چرخه ثروت جهانی

ثروت معمولا به ارزش دارایی های مالی و غیرمالی، منهای بدهی های نگهداری شده، گفته می شود. ثروت بیش از یک شاخص اقتصادی، بازتابی از کیفیت زندگی، امنیت مالی و حتی پایداری اجتماعی است و از تأمین نیازهای اولیه گرفته تا ایجاد فرصت های شغلی و نوآوری می تواند نقشی حیاتی در تعیین مسیر زندگی افراد و جوامع ایفا کند. اساسا اهمیت ثروت به عنوان یکی از ستون های نظام اقتصاد و نیروی محرکه فعالیت های اقتصادی از ابعاد خُرد تا کلان و شکل دهنده روندهای مصرف در جوامع، مراکز پژوهشی را بر آن داشته تا از مدت ها پیش به جمع آوری و تجزیه و تحلیل ثروت و کیفیت شکل گیری، جابه جایی و توزیع آن در مناطق مختلف جهان بپردازند. گزارش ثروت جهانی 2024 که توسط بانک یوبی اس (UBS) و کردیت سوییس منتشر شده است، تصویری جامع از «چرخه ثروت جهانی» ارائه می دهد. گروه شرکت های کردیت سوییس در سال 1856 توسط «آلفرد اِشِر» از بنیانگذاران سوییس نوین تأسیس شد. این مجموعه گسترده که مقرّ اصلی آن در شهر زوریخ است، طی بیش از یک قرن و نیم حیات خود عمدتا در سه زمینه بانکداری خصوصی، سرمایه گذاری و پژوهش های مالی به فعالیت پرداخته است. بنگاه پژوهشی کردیت سوییس نیز که از زیرمجموعه های این گروه است، در چارچوب فعالیت های خود در زمینه رهبری فکری سازمان ها و نهادهای مالی در سطح بین الملل، اقدام به انتشار گزارش های سالانه ای تحت عنوان «گزارش ثروت جهانی» (Global Wealth Report) کرده است. هدف اصلی این گزارش، کمک به سیاستگذاران و اقتصاددانان و حتی مردم عادی است تا وضعیت توزیع و رشد ثروت را درک کرده و از این اطلاعات برای بهبود تصمیم گیری های اقتصادی استفاده کنند. برای دولت ها، این گزارش یک راهنمای راهبردی است که نشان می دهد چگونه می توان از تجربیات موفق دیگر کشورها درس گرفت، نابرابری را کاهش داد و رشد پایدار اقتصادی ایجاد کرد. برای مخاطب عادی نیز این گزارش به معنای شناسایی فرصت های جدید، مدیریت بهتر دارایی ها و حفظ ارزش ثروت در برابر چالش های اقتصادی است.

تفاوت «میانگین ثروت» و «میانه ثروت»

