نگاهی تحلیلی به مناظره دوم ریاست جمهوری ایران از نگاه بازاریابی سیاسی / مناظره دوم: استفاده ابزاری از معیشت مردم، دلیل بی برنامگی

مناظره انتخاباتی، هیجان انگیزترین و مؤثرترین رخداد در کارزارهای انتخاباتی است که می تواند تأثیر چشمگیری در رشد محبوبیت و مقبولیت یک کاندیدا داشته باشد یا بالعکس. در حقیقت نزدیک ترین و ملموس ترین وجه شناخت کاندیداهای انتخاباتی، در یک زمان مشخص.

توماس هالبروک معتقد است داده هایی درباره فعالیت ارزیابی کاندیداها توسط رأی دهندگان وجود دارد که بسیار پراهمیت است و این داده ها نشان از این دارد که رأی دهندگان می توانند پیش از مناظره برنده یا بازنده مناظره را پیش بینی کنند و این پیش بینی هر بار که مناظره ای رخ می دهد برای مناظره بعدی دقیق تر صورت می گیرد.

پس می توان گفت مناظره های انتخاباتی می تواند به طور مستقیم در افزایش آگاهی مخاطبان نسبت به هر کدام از کاندیداها تأثیر بسیار شگرفی داشته باشد، به طوری که در مواردی تغییر آرا نیز رخ می دهد و عده ای تمایل انتخاب شان تغییر می کند یا اینکه آنهایی که قصد شرکت کردن  نداشتند بنا به روند مناظره های انجام شده تصمیم به مشارکت می گیرند و در انتخاب سهیم می شوند، البته این تصمیمات به عملکرد کاندیدا در طول مناظره ها بستگی دارد چراکه براساس یک رگرسیون می توان به این مفهوم دست یافت که مخاطبان موارد بیان شده و واکنش های طرفین را به صورت تکه هایی از یک پازل در ذهن شان کنار هم قرار می دهند و در نهایت تصویر به دست آمده می تواند تبدیل به تصمیم انتخاب کاندیدای مورد نظر در زمان انتخابات و رای گیری شود.

یکی از عواملی که می تواند در تفسیر نتایج یک مناظره تأثیر گذار باشد، خصوصیات و ویژگی های خود رأی دهندگان و مخاطبان است. با وجود اینکه یک مناظره انتخاباتی یک فرآیند چند بعدی است و اطلاعات مختلفی را برای رأی دهندگان و مخاطبان فراهم می آورد ولی تمامی این پیام ها و اطلاعات مورد استفاده مخاطبان و رأی دهندگان قرار نمی گیرد.

به عنوان مثال پیام صادقانه یک کاندیدا در سایه فرافکنی کاندیدای دیگر تحت تأثیر قرار گیرد و از آنجایی که در مناظرات انتخاباتی بیشتر براساس احساس مشاهدات انجام می گیرد و هر کدام از طرفداران کاندیداها براساس احساس پیروزی کاندیدای خودشان چشم به مناظره می دوزند، منطق و پذیرش منطقی در لایه دوم قرار می گیرد و بر این اساس رأی دهندگان اطلاعاتی را دریافت می کنند که برای شان جالب، مفید و کاربردی است.

این اطلاعات تبدیل به هایلایت های ذهنی می شود که در گفت وگوهای روزمره شان از آنها بهره می برند و این موارد دلایل و مستنداتی می شود برای برگزاری مناظرات درون شهری و بین مردمی که هر کدام براساس برداشت های خود اقدام به سخنوری می کنند. البته باید افزود که مخاطبان مواردی را که دریافت می کنند براساس میزان تجربیات، تحصیلات و درک شان نسبت به مسائل سیاسی است.

رأی دهندگان دارای عقاید و اعتقادات متفاوتی هستند و یک کاندیدا را به صورت متفاوتی درک می کنند. حتی می توان گفت طرفداران یک کاندیدای واحد نیز ممکن است دلایل مختلفی برای انتخاب کاندیدای خودشان داشته باشند. همه این موارد است که کار اقناع مردم توسط کاندیداها را دشوار می کند چرا که باید بتواند اطلاعات چندبعدی تولید و ارائه کند تا بتواند به آرای حداکثری دست یابد.

