مصاحبه و آزمون تخصصی

مصاحبه تخصصی بخشی مهم از ارزیابی قابلیت های عملیاتی داوطلبان استخدام است که معمولا عملی نیز صورت می پذیرد. بدین ترتیب باید سوالات تخصصی توسط متخصصان شرکت تعریف و تنظیم شده و در روزی که مصاحبه تخصصی انجام می پذیرد از داوطلب پرسیده شود.

مصاحبه تخصصی می تواند به صورت کتبی یا عملی یا ترکیبی از آنها به عمل آید. (که توصیه می شود به منظور افزایش دقت و صحت در انتخاب، از شیوه ترکیبی استفاده شود) قاعدتا باید در بخش کتبی، سوالات دانشی و ادراکی و در بخش عملی سوالات مهارتی مطرح و مورد ارزیابی قرار گیرند.

نکات مهم و ضروری
-سوالات بله / خیر ممنوع: چه در مسئولیت های اجرایی و چه در مسئولیت های مشاوره ای که داشتم مشاهده کردم که سوالات تخصصی توسط افراد نابلد و غیرحرفه ای پرسیده شده و از این رو به دلیل عدم آشنایی آزمون گیرنده با حوزه تخصصی موردنظر، ارزیابی دانش، ادراک و مهارت داوطلب استخدام از طریق سوالاتی نظیر:

«… را بلدی؟»،

«با … کارکرده ای؟»،

و نظایر این موارد پرسیده می شود که داوطلب استخدامی با مغتنم شمردن فرصت و استفاده از کم دانشی مصاحبه کننده ، با پاسخ  «بله» موفقیت خود را در آزمون تضمین می کند.

-به رخ کشیدن دانش / مهارت: ازآنجایی که داوطلب استخدامی قرار است در شرکت مشغول به کار شود، مصاحبه کنندگان با این عقیده که «داوطلب استخدام باید بداند که با متخصص ترین فرد شرکت مصاحبه کرده است» تلاش می کنند با وارد شدن به مباحثات و مجادلات علمی و مهارتی، فراتر بودن دانش و مهارت خود را به رخ داوطلب استخدام بکشانند. به خاطر داشته باشیم که چنین عملی به دو دلیل مهم مردود است:

1-داوطلبان استخدام در هر شرایطی، هنگام مصاحبه های استخدامی دارای کمی استرس و نگرانی هستند، بنابراین گاه ممکن است پاسخ سوالات ساده را نیز اشتباه کرده یا پیچیده کنند. در صورت قبولی یا رد، داوطلب استخدامی هیچ گاه خاطره ای خوش از جلسه مصاحبه به ذهن نمی سپارد و این پدیده در هر حال می تواند روی برند شرکت تاثیر منفی بگذارد.

2-ورود به فضای فوق الذکر باعث دور شدن از هدف اصلی برگزاری جلسات مصاحبه شده و عملا اتلاف وقت شرکت کنندگان در جلسه خواهد بود، چراکه اصولا جلسات مصاحبه تخصصی به دنبال کشف توانمندی های داوطلبان استخدام در شرکت است و نه مجادلات علمی.

پرسش سوالات خارج از حیطه تخصصی:

پرسیدن سوالات غیر تخصصی (هم خارج از تخصص مصاحبه کننده و هم خارج از تخصص مصاحبه شونده)، می تواند دستیابی به اهداف مصاحبه را با مشکل مواجه کند. بسیار مشاهده کرده ام که مصاحبه کنندگان با اتکا به سوالات بی ارزشی که معمولا هم در فضای مجازی دست به دست می چرخند، تلاش می کنند داوطلبان استخدام را محک بزنند.

به طور مثال در فضای مجازی دیده اند که سوالی وجود دارد مبنی بر اینکه مدیرعامل شرکت مایکروسافت برای سنجش توان داوطلبان استخدامی شرکت خود، می پرسد «. . . . .». آنها هم همین سوال را عینا یا با کمی دستکاری از داوطلب استخدامی خود می پرسند. معمولا این دسته سوالات در زمینه روانشناسی هستند  و باید توسط متخصصان تحصیلکرده و با تجربه آشنا به این حوزه، مطرح و تحلیل شوند.

یادآوری می کنم امروزه نمی توان در رشته ای علمی تحصیل کرد و با شناخت عمومی از علوم یا با تکیه بر مطالعه چند کتاب، در سایر حوزه های علمی نیز متخصص شد. بنابراین توصیه اکید این است که در جلسات مصاحبه تخصصی از طرح سوالاتی خارج از حوزه تخصصی خود یا داوطلب استخدامی قویا پرهیز کنید.(در قوانین جاری بعضی کشورها، طرح چنین مواردی می تواند پیگرد قانونی و محاکمه و تنبیهات قضایی را به همراه داشته باشد).

اگر قصد ارزیابی مواردی فراتر از حوزه تخصصی خود را دارید، می توانید با بهره گیری و دعوت از متخصصان حوزه های دیگر (به صورت مشاور یا همکار)، جلسات مصاحبه را به صورت گروهی برگزار کنید.

طرح پرسش های غیر اخلاقی یا بی مورد

مواردی هم دیده می شود که مصاحبه کنندگان محترم، سوالاتی را مطرح می کنند که خارج از شئون اخلاقی یا کاربردی است. البته وقتی از ایشان در مورد چرایی طرح چنین سوالاتی توضیح خواسته می شود، توجیهاتی را مطرح می کنند که یقینا قابل پذیرش هم نیست. به طور مثال مشاهده می شود که می پرسند:«آیا تاکنون دروغ گفته ای؟» بدیهی است که به غیر از انبیا و اولیا که در پاکی اخلاقی ایشان کمال اعتماد و اعتقاد را داریم، هیچ انسان دیگری چنین منزه از گناه نیست، ضمن آنکه قرار دادن داوطلب در شرایطی که پاسخ آن بدیهی و البته طرح آن نیز غیر اخلاقی است، نتیجه ای را جز تشتت ذهن داوطلب و جلسه مصاحبه به همراه نخواهد داشت.

یا در مواردی سوالاتی خارج از حیطه اختیارات و انتظارات شرکت و شاغل پرسیده می شود، مانند طرح سوالاتی در مورد اعضای خانواده و بستگان. در صورتی که پاسخ این قبیل سوالات، کاربرد و منافعی در شناخت و ارزیابی داوطلب استخدامی نداشته باشد، طرح آنها بی مورد بوده و براساس اقدامی باطل و عبث است (در قوانین جاری بعضی کشورها، طرح چنین مواردی می تواند پیگرد قانونی و محاکمه و تنبیهات قضایی را به همراه داشته باشد).

استاد دانشگاه