«گزارش ثروت جهانی»، درس های ارزشمندی برای دو گروه اصلی ارائه می دهد؛ اقشار جامعه و دولت ها. برای عموم جامعه، تجربه ترکیه و آسیا-پاسیفیک نشان می دهد که در شرایط تورمی، سرمایه گذاری در دارایی های غیرمالی مانند املاک و مستغلات می تواند راهی مؤثر برای محافظت از ثروت باشد. همچنین بسیاری از افراد ممکن است به دلیل عدم شناخت جایگاه کشور خود، احساس کنند که چگونگی افزایش یا کاهش ثروت جهانی فاقد اهمیت است. بنابراین شناخت روندهای جهانی به افراد کمک می کند تا فرصت های جدید سرمایه گذاری را در بازارهای نوظهور شناسایی کنند. از سوی دیگر، دولت ها می توانند از تجربه کشورهایی مثل آلمان و سوئیس الهام بگیرند و با تقویت طبقات متوسط و کاهش نابرابری، رشد اقتصادی پایدار ایجاد کنند. موضوع مهمی که باید همواره مورد توجه قرار گیرد، دو مفهوم «میانگین (متوسط)» و «میانه» ثروت و تفاوت میان آنهاست. «میانگین ثروت» حاصل تقسیم مجموع کل ثروت جامعه بر تعداد افراد است. این شاخص معمولا تحت تأثیر افراد بسیار ثروتمند قرار دارد و رقم بالاتری را نشان می دهد. «میانه ثروت» نیز نشان دهنده نقطه ای است که نیمی از افراد جامعه، ثروتی کمتر و نیم دیگر، ثروتی بیشتر دارند. این شاخص، تأثیر افراد بسیار ثروتمند را خنثی می کند و تصویری دقیق تر از وضعیت اکثریت جمعیت ارائه می دهد. به زبان ساده، «میانگین» نشان دهنده کل ثروت است، اما «میانه»، توزیع واقعی ثروت را بهتر نشان می دهد. به طور کلی، در بازارهایی که رشد ثروت «میانه» و «متوسط» مشابه است، همانند ایالات متحده و بریتانیا، تمام بخش های جامعه بدون تغییر قابل توجه در توزیع ثروت تقریبا به صورت یکسان، رشد ثروت را تجربه کرده اند. به عبارت دیگر، هرگونه برابری یا نابرابری که قبلا وجود داشت، در تمام طبقات ثروت تقریبا ثابت باقی مانده است. در کشورهایی مانند سنگاپور که رشد ثروت «متوسط» به طور قابل توجهی از رشد ثروت «میانه» بیشتر است، به نظر می رسد بیشتر این افزایش ثروت به نفع طبقات بالای درآمدی بوده است. در حالی که تمام طبقات ثروت شاهد بهبود وضعیت خود بوده اند، طبقات بالاتر رشد سریع تری نسبت به طبقات پایین تر داشته اند. در مقابل، در بازارهایی مانند سوئیس و آلمان که رشد ثروت «میانه» از رشد «متوسط» بیشتر است، داده ها نشان می دهد طبقات پایین تر ثروت، افزایش ثروت بیشتری نسبت به افراد در طبقات بالاتر داشته اند. این منطق در بازارهایی که کاهش ثروت را تجربه کرده اند همچنان صادق است، اما به صورت معکوس عمل می کند؛ بدین ترتیب که اگر ثروت «میانه» بیش از ثروت «متوسط» کاهش یافته باشد، همانطور که در ژاپن، ایتالیا و اسپانیا دیده شده است، به نظر می رسد طبقات پایین تر درآمدی، بیشترین فشار را تحمل کرده باشند.

ناگفته پیداست که دانستن هندسه ثروت جهانی، لازمه بی بدیل مدیریت ثروت در حجم های مختلف، به ویژه ثروت های «میانه» (وضعیت طبقات متوسط جامعه) و «کلان» (ثروت کل جامعه) است. البته - در ادامه توضیح خواهم داد – صاحبان سطوح پایین ثروت که دارایی های کمی دارند و در برابر بحران ها آسیب پذیرند نیز از دانستن سازوکار جابه جایی ثروت بی نیاز نیستند؛ از آن مهمتر، سیاستگذاران روندهای کلان مالی در کشورهای نوظهور و درحال توسعه، یعنی جایی که محل اصلی شکل گیری «ثروت مرزی و میانه» است، می توانند با بهره گیری از یافته های حاصل از تجزیه و تحلیل های یادشده، گام های مؤثری در هدایت و صیانت از ثروت جوامع خود و زمینه سازی برای بالندگی و رشد آن بردارند تا از این رهگذر، سرعت رشد جوامع یادشده به پشتوانه ثروت انباشته شان پرشتاب تر، توزیع ثروت همگن تر و در نتیجه شکاف بین غنی و فقیر کوچک تر گردد.