مناظره دوم دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران روز جمعه مورخ 15 اردیبهشت ماه 96 با حضور شش نامزد محترم با موضوع سیاست و فرهنگ برگزار شد و حاشیه های فراوانی داشت و این برنامه پر بود از فراز ها و فرود ها و تقابل نامزد های انتخاباتی با یکدیگر ولی مواردی قابل تأمل داشت که به آنها می پردازیم.

1-  سوال مهمی که پیش می آید در ابتدای کلام این است که اگر از دولتمردان دولت قبل در بین نامزد ها وجود نداشت واقعاً این مناظره ها حول چه مبحثی اداره می شد و بیان نقد می کردند؟ اینکه تمامی مباحث در ابتدا یا در انتهای زمان ارائه طرح، به نقد دولت پرداخته می شود نشان از بی سخنی بخشی از کاندیداها داشت، چراکه در حقیقت ماهیت مناظره ارائه و نقد طرح ها و برنامه های یکدیگر است و بحث نقد دولت بحثی است جدا و کاملاً تخصصی که باید در زمان و مکان دیگری به آن پرداخت.

هدف از مناظره در حقیقت تشریح برنامه برای آینده است و نقد آن توسط دیگر کاندیداها نه اینکه از ابتدا تا انتها کلا انتقاد از عملکرد دولت گذشته باشد. به نظر می رسد کمی از عدالت دور است چرا که در این مقطع به جای اینکه کاندیداها اقدام به تشریح برنامه ها کنند بیشترین زمان خود را برای دفاع از عملکردشان اختصاص می دهند و زمانی برای ارائه راهکار ها، طرح ها و برنامه های شان ندارند.

اینکه عملکرد دولت ها نقد شود بسیار عالی است ولی پیشنهاد می شود در زمان دیگری و با موضوعیت دیگری بحث و تبادل نظر شود و اصحاب رسانه نیز این پرسش و پاسخ را در حوزه عملکردی چهارساله پوشش دهند و به تصویر کشند. باید افزود اگر هم قرار است در اینچنین مناظراتی نقد عملکرد های قبلی صورت گیرد این رخداد بهتر است برای همه کاندیداها رخ دهد چراکه هر کدام از نامزد ها قبل از کاندیداتوری  مسلما در مقام و مسندی بودند.

2-  تمرکز و تأکید بر محتوای قابل درک عوام توسط برخی نامزد ها که موجب می شد کمی مباحث دور از سرفصل های تعیین شده باشد. همانطور که اشاره شد مبحث مناظره دوم مربوط به حوزه فرهنگی و سیاسی بود ولی عده ای از نامزد ها مباحث را خیلی سریع به سمت معیشت مردم سوق می دادند و مسائل را با ربط و بی ربط به حوزه اقتصادی وصل می کردند و بدون اینکه برنامه ای مدون ارائه دهند یا راهکاری در حوزه فرهنگی و سیاسی ارائه کنند، اقدام به جهت دهی ذهن مخاطبان می کردند.

به عنوان مثال مدام تکرار می شد که انجام برجام چه نتیجه ای در سفره مردم ایجاد کرد و آیا مردم این تغییر را از نتیجه برجام لمس می کنند یا خیر؟ در ابتدا برای تشریح این موضوع با مفهوم رخداد و پیامد مستقیم و غیر مستقیم آشنا می شویم. باید گفت هر رخدادی پیامد مستقیم و غیر مستقیم دارد. قبل از کاندیداتوری و در حقیقت پیامد غیر مستقیم یک رخدادی ممکن است وابسته به مولفه های مختلف دیگر باشد تا نمایان شود.

به عنوان مثال نمی توان گفت که اگر گندم خریدیم پس چرا نان سر سفره نیست و چرا اهل خانواده بعد از خرید گندم نان را سر سفره نمی بینند. خوب مسلما تهیه نان مستلزم فرآیند های تکمیلی دیگری است ولی قطعاً برای تولید نان، گندم لازم است. این مثال دقیقا مطابق با روح برجام است.

