قیمت نفت تقویت می شود

در ابتدای دسامبر 2018 بود که تولیدکنندگان نفت اوپک و غیراوپک تصمیم گرفتند تا برای ایجاد موازنه در بازار و حذف مازاد عرضه، برای یک دوره شش ماهه 1.2 میلیون بشکه در روز از تولید خود بکاهند و این توافق در یکصد و هفتاد و ششمین اجلاس اوپک در یکم ژوئیه 2019 نیز برای یک دوره 9 ماهه دیگر تمدید شد.

در همین زمینه، مرکز پژوهش های مجلس در تازه ترین گزارش خود به بررسی اثرات توافق کاهش تولید بر بازار جهانی نفت پرداخته و از تقویت قیمت نفت خبر داده است.

به گفته نهاد پژوهشی مجلس، تولیدکنندگان اوپک توافق کردند که از ابتدای ژانویه 2019 روزانه 812 هزار بشکه در روز، یعنی معادل 3درصد از تولید خود را کاهش دهند و تولیدکنندگان غیراوپک هم توافق کردند که روزانه 383 هزار بشکه در روز، معادل 2.1درصد از تولید خود را بکاهند. البته کشورهای ایران، ونزوئلا و لیبی از این توافق مستثنا شدند و در ادامه این مهم در یکصد و هفتاد و ششمین اجلاس اوپک برای یک دوره 9 ماهه دیگر یعنی تا مارس 2020 تمدید شد.

توافق اوپک پلاس در اوایل دسامبر 2019 باعث شد تا روند نزولی قیمت نفت متوقف شود. قیمت نفت برنت در 4 اکتبر 2018 به 86.06 دلار در بشکه رسید که بالاترین سطح قیمت در سال 2018 بود، اما به دلیل مازاد عرضه تا 28 دسامبر 2018 به 50.29 دلار در بشکه رسید. با اجرایی شدن توافق اوپک، قیمت ها روند صعودی به خود گرفت و در ماه مه 2019 به بیش از 70 دلار در بشکه رسید. اگرچه عوامل مختلفی در تقویت قیمت نفت در شش ماهه نخست سال 2019 نسبت به فصل چهارم 2018 تأثیرگذار بوده اند، اما توافق اوپک پلاس و پایبندی بالای تولیدکنندگان به آن، یکی از مهم ترین عوامل تقویت قیمت بوده است.

توافق اوپک پلاس، نفت را نجات می دهد؟

با توجه به پیش بینی های انجام شده توسط سازمان اوپک از وضعیت عرضه و تقاضا برای سال 2019، برآورد می شود که تقاضای جهانی در سال 2019 به مقدار 1.14 میلیون بشکه در روز رشد داشته و به 99.87 میلیون بشکه در روز برسد. از طرف دیگر، پیش بینی می شود عرضه غیراوپک 2.05 میلیون بشکه در روز و عرضه میعانات و مایعات گازی اوپک 70 هزار بشکه در روز افزایش یابد. بر این اساس، تقاضا برای نفت اوپک از 31.59 میلیون بشکه در روز در سال 2018 به 30.61 میلیون بشکه در روز در سال 2019 خواهد رسید.

توافق اوپک پلاس برای کاهش تولید و پایبندی تولیدکنندگان به آن سبب شده در شش ماهه نخست سال 2019 میزان مازاد عرضه در بازار روند نزولی داشته باشد. میزان مازاد عرضه در بازار در فصل چهارم سال 2018 به مقدار 1.5 میلیون بشکه در روز بود که منجر به افزایش سطح ذخیره سازی های تجاری شد، اما در فصل اول سال 2019 به 320 هزار بشکه در روز کاهش یافت و برآوردهای اولیه از فصل دوم 2019 نشان می دهد که بازار با 840 هزار بشکه در روز کمبود عرضه مواجه بوده است و براساس برآوردهای اوپک از وضعیت عرضه غیراوپک و تقاضای جهانی، درصورتی که اوپک سطح تولید کنونی خود را حفظ کند، در فصل سوم 2019 بازار با 1.5 میلیون بشکه در روز کمبود عرضه مواجه خواهد بود و همین روند در فصل چهارم 2019 ادامه خواهد یافت. البته مقدار کمبود عرضه کمتر از فصل سوم خواهد بود. ازاین رو اگر تولیدکنندگان اوپک پلاس پایبندی خود به توافق را ادامه دهند در نیمه دوم سال 2019 شاهد کاهش سطح ذخیره سازی ها و تقویت قیمت نفت خواهیم بود.