کدام کشورها بیشترین میلیونر را دارند؟

ثروت در سراسر جهان (منهای برخی استثناها) به طور پیوسته و با سرعت های متفاوت در حال رشد است. درصد افرادی که در پایین ترین طبقه ثروت قرار دارند، از سال 2008 کاهش یافته و این در حالی است که درصد افراد در سایر طبقات ثروت رشد کرده است. درصد بزرگسالانی که در طبقه پایین ثروت (زیر 10 هزار دلار) قرار دارند، از سال 2000 تا 2023 تقریبا نصف شده است. بیشتر این افراد به طبقه دوم که بین 10 هزار دلار تا 100 هزار دلار است، منتقل شده اند و این طبقه بیش از دو برابر شده است. درحال حاضر، انتقال عظیم ثروت به صورت افقی در جریان است. در بسیاری از زوج ها، یکی از طرفین از دیگری جوان تر است و به طور کلی، زنان به طور متوسط چهار سال بیشتر از مردان عمر می کنند، فارغ از امید به زندگی در هر منطقه خاص. این بدان معناست که ارث برداری درون نسلی (افقی) اغلب قبل از انتقال ثروت بین نسلی (عمودی) اتفاق می افتد. همچنین بررسی ها نشان می دهد که 83.5 تریلیون دلار ثروت در 20 تا 25 سال آینده به نسل بعدی منتقل خواهد شد. نکته مهم در جابه جایی ثروت بین نسلی، توانایی مدیریت ثروت، تغییر در محیط بازارها، تغییر در سلیقه و اولویت ها و انتخاب های اقتصادی نسل جدید است که می تواند باعث تغییر در بازارهای مالی (سهام، اوراق قرضه، صندوق های سرمایه گذاری مشترک، حساب پس انداز و سایر اوراق بهادار که در بازار مالی معامله می شوند) و غیرمالی (عمدتا زمین، املاک و مستغلات و سایر دارایی های مشهود یا ملموس) شده و الگوهای مصرف و سرمایه گذاری و همچنین عرضه و تقاضا در بازارها را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین این مهم، نقش مهمی در کلان اقتصاد یک کشور ایفا می کند.

58 میلیون نفر در جهان، ثروتی بیش از یک میلیون دلار دارند که در رأس هرم ثروت جهانی سال 2023 قرار می گیرند. تقریبا نیمی از ثروت جهان (معادل 47.5 درصد یا 213 تریلیون دلار) تنها در اختیار 1.5 درصد از جمعیت بزرگسال جهان است. از این میان، 2 هزار و 638 نفر از آنها بین یک تا 50 میلیارد دلار، 12 نفر بین 50 تا 100 میلیارد دلار و 14 نفر هم بیش از 100 میلیارد دلار ثروت جهانی را در سال 2023 از آن خود کرده اند. ایالات متحده در این سال، بیشترین تعداد میلیونرها را داشته است؛ تقریبا 22 میلیون نفر که معادل 38 درصد از کل میلیونرهای جهان می شود. چین با بیش از 6 میلیون نفر در رتبه دوم، بریتانیا با اندکی بیش از 3 میلیون نفر در رتبه سوم و فرانسه و ژاپن با حدود 2.8 میلیون نفر در رده بعد قرار دارند. انتظار می رود تا سال 2028، تعداد بزرگسالانی که ثروتی بیشتر از یک میلیون دلار دارند، افزایش یابد. براساس برآوردها، تایوان می تواند با 50 درصد افزایش، یکی از کشورهای برنده باشد. دو استثنای قابل توجه در این زمینه که کاهش تعداد میلیونرها را تجربه خواهند کرد، بریتانیا و هلند هستند.

همچنین کسانی که دارایی کمتر از 10 هزار دلار دارند، تنها 0.5 درصد یا 2.4 تریلیون دلار از ثروت جهانی را به خود اختصاص داده اند. این گروه، 39.5 درصد از بزرگسالان جهان را تشکیل می دهند. بدین ترتیب، افراد با دارایی بین 10 تا 100 هزار دلار، سهمی معادل 42.7 درصد جمعیت بزرگسال جهان و 12.6 درصد از ثروت جهان (56.5 تریلیون دلار) را در اختیار داشته و افراد با دارایی بیش از 100 هزار دلار تا یک میلیون دلار نیز 16.3 درصد جمعیت و 39.4 درصد از ثروت جهان (177.2 تریلیون دلار) را به خود اختصاص داده اند.

