابی‌های هوادار اسراییل بر فرآیند تصمیم‌گیری در واشنگتن نیز نباید غافل شد، در همین راستا معاون وزیر امورخارجه رژیم صهیونیستی پس از حصول توافق جامع هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های غربی اعلام کرد که مقامات این رژیم تمام تلاش خود را برای جلوگیری از تصویب این توافق در کنگره آمریکا به کار خواهند بست. بنابراین طی دو ماه آینده باید شاهد مجادلات کاخ سفید و کنگره بر سر توافق جامع هسته‌ای غرب با ایران باشیم و منتظر نتیجه آن بمانیم، نتیجه‌ای که پیش‌بینی آن کار بسیار دشواری به نظر می‌رسد.