چین الگوی تجارت نفت را بهم می ریزد

بازار جهانی نفت اما درحالی در وضعیت مازاد عرضه قرار دارد که روند تقاضای نفت چین باوجود تلاش برای کاهش رشد آن، رو به فزونی نهاده و در مقابل، تولید داخلی این کشور کاهش داشته است. در نتیجه این امر به منزله افزایش تقاضای واردات نفت و طبیعتاً گسترش دغدغه های امنیت عرضه انرژی به این کشور است.

به گفته بازوی کارشناسی مجلس، دولت چین برای تضمین امنیت عرضه انرژی وارداتی خود، راهبردها و برنامه های اقدامی را در دستور کار خود قرار داده که می تواند منجر به تغییرات بنیادین در الگوی تجارت جهانی نفت شود. بدیهی است، آثار راهبردهای واردات نفتی چین بر سیاست ها و برنامه ریزی های کشورهای صادرکننده نفت اثر مستقیمی داشته است.

تقاضای نفت چین در بین سال های 2007 تا 2018 با میانگین رشد سالیانه 485 هزار بشکه در روز به 13 میلیون بشکه در روز رسیده که عمده دلیل آن، افزایش تقاضای نفت برای بخش حمل ونقل بوده است، اما رشد تقاضای نفتی چین در سال های آتی به دلیل سیاست های دولت در بخش حمل ونقل کاهش خواهد یافت. دستورالعمل تعیین استاندارد برای مصرف سوخت خودروها به میزان پنج لیتر در 100 کیلومتر تا سال 2020 و هدف گذاری مصرف چهار لیتر در 100 کیلومتر تا سال 2025 سبب کاهش تقاضای نفت در این بخش به میزان 27درصد به نسبت سال 2015 خواهد شد. توسعه حمل ونقل ریلی به ویژه مترو در شهرهای بزرگ نیز در بین سال های 2024-2018 از شدت تقاضای نفتی این کشور خواهد کاست. به عنوان مثال، شهر پکن دارای 22 خط مترو مجموعاً با طول 602 کیلومتر است و به این میزان تا سال 2021 حدود 397 کیلومتر دیگر افزوده خواهد شد. به طورکلی تقاضای نفتی طی سال های آینده با کاهش رشد تقاضا روبه رو خواهد شد که رشد آن بین سال های 2018 تا 2024 به میزان 1.9 میلیون بشکه در روز خواهد بود. این رشد نشان دهنده افزایش سالیانه 315 هزار بشکه در روز در این سال ها بوده که کمتر از رشد سالیانه 485 هزار بشکه در روز بین سال های 2018-2007 خواهد بود.

راهبرد انرژی چین در عصر فراوانی عرضه

براساس پیش بینی آژانس بین المللی انرژی، تولید نفت چین در سال های 2018 تا 2024 به میزان 660 هزار بشکه در روز از نقطه اوج تولید خود در سال 2015 (3.9 میلیون بشکه در روز) کاهش خواهد یافت. هرچند شرکت های چینی به اقداماتی برای جبران کاهش تولید نفت خود در برخی از پروژه های کوچک تولیدی پرداخته اند، اما تولید این کشور روند کاهشی خواهد داشت. در حقیقت، تقاضای واردات نفتی چین بین سال های 2024-2018 بیش از 2.5 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت که به معنای این است که اهمیت راهبردهای انرژی چین برای تأمین امنیت انرژی خود بیش ازپیش برجسته می شود. در این شرایط، این سؤال مطرح می شود که چین با چه راهبردهایی به دنبال امنیت عرضه برای واردات نفتی خود خواهد بود؟