آسیا-پاسیفیک: رهبر بی رقیب رشد ثروت

منطقه آسیا-پاسیفیک که شامل کشورهای چین، ژاپن، هند، کره جنوبی، سنگاپور، مالزی و استرالیا است، از سال 2008 تاکنون با رشد 177 درصدی، به عنوان پیشتاز جهانی ثروت شناخته شده است. این رشد سریع ناشی از توسعه اقتصادی، سرمایه گذاری گسترده در دارایی های مالی و غیرمالی و افزایش دسترسی به بازارهای جهانی بوده است. چین به تنهایی، یکی از بزرگ ترین نمونه های این تحول است؛ میانگین ثروت هر فرد در این کشور از سال 2008، بیش از 365 درصد افزایش یافته است، اما این رشد عمدتا در طبقات بالای جامعه متمرکز بوده و ثروت طبقات پایین تر، رشد کمتری داشته است. در سنگاپور، بیشتر رشد ثروت به نفع طبقات بالاتر بوده است. اما یکی از شگفت انگیزترین یافته های این گزارش، مربوط به ترکیه است. با وجود تورم بسیار بالا، میانگین ثروت هر فرد در ترکیه به ارز داخلی بیش از 1708 درصد افزایش یافته و حتی در مقیاس دلاری نیز رشد قابل توجهی ثبت شده است. این رشد چگونه ممکن شده است؟ دلایل متعددی برای این وضعیت وجود دارد؛ از جمله افزایش اسمی قیمت املاک که ناشی از تورم بوده است. در عین حال، کاهش ارزش لیر ترکیه باعث شده تا دارایی های محلی در مقایسه با ارزهای خارجی، جذاب تر شوند. تقاضای سرمایه گذاران خارجی برای املاک نیز نقش مهمی در این رشد داشته است.

اروپا برخلاف آسیا-پاسیفیک، رشد کندتری را تجربه کرده و تنها 44 درصد افزایش ثروت را از سال 2008 تجربه کرده است. در حالی که کشورهایی مانند آلمان و سوئیس توانسته اند با تقویت طبقات متوسط خود به رشد پایدار دست یابند، کشورهای جنوب اروپا مانند یونان و اسپانیا، کاهش شدیدی در «ثروت میانه» خود داشته اند. «ثروت میانه» در یونان، 31 درصد کاهش یافته؛ در حالی که «میانگین ثروت» 11 درصد افت کرده است. این تغییرات نشان دهنده افزایش نابرابری در این کشورها و تمرکز ثروت در دستان گروهی کوچک از ثروتمندان است. آمریکا نیز یکی از معدود بازارهایی است که در آن رشد ثروت از سال 2010 به بعد (نسبت به دهه قبل) شتاب بیشتری گرفته است. در آمریکا و همچنین در بریتانیا، ثروت به طور یکنواخت در همه طبقات ثروتی رشد کرده است. بررسی ها نشان می دهد که نابرابری ثروت در آمریکا از سال 2008 کمی کاهش یافته است. آمریکا در سال 2023، بیشترین تعداد میلیونرهای دلاری را در خود جای داده است. همچنین ثروت متوسط افراد در برزیل از زمان بحران مالی 2008 (براساس ارز محلی) بیش از 375 درصد رشد کرده است؛ یعنی دو برابر مکزیک با رشد 150 درصدی و بالاتر از چین با رشد 366 درصدی. با این حال برزیل، بالاترین نرخ نابرابری ثروت را پس از روسیه و آفریقای جنوبی دارد.

