اتمام حجت ایران، ترکیه را وادار به عقب نشینی کرد / آخرین شانس ترانزیتی همسایه غربی

عبور از سال های سخت تحریم برای اقتصاد ایران در بعد داخلی و البته منطقه ای پیام های جدی داشت، پیام هایی که برای بسیاری از فعالان اقتصادی مثبت بود، اما در عین حال زنگ خطر را برای بعضی از رقبا به صدا در آورد.

اجرای برجام برنامه ریزی برای استفاده حداکثری از ظرفیت های اقتصادی کشور را بار دیگر به عنوان یک اولویت جدی مطرح کرد و اگر در سال های قبل دغدغه مسئولان ایرانی صرفا گذران امور بود، حالا مذاکرات برای افزایش سرعت رشد اقتصادی در جریان است.

یکی از اصلی ترین حوزه هایی که در طول سال های گذشته بار دیگر مورد توجه جدی مسئولان قرار گرفته، احیای جایگاه ترانزیتی کشور در سطح منطقه و جهان است. موقعیت خاص جغرافیایی ایران که در طول تاریخ این کشور را به عنوان یکی از اصلی ترین پل های اتصال شرق به غرب و جنوب به شمال مطرح کرده، در چارچوب بهبود روابط اقتصادی با کشورهای خارجی بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است، حوزه ای که به گواه بسیاری از کارشناسان اقتصادی می تواند با پیگیری های جدی به یکی از اصلی ترین گزینه های ایران برای جایگزینی با درآمد نفت تبدیل شود.

به دنبال اهمیت یافتن دوباره موضوع ترانزیت، وزارت راه و شهرسازی در طول سال های گذشته مذاکرات جدی خود را برای بهبود سطح قراردادها با طرف های خارجی و البته بهبود زیرساخت های داخلی به کار بسته است.

در کنار توافق هایی که در چارچوب مذاکرات دو جانبه با کشورهای مختلف به دست آمده، یکی از بزرگ ترین دستاوردهای سال های گذشته برنامه ریزی برای نهایی شدن طرح کریدور خلیج فارس به دریای سیاه است.

این کریدور بین المللی که حضور چند کشور تأثیر گذار در منطقه در آن قطعی شده، ایران را از طریق آذربایجان و ارمنستان به گرجستان وصل می کند و سپس از طریق آب های آزاد دریای سیاه ترانزیت تا قلب اروپای غربی ادامه می یابد.

جدای از اهمیت اقتصادی تأسیس این کریدور برای تمام کشورهای عضو، نهایی شدن این سند یک پیام جدی برای کشوری دارد که در طول سال های گذشته اصلی ترین معبر برای رسیدن به اروپا بوده و البته نتوانسته عملکرد مثبتی از خود نشان دهد. ترکیه که در طول سال های گذشته به نوعی انحصار جغرافیایی ایجاد کرده بود، حالا باید پای میز مذاکره بنشیند.

قول جدی همکاری از سوی ترکیه

رابطه ترانزیتی ایران و ترکیه قدمتی طولانی دارد و در طول تمام دهه های گذشته ادامه داشته است. مرزهای مشترک زمینی مانند بازرگان همواره جزو فعال ترین پایانه های مرزی منطقه بوده اند و این امر باعث شده دو طرف به شکل جدی برای ترسیم چارچوب های ترانزیتی مشترک به برنامه ریزی بپردازند.

این برنامه ها سال گذشته و به طور یکی طرفه از سوی ترکیه نقض شد. آنها به بهانه پرداخت نکردن مابه التفاوت قیمت سوخت در ایران، ناگهان شرایط مرزی را متشنج کردند و کار به جایی رسید که صف های طولانی از کامیون های دو طرف در مرز تشکیل شد. پس از آن نیز با بر هم خوردن شرایط سیاسی در این کشور، عملا فعالیت های ترانزیتی به روال عادی خود ادامه نیافت تا ایران طرح کریدور خلیج فارس به دریای سیاه را با جدیت بیشتری پیگیری کند.

هرچند حضور نماینده رسمی ایران در ترکیه اختلافات را در سال 2015 رفع کرد اما صحبت های مطرح شده در جلسه مشترک وزرای راه و شهرسازی ایران و حمل و نقل ترکیه نشان از آن دارد که هنوز بسیاری از مسائل حل نشده اند. در جریان مذاکرات صورت گرفته طرف ایرانی این بار از قاچاق سوخت از طرف کامیون داران ترک رونمایی کرده است.

عطرچیان، مدیرکل دفتر ترانزیت سازمان راهداری در این زمینه گفته براساس مطالعاتی که ایران طی شش ماه روی کامیون های ترانزیتی ترک درمرز بازرگان انجام داد، مشخص شد در یک محدوده زمانی کوتاه بیش از 500 کامیون ترک درایران قاچاق سوخت انجام داده اند و نتیجه این تحقیق برای مقامات ترکیه ارسال شد. متأسفانه طرف ترک پاسخی به مکاتبات ما نداد و محدودیتی برای این کامیون ها اعلام نکرد.

در جریان این جلسات، وزیر راه و شهرسازی ایران نیز نسبت به رویکرد ترکیه انتقاد کرد و دور اخیر، را آخرین دور از مذاکرات ایران با ترکیه بر سر مسائل سوختی خواند. آخوندی در مذاکره با طرف ترک بر مواضع اصولی و محکم طرف ایرانی در خصوص روابط حمل و نقلی دو کشور، خصوصا در حوزه حمل و نقل جاده ای تأکیدکرد و با گلایه از رفتار ترکیه با کامیون داران ایرانی هشدار داد ایران دیگر درخصوص موضوع سوخت گفت وگویی با ترکیه نخواهد داشت.

اتمام حجت جدی ایران و البته رقیب منطقه ای که برای ترکیه به وجود آمده، نماینده این کشور در مذاکرات تهران را به گرفتن موضعی سازنده واداشت. احمد ارسلان، وزیرحمل و نقل ترکیه اعلام کرد: هدف مشترکی از طرف رؤسای جمهوری دو کشور با توجه به حجم تجارت ترکیه و ایران در نظر گرفته شده است و ما به عنوان وزرای مسئول امورحمل و نقل موظف هستیم کار خودمان را برای پیشبرد این اهداف انجام دهیم. با این حجم از روابط به تبع مشکلاتی هم به وجود می آید، اما آنچه برگردن ما است این بوده که تلاش کنیم مشکلات را رفع کنیم و روابط دو کشور را در این حوزه ها گسترش دهیم.

با وجود آنکه طرف ترک در طول ماه های گذشته نیز از تلاش برای بهبود اوضاع در مرزهای مشترک سخن گفته و در عمل نتوانسته به این وعده ها عمل کند، اما شرایط امروز برای مسئولان همسایه غربی ایران تنها یک راه باقی گذاشته که یا با تعامل و برقراری شرایط برد - برد در مختصات ترانزیتی منطقه باقی بماند یا قافیه را به رقبای خود ببازد.

ارتباط با نویسنده: j.hashemi1992@gmail.com