راه اندازی کسب و کارهای اینترنتی و ضرورت ایده های نو

کسب و کارهای اینترنتی در ایران یک گام تا چند گام نسبت به کشورهای توسعه یافته عقب تر است. زیرا بسیاری از استارت آپ ها بیش از آنکه براساس یک ضرورت بومی و ملی شکل بگیرند برخاسته از نوعی تقلید و تکرارند. ماهیت و هویت برخی از استارت آپ ها نسبت درستی با نیازها و خواسته های انسان امروز ایرانی ندارد از همین رو گاه باعث تداخل و تعارض های آشکار و گاه پنهان می شود و استارت آپ را از پیشرفت باز می دارد.

تجربه تاریخی نشان می دهد، مدنیت ابتدا در کشورهای دیگر روی داده و سپس ایرانی ها عمدتا بدون مطالعه و تحقیق و صرفا براساس یک تجربه دیداری آن شیوه از زندگی مدرن را در ایران اجرا کرده اند. به زبان ساده تر ابتدا اتومبیل در جای دیگری ساخته می شود یا شیوه جدید ساختمان سازی به صورت آپارتمان ابتدا در کشورهای توسعه یافته اجرا شده است و سپس در ایران عملیاتی می شود.

تکنولوژی های جدید نیز از همین قاعده پیروی می کنند، بنابراین کسب و کارهای ما همواره درجه یک نیستند. یعنی ابتدا در کشورهای توسعه یافته مدلی از این کسب و کار راه اندازی شده و برخی از ایرانی ها آن کسب و کار را وارد سرزمین ما کرده اند. طبعا وقتی ایده ها با فرهنگ و تجربه زیستی ایرانی ها همراه باشد موفق می شود و سال ها طول می کشد تا یک بیزینس جدیدی مورد قبول واقع شود.

مطلب مرتبط: چالش های راه اندازی کسب و کار جدید

اگر به دقت نگاهی به بازار کسب و کارهای اینترنتی در ایران بیندازیم، درمی یابیم که عمده فعالیت های کسب و کارهای اینترنتی شکلی تقلیدگونه از کسب و کارهای کشورهای دیگر است. اگر امروز دیجی کالا موفق است به دلیل تجربه بلندمدت آمازون است. اگر اسنپ در مدت کوتاهی توانست نیاز طیف وسیعی از مردم را جواب بدهد به دلیل تجربه موفق اوبر در آمریکاست. این شیوه از تقلید و تکرار بدون نوآوری همچنان ادامه دارد از سایت های تجاری گرفته تا بازار خدماتی اینترنتی مانند دکتر ساینا و فیدیبو و....

حال سوال مهم این است؟ آیا یک ایرانی نمی تواند مبدع یک کسب و کار اینترنتی نو و خلاقانه باشد؟ چرا پس از گذشت این همه سال هنوز چشم ما به کشورهای دیگر است. امروز دسترسی افراد به فضای مجازی در همه جای جهان با کمی اختلاف در سرعت و کیفیت تقریبا یکسان است. پس چرا ما هنوز به دنبال تقلید از کسب و کارهای اینترنتی جهان هستیم و جوان های خوش فکر ایرانی مبدع یک شیوه جدید از کسب و کار اینترنتی نیستند؟

گرچه تجارت الکترونیک در جهان سابقه طولانی ندارد اما با توجه به حضور تقریبا بلافاصله این نوع از تجارت در ایران ما هنوز نتوانستیم همگام با کشورهای توسعه یافته در عرصه کسب و کارهای اینترنتی حرفی نو داشته باشیم؟

شاید مهمترین ضعف ما در این حوزه از فعالیت اقتصادی نبود مطالعات و تحقیقات علمی است که انجام این تحقیقات برعهده مدارس کسب و کارهای نو در بخش خصوصی و دانشگاه های دولتی است که هنوز نتوانستند در این زمینه اقدامات خوبی انجام دهند. وقتی با فاصله دور به کسب و کارهای اینترنتی در ایران نگاه می کنیم درمی یابیم که نبود مطالعات و تحقیقات و خلاقیت و نوآوری و نیازسنجی منجر به حضور کسب و کارهایی می شود که نسبتی دقیق با نیازهای بومی ندارد و یا برخاسته از دل این قوم و قبیله نیست و طبعا نمی توان آینده درخشان مستقلی برای آنها پیش بینی کرد. همچنان که علی رغم حضور بیش از چندین دهه صنعت اتومبیل سازی در ایران ما همچنان پراید تولید می کنیم در صورتی که کشورهایی مثل ژاپن و کره هر چند ماه یک بار یک مدل جدید با امکانات متفاوت وارد بازار می کنند.

اگر به بازار استارت آپ ها نگاه کنیم عمدتا افراد به دنبال تقلید و تکرار هستند. شاید تا حدودی این تقلید و تکرار کار درستی باشد، اما سوال این است چرا جوانان ما فاقد خلاقیت لازم در راه اندازی کسب و کار اینترنتی هستند. چرا کارپینو قبل از اسنپ در ایران راه اندازی نمی شود؟ چرا این همه زودفود و دیرفود و سایت تخفیفان و تخفیفات و تخفیف در تخفیف راه اندازی می شود اما ایده و طرحی نو ارائه نمی شود و این شیوه از فعالیت تا کی می خواهد ادامه داشته باشد؟

اگر به راستی ما خواهان رشد و توسعه کسب و کار هستیم بیش از آنکه به زیرساخت فنی نگاه کنیم باید مبدع و نوآور باشیم و بتوانیم با امکان سنجی و نیازسنجی جامعه ایرانی ایده های نو و خلاقانه برای آرامش و آسایش مردم معرفی کنیم در دهه گذشته به تقلید از سایت آمازون ده ها سایت در صدد راه اندازی ایده فروش آنلاین کتاب برآمدند، اما چون آمار مطالعه کتاب در ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته پایین تر است طبعا این بیزینس اینترنتی با موفقیت روبه رو نشد در صورتی که می توان با ارائه ایده های خلاقانه زمینه های رشد کتاب خوانی و حتی افزایش فروش کتاب را فراهم کرد.

ما هنوز نتوانستیم از حداقل ظرفیت های بازار در کسب و کارهای اینترنتی استفاده کنیم و شاید اصلی ترین و مهمترین مساله نبود شناخت از جامعه و نیازهای مردم است، بنابراین برای شناسایی نیازهای واقعی و رفع آنها از طریق فضای کسب و کار اینترنتی نیاز به راه اندازی واحد مطالعات و تحقیقات در همه سازمان ها و نهادها و شرکت های دولتی و خصوصی هستیم.

مطلب مرتبط: چگونه یک کسب و کار را شروع کنیم

کسب و کار اینترنتی برای رهایی از تقلید و تکرار باید براساس یک برنامه مطالعاتی راه اندازی شود. هر روزه در گوشه و کنار ایران ده ها سایت و سامانه اینترنتی در حوزه تجارت مدرن راه اندازی می شود اما چون اغلب اینها فاقد برنامه مدون مطالعاتی و تحقیقاتی هستند پس از یک دوره کوتاه مدت از عرصه رقابت خارج می شوند.

بی تردید کسب و کار اینترنتی یک ضرورت در جامعه مدرن است اما برای رشد و توسعه آن در ایران نیاز به ایده های نو و خلاقانه داریم تا بتوانیم نیازهای واقعی مردم را از این طریق برطرف کنیم.

کارشناس کسب و کار*