آمریکا میزبان تقریبا 43 درصد از بزرگسالان جهان است که ثروت آنها بیش از یک میلیون دلار است. پس از آن، منطقه EMEA (اروپا، خاورمیانه و آفریقا) با نزدیک به یک سوم و APAC (آسیا-پاسیفیک) با کمی بیش از یک چهارم قرار دارند. از نظر مجموع ثروت متعلق به بزرگسالان، تفاوت بین این مناطق کمتر مشخص است. آمریکا و آسیا-پاسیفیک، هر دو بیش از یک سوم از کل ثروت جهانی را در اختیار دارند؛ در حالی که اروپا، خاورمیانه و آفریقا (EMEA)، کمی بیش از یک چهارم را شامل می شود. درصد ثروت موجود در آمریکا طی سال های 2022 و 2023 اندکی کاهش یافته؛ درحالی که در آسیا-پاسیفیک و همچنین اروپا، خاورمیانه و آفریقا، یک درصد افزایش یافته است.

نرخ رشد ثروت تقریبا همه جا آهسته شد

در حالی که رشد کلی ثروت جهانی از سالی به سال دیگر، نوسانات شدیدی دارد، روند بلندمدت نشان دهنده کاهش تدریجی این رشد (برحسب دلار آمریکا) است. به طور کلی، رشد جهانی ثروت، کاهش یافته و میانگین سالانه رشد از 7 درصد در بازه 2000 تا 2010 به کمی بیش از 4.5 درصد در بازه 2010 تا 2023، رسیده است. به عبارت دیگر، یک سوم این رشد از بین رفته است. از جمله دلایل کاهش رشد ثروت می توان به کاهش جمعیت و پیر شدن جوامع، تقویت قدرت دلار آمریکا، تحولات منطقه ای همچون چرخه بلوغ اقتصادهای در حال توسعه و همچنین بحران بدهی دولت ها، اشاره کرد.

بررسی ثروت جهانی نشان می دهد که رشد و توزیع ثروت، نه تنها بازتابی از وضعیت اقتصادی کشورهاست، بلکه می تواند راهنمایی برای طراحی استراتژی های آینده باشد. دانستن اینکه چه کشورهایی موفق بوده اند و چرا، به ما کمک می کند از تجربیات آنها برای تصمیم گیری های شخصی یا سیاستگذاری در سطح ملی، بهره ببریم. این گزارش ها به دولت ها کمک می کنند تا نقاط ضعف و قوت اقتصادی خود را شناسایی کنند، از طریق تحلیل نابرابری ها، شناسایی عوامل موفقیت دیگر کشورها و مدیریت بدهی (عدم حضور در سرمایه گذاری های غیرمولد و پرریسک)، استراتژی های مؤثرتری برای کاهش نابرابری و تقویت طبقات متوسط، اتخاذ کنند و سیاست هایی را به مرحله اجرا بگذارند که به رشد پایدار اقتصادی منجر شوند. برای کسب وکارها و سرمایه گذاران با ایجاد بینش قوی از طریق شناسایی بازارهای نوظهور و همچنین ارزیابی تغییرات ترجیحات مصرفی (بین نسلی)، روندها و فرصت های جدیدی ارائه نماید. همزمان برای افراد و خانواده ها، این گزارش فرصتی است تا روندهای جهانی را بشناسند، بسته به آنکه در کدام طبقه از ثروت قرار دارند از تجارب موفق دیگر کشورها درس بگیرند و تصمیم های بهتری برای مدیریت دارایی ها و سرمایه گذاری های خود دنبال کنند. طبقات پایین تر برای صعود در نردبان ثروت باید روی آموزش مالی و مهارت آموزی تمرکز کنند تا در بلندمدت بتوانند از فرصت های شغلی بهتر و درآمدهای بالاتر، بهره مند شوند. آگاهی از تأثیر عواملی نظیر تورم، بدهی، سرمایه گذاری و... به آنها امکان می دهد تا ثروت خود را حفظ کرده و در مسیر افزایش آن گام بردارند. در نهایت، «گزارش ثروت جهانی» به ما نشان می دهد چگونه می توانیم در دنیای پرچالش کنونی، به انباشت ثروت برسیم و در مسیر رشد پایدار قدم برداریم.