دولت چین به موازات افزایش وابستگی واردات نفتی خود متناسب با وضعیت بازار جهانی نفت، استراتژی هایی را برای تضمین امنیت عرضه انرژی خود تدوین کرده است. راهبردهایی که براساس نقش فعالانه دولت چین برای تأمین امنیت انرژی این کشور همراه بوده و متفاوت از سیاست منفعلانه «بازارمحور» و تأمین واردات خود از بازار جهانی نفت است، بنابراین با توجه به: الف) وضعیت فراوانی و مازاد عرضه در بازار جهانی نفت، ب) تکثیرپذیری منابع عرضه جهانی نفت به ویژه با ورود بازیگران جدید عرضه کننده نظیر نفت نامتعارف ایالات متحده، ج) محوریت سیاست گذاری فعالانه این کشور در تأمین امنیت انرژی خود.

استراتژی ایران برای کسب سهم بیشتر از بازار نفتی چین

وضعیت بازار جهانی نفت درحالی در وضعیت مازاد عرضه قرار داشته که این امر منجر به تقویت امنیت انرژی مصرف کنندگان و به ضرر امنیت انرژی عرضه کنندگان نفتی شده است. پیش بینی می شود که این روند در سال های آتی نیز با توجه به افزایش روند عرضه نفت نامتعارف ادامه یابد.

در وضعیت مازاد عرضه، امنیت تقاضا برای صادرکنندگان منوط به «سیاست های بازارسازی» است. درصورتی که ایران به دنبال کسب سهم بیشتر از بازار نفتی چین است، لازم است که با پیوند هرچه بیشتر با ابعاد مختلف راهبردهای چین در تأمین امنیت عرضه نفت وارداتی این کشور اقدام کند.

دولت چین تلاش دارد تا در شرایط تکثر عرضه و منابع عرضه نفت، در چارچوب راهبردهای انرژی خود گرایش بیشتری به واردات نفتی کشورهای اوراسیا و قاره آمریکا داشته باشد. طبیعتاً از نظر ژئوپلیتیکی، سهم نفت دیگر مناطق جهانی به نسبت سهم نفت خاورمیانه در بازار نفتی چین افزایش می یابد.

علاوه بر افزایش سهم روسیه از 250 هزار بشکه در روز در سال های اولیه قرن 21 به بیش از 1.5 میلیون بشکه در روز در سال 2018، به نظر می رسد که سهم نفت کشور ایالات متحده نیز در سال های آتی در بازار چین افزایش یابد. به ویژه به دلیل اینکه دولت ترامپ سعی دارد از ابزار تهدید تعرفه های تجاری بر واردات کالای چینی به منظور کاهش کسری تراز تجاری ایالات متحده استفاده کند. پیش بینی های جهانی نیز حاکی از افزایش قابل توجه صادرات نفت ایالات متحده و کشورهای عضو شوروی سابق به آسیا حکایت دارد که بخش عمده ای از آن به چین و هند خواهد بود. این در حالی است که سهم نفت خاورمیانه به آسیا در چند سال آینده با تغییرات کمی روبه رو است.

به رغم اهمیت سیاست های انرژی چین در تغییر ژئوپلیتیک تجارت نفت از طریق افزایش سهم نفت مناطق مختلف دیگر به ویژه ایالات متحده در واردات خود به ضرر سهم نفت خاورمیانه، آن چیزی که در تغییر الگوی تجارت جهانی اهمیت بیشتری دارد، عرضه نفت نامتعارف ایالات متحده است؛ عرضه ای که با سیاست های کاهشی اوپک پلاس برای افزایش قیمت نفت، روزبه روز به عنوان تهدیدی برای سهم بازاری اوپک و تغییر الگوی تجارت جهانی نفت بدل می شود.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com