قطار سکان ترانزیت را به دست می گیرد / آستارا، نقطه آغاز رستاخیز ریلی

مصرف بالای سوخت، آلودگی محیط زیست، هزینه های بالا و ایمنی پایین تنها بخشی از نقاط ضعف حمل و نقلی است که در طول سال های گذشته بر ترانزیت ایران حکمفرمایی کرده است. آخرین آمارهای ارائه شده از سوی وزارت راه و شهرسازی نشان از آن دارد که بیش از 90 درصد از کل حجم ترانزیتی ایران هنوز از طریق جاده ها صورت می گیرد و این به معنای آن است که هنوز فاصله ای طولانی تا رسیدن به اهداف بلندمدت در نظر گرفته شده در حوزه حمل و نقل باقی است.

در طول سال های گذشته وزارت راه و شهرسازی برنامه ریزی های کلانی صورت داده تا مقدمات انتقال لااقل بخشی از محموله های ترانزیتی از جاده به ریل فراهم شود. از تخفیف های گسترده و متنوع به صاحبان بار برای سپردن کالاهای شان به قطارها گرفته تا تسهیلاتی که برای وارد کردن واگن های باری نوساز به عرصه ریلی در نظر گرفته شده، همگی نشان از آن دارند که دولت روی تغییر رویکرد در این بخش حساب ویژه ای باز کرده است. با وجود آنکه آمارهای ارائه شده از فعالیت ترانزیتی راه آهن نشان از رشد قابل توجه آمارها در طول دو سال گذشته دارد اما هنوز فاصله طولانی تا کاهش جدی سهم جاده باقی است.

یکی از اصلی ترین دلایلی که رقابت را برای بخش ریلی دشوار کرده، کامل نبودن دسترسی خطوط ریلی کشور به مناطق مختلف داخلی و البته مرزهای بین المللی است. هنوز تعداد زیادی از استان های ایران از نعمت راه آهن محروم هستند و همین امر باعث شده صاحبان بار ترجیح دهند به جای تعویض خط ترانزیتی در میانه راه، از همان ابتدا کار خود را با جاده انجام دهند.

این نقص با برنامه ریزی های کلانی که در سال های گذشته اجرای آن کلید خورده تا حدی جبران شده است. توافق هایی که اتصال ریلی ایران به عراق، افغانستان و ترکمنستان را اجرایی می کند می تواند ترانزیت ریلی به مرزهای خارجی را گسترش دهد.

یکی از کشورهایی که اتصال ریلی به آن می تواند از اولویت های جدی باشد، کشور آذربایجان است. این کشور که راه ورود قطارهای ایران به اروپای شرقی است با ساخت پل ریلی آستارا به آستارا (آستارا ایران و آستارا آذربایجان) رسما به ایران متصل خواهد شد و در آینده نیز با سرمایه گذاری مستقیم خط آهن رشت به آستارا را تکمیل خواهد کرد. این اتصال مهم و تاریخی طبق گزارش های ارائه شده از سوی راه آهن تا سه ماه آینده نهایی خواهد شد.

عباس نظری، مدیرکل امور بین الملل شرکت راه آهن در این باره گفته عملیات ساخت راه آهن آستارا-آستارا در سمت آذربایجان تمام شده است و بخش واقع در ایران ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و تا سه ماه آینده این خط آهن به بهره برداری می رسد.

ریل زیرساخت توسعه اقتصادی

یک صاحب نظر عرصه ریلی معتقد است، با توجه به اهمیتی که حمل و نقل ریلی در جهان پیدا کرده قطعا در ایران نیز باید تمرکز اصلی در عرصه حمل و نقل به این سمت باشد و در این چارچوب استفاده حداکثری از توان داخلی با استفاده از دانش خارجی بیشترین اهمیت را دارد.

محمد سعیدی در گفت وگو با «فرصت امروز» تاکید کرد: در طول سال هایی که تحریم های اقتصادی علیه ایران اعمال شد، برخی سرمایه گذاران داخلی به این بخش ورود کردند که در بعضی از حوزه ها موفقیت های قابل توجهی نیز به دست آمد. در دوران پسا برجام که بار دیگر امکان تعامل با بازارهای جهانی به وجود آمده، می توان از شرایط هر دو طرف نهایت بهره را برد.

به گفته وی، رساندن ریل به مناطق مختلف داخلی و خارجی و استفاده از توان سرمایه گذاران اولویت های جدی است که می توان به شکل جدی  آنها را پیگیری کرد. برای افزایش کارایی در این بخش می توان از تجربه ساخت واگن های داخلی بهره گرفت و در حوزه هایی که به فناوری های نوین احتیاج دارند می توان انتقال تجربه خارجی را دستور کار قرار داد.

علی اکبر نیکواقبال کارشناس مسائل اقتصادی نیز در گفت وگو با «فرصت امروز»، به محوریت عرصه ریلی برنامه های کلان توسعه اشاره کرد و افزود: در طول سال های گذشته بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان ریل را به عنوان اصلی ترین شیوه حمل و نقل خود برگزیده اند و این امر برای آنها صرفه اقتصادی بسیار بالایی به همراه داشته است.

به گفته وی، ویژگی هایی چون هزینه های پایین و ایمنی بالا باعث شده ریل در مقابل جاده بتواند رقابتی جدی را آغاز کند و این امر برای ایران نیز که شرایط جغرافیایی مناسبی دارد اهمیت بالایی خواهد داشت.

این کارشناس اقتصادی به اهمیت افزایش ترانزیت ایران با کشورهای همسایه اشاره کرد و گفت: اگر ما قصد داریم اتکای به درآمد نفت را کاهش دهیم باید به گزینه هایی فکر کنیم که در آن مزیت نسبی وجود دارد و ترانزیت برای ایران این حکم را دارد. در این بین استفاده از ریل از یک سو زیربناهای توسعه اقتصادی کشور را ارتقا خواهد داد و از سوی دیگر با هزینه ای پایین ترانزیت ایران را گسترش می دهد.

با اتصال رسمی خطوط ریلی ایران به آذربایجان، امکان آن به وجود می آید که قطارهای ایرانی از یک سو به روسیه و از سوی دیگر به دریای سیاه متصل شوند. هرچند این موضوع نیاز به تکمیل شدن دو قطعه مهم قزوین به رشت و رشت به آستارا دارد اما خبرهایی که از سوی راه آهن مبنی بر تقاضای جدی برای حمل و نقل ترکیبی در این مسیر وجود دارد نشان می دهد صرف تکمیل این پل نیز اهمیت جدی خواهد داشت. ایران خود را آماده رستاخیزی ریلی کرده است و پل آستارا شاید نقطه آغاز آن باشد.

ارتباط با نویسنده: j.hashemi1992@gmail.com