«فرصت امروز» ظرفیت های اشتغال زایی صنعت گردشگری را بررسی می کند / هر 10 گردشگر یک بیکار را صاحب شغل می کند

رویارویی با مشکل بیکاری و ضرورت و فوریت ایجاد فرصت‏های شغلی جدید از جمله‏ مسائل و مواردی است که رفته‏رفته آشکارا هم‏ مشکل‏آفرین و هم اجتناب‏ناپذیر می شود. بنابراین تردیدی نیست که برای مواجه شدن با این معضل باید به گونه ای سنجیده و عملی رفتار کرد.

امروزه صنعت گردشگری پس از صنایع نفت و اتومبیل سازی و ساختمان به چهارمین صنعت درآمدزا تبدیل شده و نقش بسیار مهمی در اشتغال زایی و درآمدزایی کشورها ایفا می کند. از آنجا که این صنعت به سرمایه گذاری سنگین اولیه نیاز ندارد، بنابراین با توجه بیشتر به آن می توان چرخ اقتصادی کشورها را به خوبی به گردش درآورد.

در حال حاضر این صنعت گسترده ترین صنعت خدماتی و مهم ترین صنعت اشتغال زا در دنیا محسوب می شود، به همین جهت تردیدی نیست که همه کشورها در رقابتی تنگاتنگ در پی بهره گیری از مزایای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و به ویژه دریافت سهم بیشتری از درآمد جهانی حاصل از گردشگری و همچنین بالا بردن سطح اشتغال در کشور خود هستند.

پیش بینی می شود در سال 2020 تقریبا از هر 11 نفر، یک نفر به شکل مستقیم یا غیرمستقیم در اقتصاد سفر و گردشگری مشغول به کار باشد و این امر نشان دهنده ظرفیت بالای اشتغال زایی این بخش محسوب می شود. با نگاهی به آمارهای اخیر می توان دریافت که حضور گردشگران در ایران در شش ماه نخست سال 95 در مقایسه با شش ماه سال گذشته رشد چشمگیری داشته است.

در این مدت شمار گردشگران فرانسه 104 درصد، چک53/4 درصد، هلند 43/3 درصد، سوئیس 38/3 درصد، دانمارک 5/37 درصد، ایتالیا 33/8 درصد، انگلیس 33 درصد، لهستان 33 درصد، بلژیک 32/3 درصد، اتریش 28 درصد، اسپانیا 9/27 درصد، یونان 4/24درصد، فنلاند 19/2 درصد، آلمان 16/6 درصد و روسیه 13/6 درصد رشد داشته است که این آمار و افزایش هر ساله آن می تواند زمینه ساز اشتغال زایی و ارزآوری بیشتر برای کشور باشد.

اهمیت جذب گردشگران خارجی در افزایش اشتغال زایی

جلال تاجیک، مدیرکل دفتر مناطق نمونه و زیرساخت های گردشگری سازمان میراث فرهنگی کشور با بیان اینکه ویژگی صنعت گردشگری کارآفرینی، اشتغال سریع و درآمد زیاد است، به «فرصت امروز» می گوید: گردشگری صنعتی است که ظرفیت و پتانسیل آن به وفور در ایران یافت می شود اما هنوز از این فرصت ها برای رشد اقتصادی کشور استفاده نشده است. این پتانسیل ها شامل آثار باستانی، تاریخی و طبیعی است که در جای جای ایران وجود دارد. اما آنچه مهم است نحوه مدیریت و برنامه ریزی برای استفاده از این ظرفیت ها است.

وی با اشاره به فراگیر بودن پدیده گردشگری در ایجاد کارآفرینی و اشتغال به صورت مستقیم و غیرمستقیم اضافه می کند: این خصوصیت در دیگر صنایع کمتر دیده می شود. با توجه به اینکه گردشگری از نظر درآمد بعد از صنایع خودروسازی و نفت در جایگاه سوم قرار گرفته است اما این دو صنعت همانند صنعت گردشگری در ایجاد اشتغال غیرمستقیم نقش ندارند.

این مقام مسئول با اشاره به توسعه زیرساخت های گردشگری می افزاید: ماهیت صنعت گردشگری این است که به طور مستقیم در ایجاد اشتغال دخالت دارد. هر چند این صنعت ارتباط مستقیمی با حمل و نقل ندارد اما برای رشد گردشگری باید زیرساخت های این صنعت از جمله حمل و نقل آماده شود. صنعت گردشگری علاوه بر حمل ونقل به راه، ریل و توسعه وسایل مسافرت دریایی و هوایی نیازمند است و همه این  موارد در گرو داشتن نیروی انسانی توانمند است.

