قراردادهای جدید به فرودگاه های ایران جان تازه می دهند / گمرک و محدودیت ناوگان، بلای جان ترانزیت هوایی

ایرانیان بیش از آنکه در صنعت فعال باشند، در تجارت عرض اندام کرده اند؛ این جمله  ای تاریخی است که شرایط کشور در تاریخ چند هزار ساله خود را نشان می دهد.

قرار گرفتن در مسیر اتصال شرق به غرب جهان و نزدیکی به دو دریای مهم منطقه باعث شده در طول دوران طولانی ای که از تاریخ ایران می گذرد، این کشور بیش از هر موضوع دیگری در عرصه ترانزیت و تجارت منطقه ای خود را به اثبات برساند. نفوذ غیر قابل انکار در جاده تاریخی ابریشم و نقشی که برای طولانی مدت در اختیار ایران قرار داشته نشان از آن دارد که این کشور تأثیری بسزا در فعالیت های تجاری نقاط قابل توجهی از جهان داشته است.

همانطور که در سیر تاریخی هرگاه شرایط امنیت راه ها فراهم شده، امکان ارتقای سطح روابط تجاری به وجود آمده است، در سال های گذشته نیز اوج گیری تحریم ها باعث شد بسیاری از کشورها و شرکت های سرمایه گذار ترجیح دهند به جای آن  که شانس خود را برای عبور از ایران امتحان کنند، راه های مجاور و موازی را برگزینند و به دنبال توافق هسته ای این امید به وجود آمده که شرایط برای بازگشت دوباره ایران به عرصه ترانزیتی منطقه فراهم شود.

تنوع قابل توجه در ابزارهای جابه جایی محموله های ترانزیتی در طول سال های گذشته باعث شده در بازگشت ایران به این عرصه نیز سنجیدن شرایط برای بازگشت به عرصه قدرت های ترانزیتی با تنوعی جدی روبه رو شود. در کنار تجارت دریایی که همچنان سهم عمده ای در جابه جایی کالاهای تجاری ایفا می کند، بهبود حمل و نقل زمینی در طول سال های گذشته نیز باعث شده سهم این بخش بار دیگر ارتقا پیدا کند و از این رو این ایران است که  باید شانسی برای محوریت یافتن جاده های خود در این بخش داشته باشد. با وجود تمام این اقدامات آنچه به نظر می رسد بیش از همه مورد غفلت قرار گرفته، تجارت هوایی است.

پروازهای تجاری به بخش قابل توجهی از برنامه ریزی شرکت های تجاری تبدیل شده و از این رو فرودگاه های ایران نیز باید خود را آماده حضور در این بخش ها کنند. در شرایطی که طبق آمارهای رسمی ارائه شده فرودگاه های منطقه توانسته اند حدود نیمی از درآمدهای خود را ازطریق مسائلی جز فعالیت های هوانوردی به دست آورند، فرودگاه های ایران جز چند مورد انگشت شمار هنوز زیان ده به شمار می روند و این امر جای خالی پروازهای تجاری را بیش از هر زمان دیگری نشان می دهد.
 
ارتقای سطح روابط کلید توسعه ترانزیت

علی رضا بحیرایی، کارشناس مسائل هوانوردی در گفت وگو با «فرصت امروز» به مشکلات زیربنایی موجود در مسیر فعالیت تجاری هوایی اشاره کرد و گفت: یکی از اصلی ترین مسائلی که راه را بر توسعه پروازهای تجاری در ایران بسته، مشکل گمرک است. در کشورهای منطقه هزینه تجاری سازی پروازها بسیار پایین است و عملاً صاحب بار سهم خاص و تأثیر گذاری نمی پردازد اما در ایران گمرک از یک سو مسائل و مشکلات ترخیص بار را افزایش می دهد و از سوی دیگر هزینه جابه جایی کالا را بالا می برد.

وی ادامه داد:  این موضوع که از یک سو در صادرات و از سوی دیگر در واردات تأثیر گذار است، باعث شده شرایط برای قاچاق فراهم شود. بسیاری از فعالان یا به قاچاق رو آورده اند یا تلاش می کنند سهم بار خود را به ایرلاین های منطقه بسپارند.

بحیرایی با اشاره به نیاز جدی به نوسازی ناوگان هوایی کشور تصریح کرد: یکی از مسائل جدی که چه در عرصه مسافری و چه در عرصه تجاری تأثیر گذار نبود، هواپیماهای مناسب است. همانطور که ایرلاین های منطقه مسافران ایران را جابه جا می کنند، بار ما را نیز حمل می کنند و این ضرر و زیانی قابل توجه به وجود می آورد. ایرلاین ها باید از توان کارشناسان در این عرصه استفاده کنند تا با در نظر گرفتن مدل های اقتصادی دقیق شانس کشور را برای رونق گیری پروازهای تجاری افزایش دهند.

محمد بشارتی، کارشناس صنعت هوانوردی نیز در گفت وگو با «فرصت امروز» به اهمیت جدی بهبود شرایط ناوگان ایران برای فعالیت در حوزه های جدید پرداخت و گفت: با وجود آنکه تعداد زیادی از فرودگاه های ایران در طول سال های گذشته فعالیت خود را آغاز کرده اند اما نبود ناوگان متناسب باعث شده ظرفیت بسیاری از آنها عملاً بلااستفاده باقی بماند.

به گفته وی، در صورتی که طبق تعهدات صورت گرفته در برجام امکان فروش هواپیما به ایران فراهم شود، ما باید برای انواع نیازهای خود ناوگان جدید تأمین کنیم. این ناوگان می تواند تنوع مدنظر در حوزه سفرهای کوتاه، بلند و تجاری را برآورده کند و به ایرلاین های ایرانی این امکان را بدهد که درآمدزایی خود را به حوزه های جدید تخصیص دهند. در کنار بهبود اوضاع زیرساختی، با افزایش فعالیت های بین المللی در فرودگاه های ایران این امکان وجود خواهد داشت که شانس کشور در حوزه های جدید سنجیده شود و خارجی ها برای تجارت نیز به ایران اعتماد کنند.

هرچند ظرفیت بالقوه ایران برای افزایش توان خود در عرصه تجارت و بار منطقه بسیار بالاست، اما مسائلی چون مشکلات گمرکی و قاچاق از یک سو و شرایط دشوار همکاری با همسایگان از سوی دیگر باعث شده شانس ایران در عرصه رقابت قدری کاهش یابد؛ موضوعی که البته برجام و نیاز به تطبیق با سیاست های جهانی باعث شده امید برای تغییر آن افزایش یابد.

ارتباط با نویسنده: j.hashemi1992@gmail.com