مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی هشدار داد / سازمان تامین اجتماعی را دریابید

فرصت امروز: سازمان تامین اجتماعی در لبه بحران ایستاده است؛ از یک سو نزدیک به120 هزار میلیارد تومان طلب از دولت دارد و از سوی دیگر با 35 میلیون بیمه شده تحت پوشش و حدود 3میلیون بازنشسته ای روبه رو است که باید به آنها خدمات ارائه دهد. این بحران در سازمان تامین اجتماعی به اندازه ای رسیده که چند روز پیش جلسه علنی در مجلس شورای اسلامی با حضور رئیس این سازمان و وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار شد و برای پرداخت بدهی های سازمان تامین اجتماعی و خروج آن از بنگاهداری، فرصت یک ساله به دولت داده شد.

در واقع، جفای اصلی که در طی سال های گذشته از سوی دولت به سازمان تامین اجتماعی شده، واگذاری ده ها کارخانه، معدن و شرکتی بوده که سازمان تامین اجتماعی را به یکی از بزرگ ترین هلدینگ های اقتصادی کشور تبدیل کرده است؛ اما بسیاری از این کارخانه ها و واحدهای صنعتی که در ازای بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی واگذار شده، مجموعه های زیان ده بوده اند و عملا سازمان تامین اجتماعی سهام واحدهایی را دریافت کرده که نمی توانند منابعی جدید برای این سازمان خلق کنند و حالا همین موضوع به مشکلات سازمان تامین اجتماعی دامن زده است.

در این میان، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی هشدارآمیز به بررسی وضعیت سازمان تامین اجتماعی و ضرورت اصلاحات بنیادی در آن پرداخته و پیش بینی کرده است که اگر چاره ای اساسی اندیشیده نشود خیلی زود سازمان تامین اجتماعی با توجه به میلیون ها بیمه شده ای که تحت پوشش دارد و بازنشستگانی که هر ماه از این سازمان حقوق دریافت می کنند، به بحرانی ملی تبدیل می شود. بازوی پژوهشی مجلس در این گزارش پیش بینی کرده که با توجه به شرایط کنونی تا سال 1404 یعنی کمتر از 8 سال دیگر، سازمان تامین اجتماعی با کسری 119 هزار میلیارد تومانی رو به رو خواهد شد و توان خدمات رسانی به بیمه شدگان و پرداخت حقوق بازنشستگان را نخواهد داشت.

خطر بروز بحران ملی

اما چرا سازمان تامین اجتماعی با چنین مشکلاتی مواجه شده است؟ در گزارش مرکز پژوهش های مجلس، پنج سوال اصلی مطرح شده است: وضعیت شاخص های اصلی سازمان تامین اجتماعی چگونه است و تا چه حد نشان دهنده بحران است؟ اگر بحران وجود دارد تا چه اندازه است؟ علل بحران چیست؟ فرصت برای اصلاح چقدر است؟ و راهکارهای حل بحران چیست؟

در پاسخ به این پرسش ها، کارشناسان و همچنین گزارش مرکز پژوهش های مجلس به مواردی همچون «تحولات جمعیتی، قوانین و مقررات تعهد آور و مغایر با اصول و قواعد بیمه ای، ناکارآمدی قوانین کنونی، تحمیل طرح های حمایتی در قالب بیمه ای بدون تامین اعتبارات مالی، عدم پرداخت تعهدات دولت و مدیریت ضعیف ذخایر صندوق» اشاره می کنند. برای مثال، در یکی از بخش های گزارش مرکز پژوهش های مجلس به موضوع افزایش جمعیت بازنشستگان تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی اشاره شده است.

این گزارش با بیان اینکه کاهش نرخ تولد از یک سو و افزایش سن افراد از سوی دیگر، منجر به افزایش چشمگیر میزان جمعیت بازنشستگان شده است، تاکید می کند که بررسی ها نشان می دهد سازمان تامین اجتماعی در آینده نزدیک با بحران های جدی مواجه خواهد شد؛ چنانچه در حال حاضر، به ازای هر مستمری بگیر سازمان تامین اجتماعی کمتر از پنج بیمه شده اصلی (پرداخت کننده حق بیمه) وجود دارد که نشان دهنده وضعیت بد تامین اجتماعی و هزینه های بالایی است که با توجه به افزایش جمعیت بازنشستگان در سال های آینده این سازمان باید پرداخت کند.

در حقیقت، گزارش مرکز پژوهش های مجلس خطر بروز یک بحران در کشور را هشدار می دهد و عنوان می کند بحرانی را تصور کنید که بیش از نیمی از جمعیت کشور را دربر گیرد. سلامت شان را در معرض آسیب قرار داده، سرمایه  اندوخته  آنها آسیب جدی دیده، درآمدهای شان قطع  شده و امید آنها به تامین آینده مخدوش شود. چنین بحرانی چه تبعاتی برای کشور به همراه خواهد داشت؟

این گزارش با بیان مشکلات و مسائل سازمان  تامین اجتماعی و صندوق های بازنشستگی و با بیان اینکه ادامه و استمرار وضع موجود، هزینه های صندوق های بازنشستگی در کشور را افزایش خواهد داد، می افزاید: صندوق های بازنشستگی باید ساختارهای سازمانی خود را برای شرایط جدید تنظیم و تعدیل کنند.

در  گزارش مجلس شورای اسلامی به  گزارشی از صندوق بین المللی پول اشاره می شود که براساس محتوای آن، سازمان تامین اجتماعی تا 60 سال دیگر معادل 2/2 برابر کل تولید ناخالص داخلی کشور تعهدات بدون اندوخته خواهد داشت. براساس  گزارش مجلس که بر تحقیقات سازمان تامین اجتماعی استوار است، شاخص پشتیبانی سازمان نیز در وضعیت مناسبی قرار ندارد. این شاخص که از تقسیم تعداد پرداخت کنندگان حق بیمه بر تعداد مستمری بگیران به دست می آید، در سال 1360 معادل 10درصد و در سال 94 معادل 5 درصد بوده است. به عبارت دیگر، تعداد مستمری بگیران به نسبت پرداخت کنندگان بیمه طی این مدت دوبرابر شده است. این یکی از علل افزایش باز مالی تامین اجتماعی است.

راهکارهای حل بحران

در بخشی از گزارش مرکز پژوهش های مجلس به راهکارهای فوری هم اشاره شده است:  «جهت برون رفت سازمان تامین اجتماعی از مشکلات مواردی چون اصلاح در مدیریت و کارکرد سازمان تامین اجتماعی، پرهیز دولت از دخالت در امور صندوق، درج بودجه صندوق در بودجه عمومی کشور، کاهش هزینه های اجرایی، تعیین تکلیف بخش درمان، جلوگیری از تولید و انباشت بدهی های دولت، لغو معافیت های بیمه ای، برقراری سه  جانبه گرایی واقعی، اجتناب از تصویب قوانین مغایر با اصول بیمه ای و تعهد آور، افزایش سن بازنشستگی برای بیمه  شدگان جدید و افزایش انگیزه ادامه کار و کاهش انگیزه بازنشستگی برای بیمه شدگان فعلی پیشنهاد می شود.»