وی با اشاره به اهمیت سرمایه گذاری و ایجاد اشتغال در حوزه زیرساخت های حمل و نقل اضافه می کند: براساس گزارش جامع سال 2013 مجمع جهانی اقتصاد، ایران در بین 140کشور جهان در بخش حمل و نقل هوایی رتبه 102 و در حمل و نقل زمینی در رتبه 76 قرار گرفته است و تنها سه فرودگاه از 54 فرودگاه موجود در کشور با استانداردهای بین المللی منطبق است. در نتیجه با توجه به چنین آماری می توان دریافت یکی از حوزه هایی که به وضوح به سرمایه گذاری نیاز دارد بخش حمل و نقل است که با توسعه آن می توان زمینه اشتغال را نیز فراهم کرد.

تاجیک همچنین با اشاره به اهمیت جذب گردشگران خارجی در اشتغال زایی کشور ادامه می دهد: باوجود اهمیت جذب گردشگران خارجی به کشور، بخش گردشگری ما همچنان توسعه نیافته باقی مانده است و تا زمانی که از سرمایه گذاری در این بخش استقبال نشود بعید است این صنعت رشد چندانی را شاهد باشد. حتی اگر بخواهیم براساس برنامه 20ساله توسعه پیش برویم و به رقم 20میلیون گردشگر در سال 1404 برسیم، باید تاکید بسیار بیشتری بر بخش خصوصی داشته باشیم. با نیم نگاهی به صنعت گردشگری در کشور می توان دید که هم اکنون فرصت ها و زمینه های بسیاری برای توسعه این بخش وجود دارد،  به طور مثال در حوزه زیرساخت ها مثل هتل؛  تعداد هتل ها و امکانات اقامتی ممتاز برای گردشگران خارجی بسیار کم است. تعداد هتل های سه ستاره هم که برای گردشگران کم درآمدتر مناسب است به هیچ وجه کافی نیست.

برای مثال شهرهای توریستی مشهد و شیراز و جزیره کیش حتی از امکانات کافی برای پاسخ به تقاضاهای داخلی برخوردار نیستند. بسیاری از هتل های موجود در کشور از شرایط مناسب مدیریتی و پذیرایی مهمانان برخوردار نیستند و با استانداردهای بین المللی گردشگری فاصله زیادی دارند.

وی همچنین با بیان اینکه گام مهم در راستای اقتصاد مقاومتی احیا و ترویج صنایع دستی و تقویت تولید داخلی است، ادامه می دهد: ایده ها و خلاقیت های بسیاری در بخش صنایع دستی کشور وجود دارد که متاسفانه مورد غفلت واقع شدند. امیدواریم با شناسایی و حمایت از بخش های اشتغال زای کشور، روند توسعه بخش گردشگری و صنایع دستی ادامه داشته باشد.

شروط دستیابی به توسعه پایدار گردشگری

در ادامه عبدالرضا مهاجری نژاد، مدیرکل دفتر برنامه ریزی و حمایت از توسعه گردشگری سازمان میراث فرهنگی کشور با اشاره به ظرفیت قابل توجه بخش گردشگری در اشتغال زایی کشور در گفت و گو با «فرصت امروز» بیان می کند: ضریب فزاینده اشتغال گردشگری در بین بخش های مختلف نشان می دهد قدرت اشتغال زایی این صنعت در کشور پس از بخش کشاورزی، صنایع غذایی و ساختمان، در رتبه چهارم قرار دارد. بنابراین، در دوره ای که ایجاد اشتغال مکفی به ویژه در حوزه مشاغل غیردولتی به یکی از اولویت های فوری اقتصاد تبدیل شده، برنامه ریزی برای گسترش گردشگری و رفع موانع جذب سرمایه در این بخش می تواند راهگشای مشکل بیکاری کشور باشد.

وی با بیان اینکه توسعه صنعت گردشگری همانند سایر بخش های اقتصادی، مستلزم حضور فعال بخش خصوصی قدرتمند و توانمند است،  ادامه می دهد: در این رابطه لازم است بخش خصوصی به عنوان ایفاگر نقش اصلی به صورت حرفه ای و متناسب با استانداردهای جهانی وارد این فعالیت شود و با هماهنگی بخش دولتی و تامین الزامات متنوع مورد نیاز، ارتقای خدمات رسانی در این صنعت را دنبال کند.

مدیرکل دفتر برنامه ریزی و حمایت از توسعه گردشگری، توسعه امکانات زیربنایی نظیر ارائه خدمات بهداشتی در سطح استانداردهای جهانی، آموزش نیروی انسانی ماهر برای ارائه خدمات به گردشگران خارجی و سرمایه گذاری در احداث هتل ها و فضاهای تفریحی - اقامتی مطابق و متناسب با نیاز گردشگران، تامین امنیت گردشگران، توسعه کمی و کیفی حمل و نقل مسافر، تعیین مراکز گردشگری و فراهم کردن امکانات لازم برای آن، تسهیل و کاهش تشریفات ورود و خروج مسافر و امکان صدور روادید در مبادی ورودی کشور و حذف روادید بین کشورهای اسلامی، تسهیل ورود و خروج ایرانیان خارج از کشور و جذب سرمایه های آنان در این صنعت را از عوامل موثر برای جذب گردشگران ورودی به کشور معرفی کرده و اضافه می کند: بر پایه گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم جاذبه های باستانی و تاریخی را در جهان دارد و یکی از امن ترین کشورهای منطقه و جهان از لحاظ امنیت برای گردشگران خارجی به شمار می رود.