در حقیقت برجام زیرساخت ایجاد تحول است و قطعاً نیازمند همراهی و حمایت و مشارکت خیلی از سازمان ها، دولت، مردم، قوانین و حتی سایر کشورهاست که به ثمر نهایی بینجامد و اینکه یک شبه از برجام توقع نان بر سر سفره داشته باشیم مشابه همان وعده ایجاد 5میلیون شغل یا رشد اقتصادی دو و نیم برابری کشور یا سه برابر کردن یارانه هاست. نه این درست است و نه آن. کمی باید واقع بین باشیم و کمی مطالعه در حوزه اقتصاد کنبم تا با حداقل دانسته ها بتوانیم درکی از دور از دسترس بودن این وعده ها را به دست آوریم.

3-  تقریباً اکثر کاندیداها پاسخ های دوری به سوالات مطرح شده دادند و این نشان از بی سخنی و بی برنامگی در حوزه سیاست داخلی و خارجی و همچنین مباحث فرهنگی دارد و اکثر پاسخ ها تأیید و تأکید همان سوال پرسیده شده بود. به عنوان مثال سوال در مورد قدرت و اقتدار ایران بود اکثر کاندیداها با این عنوان آغازگر سخن بودند که قدرت خوب است، قدرت لازم است و از این دست پاسخ ها. واقعاً باید پرسید برنامه شما برای تثبیت این اقتدار چیست؟ یا در حوزه سیاست خارجی کاملاً بی برنامگی موج می زد و در نهایت با وصل به معیشت مردم زمان مورد نظر صرف می شد و نوبت کاندیدای بعدی می رسید.

4-  جالب ترین رخداد طی این دو مناظره و مخصوصا در مناظره دوم چشمگیر بود؛ بحث نارضایتی شدید برخی کاندیداها از وضعیت کشور و  اقدام به اعلام شدید نارضایتی از وضعیت کلی حاکم بر کشور با سوالات متعدد و تکراری. حال باید پرسید که آیا مردم پاسخگوی این سوالات شما هستند؟ آیا خود شما که تا چند هفته پیش بر مسند قدرت در یک سازمانی بودید و در صورت عدم انتخاب در انتخابات مجددا به چرخه عادی زندگی تان برخواهید گشت چه تأثیر مثبتی در جامعه داشتید؟ و در راستای این همه مشکل به گفته خودتان، درصدد رفع کدام یک برآمدید؟ واقعاً اینکه مدام تذکر به کاندیداهای دیگر داده شود که این چنان است و چنین و چرا اینجا مشکل دارد و آنجا مشکل دارد واقعاً اول از همه خودتان پاسخگو باشید شما چه کرده اید؟ حتی برای رفع مشکلی خیلی کوچک از کشور عزیزمان ایران. اینها تنها بخشی از مواردی است که طی دو مناظره اخیر دیده شد. در ادامه براساس نظریه سیدنی کراس و دنیس دیویس می خواهیم مخاطبان مناظرات را به سه دسته تقسیم بندی و رویکرد هریک از این سه بخش را بررسی کنیم.

 گروه اول شامل مخاطبانی هستند که علاقه متوسطی به مبارزه دارند و این علاقه مقطعی آنها در زمان مشخصی تحت تأثیر قرار می گیرند. ناظره برای این افراد جنبه کسب اطلاعات و آگاهی در حوزه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را دارد و بیشتر در پی آموختن از مناظره ها هستند.

دومین گروه گروهی هستند که دانش خوبی در حوزه سیاسی دارند و به دنبال تکمیل اطلاعات سیاسی خود هستند و از مناظره ها برای شناخت دقیق کاندیداها استفاده می کنند. البته باید افزود این دانش معمولاً در انتخاب آنها تأثیر نمی گذارد، بلکه اطمینان شان را برای رأی دادن کاهش یا افزایش می دهد.

دسته سوم مخاطبانی هستند که  سرسختانه پیگیر و حامی کاندیدای خود هستند و از مناظرات براساس برداشت های خودشان در مناظرات عمومی خود در عموم و مقیاس شهری استفاده می کنند. امید است براساس شدت علاقه ای که کاندیداها به مسائل اقتصادی دارند مناظره سوم همراه با ارائه طرح و راهکار هایی مدون و مشخص برای مردم در حوزه اقتصاد باشد.

دکترای مدیریت کسب‌ و‌ کار