همچنین ایران به عنوان کشوری که در یک موقعیت جغرافیایی ویژه قرار گرفته است و سرزمینی چهار فصل محسوب می شود  می تواند به توسعه گردشگری دست یابد؛ توسعه ای که یکی از راه های دستیابی به توسعه پایدار اقتصادی بوده و زمینه اشتغال زایی برای کشور را فراهم کند.

با گردشگری برای چه تعداد فرد می توان شغل ایجاد کرد؟

این مقام مسئول با تاکید بر ظرفیت کارآفرینی حوزه گردشگری و همچنین صنایع دستی،  ظرفیت اشتغال زایی این حوزه را با حوزه کشاورزی برابر دانسته و ادامه می دهد: با توجه به این موضوع که ایجاد شغل در رشته های صنایع دستی نیازی به سرمایه کلان یا فناوری خاص ندارد، این یک فرصت مناسب برای از بین بردن معضل بیکاری است.

همچنین فرصت های کاری بی شماری نیز در بخش های مرمت و حفاظت وجود دارد تا جایی که با ایجاد کارگاه های مرمت و حفاظت برای 10 نفر به صورت مستقیم و برای 15 نفر به صورت غیرمستقیم می توان شغل ایجاد کرد.ایجاد اقامتگاه های بوم گردی و ساخت مکان هایی نظیر هتل ها، خانه مسافرها و سایر بخش های مرتبط با حوزه گردشگری نیز می تواند زمینه های ایجاد اشتغال را فراهم آورد.

وی همچنین با بیان این موضوع که طبق نظر بسیاری از کارشناسان این حوزه با ورود هر 10 گردشگر یک فرصت شغلی ایجاد می شود،  ادامه می دهد: صنعت گردشگری به عنوان یکی از بزرگ ترین صنایع اقتصادی دنیا حدود 12درصد تولید ناخالص جهانی را به خود اختصاص داده و 250 میلیون شغل در سطح جهان پدید آورده است.

بنابراین صنعت گردشگری می تواند در کشورهای در حال توسعه زمینه های پیشرفت را فراهم آورد،  زیرا این بخش با ایجاد اشتغال، افزایش درآمدهای ملی و محلی، گسترش فرصت های کارآفرینی، سرمایه گذاری و کاهش تنش های سیاسی در دنیای کنونی دستاوردهای بسیاری را به وجود می آورد.

تلاش هایی که نه گسترده بوده و نه پیوسته

بنفشه فراهانی یکی دیگر از کارشناسان حوزه گردشگری با اشاره به ظرفیت های بی شمار صنعت گردشگری برای ایجاد اشتغال و توسعه کشور به «فرصت امروز» می گوید: صنعت گردشگری ظرفیت های بسیاری برای رشد داشته اما همچنان دلایل زیادی برای عدم توسعه و پیشرفت این بخش وجود دارد.

برای مثال ما به اندازه کافی تلاش نکرده ایم کشورمان را به عنوان محل جذابی برای گردشگری معرفی کنیم. تنها کمتر از 5 درصد گردشگران خارجی که به ایران می آیند انگیزه غیر مذهبی و غیر زیارتی دارند. البته در ایران مراکز و سازمان های تبلیغاتی وجود دارد ولی این تلاش ها بسیار محدود و غیر پیوسته بوده و در سطح بین المللی به اطلاع رسانی قوی درباره جاذبه های فرهنگی و تاریخ و طبیعی ایران نیانجامیده است.

در واقع کشور ما نیازمند تلاشی هماهنگ و هدایت شده از سوی دولت است تا جاذبه های گردشگری ایران در سطح بین المللی و میان مخاطبان خارجی تبلیغ شود. در ضمن حمل و نقل و رفت و آمد هم بسیار مهم است. اگر ما می خواهیم ایران به مقصدی برای گردشگران اروپایی بدل شود باید پروازهای مستقیم بیشتری میان تهران و شهرهای عمده اروپایی برقرار شود.

سال هاست که کارشناسان نسبت به ضعف های بنیادی صنعت گردشگری کشور آگاه هستند، اما اقدمات برای رفع این مشکلات نه گسترده بوده و نه پیوسته. البته شایان ذکر است که بعضی از شرکت ها و سازمان ها، باوجود تمامی مشکلات موجود، تلاش های زیادی برای گسترش صنعت گردشگری انجام داده اند. در این راستا لازم است که تلاش این گروه ها مورد توجه و تشویق قرار گیرد.