سقوط درآمد سرانه ایران

گزارش بانک جهانی از تحولات درآمد سرانه اقتصادها نشان می دهد که اقتصاد ایران در سال 2020 به دلیل رشد کم تولید ناخالص داخلی و افت ارزش ریال، به گروه اقتصادهای با درآمد متوسط- پایین سقوط کرده و همچنان در این گروه قرار دارد. با پیشرفت و پسرفت اقتصادها و همراه با بهبود و تنزل سطح رفاه کشورها، طبقه بندی اقتصادهای جهان در گروه‏ های درآمدی گوناگون نیز تغییر می کند. در گزارش سال 2022 بانک جهانی، تعداد 28 کشور در گروه کم درآمد، 54 کشور در گروه با سطح درآمدی متوسط- پایین، 54 کشور در گروه درآمدی متوسط- بالا و 81 کشور در گروه با سطح درآمدی بالا قرار دارند.

ایران بعد از 15 سال متوالی که در گروه اقتصادهای با درآمد متوسط- بالا قرار داشت، متاسفانه از سال 2020 تنزل موقعیت یافته و در فهرست گروه اقتصادهای با سطح درآمدی متوسط- پایین جای گرفته است. براساس آمارهای جهانی، درآمد سرانه ایران در سال های گذشته با نوسان زیادی همراه بوده و در دو سه سال اخیر نه تنها روند بهبودی نداشته بلکه تضعیف هم شده است. مقایسه وضعیت ایران با اقتصادهایی با موقعیت مشابه و به ویژه کشورهای منطقه خاورمیانه نظیر قطر، امارات‏ متحده‏ عربی، عربستان‏ سعودی و کویت نشان می دهد که همسایگان ایران به مراتب وضعیت بهتری نسبت به کشورمان از حیث درآمد سرانه ملی دارند و هر چهار اقتصاد در زمره اقتصادهای با درآمد بالا قرار می گیرند. براساس گزارش بانک جهانی، ایران در سال 2021 با جمعیت 85 میلیون نفری در حالی رتبه 18 جهان را از نظر جمعیت داشته که از نظر درآمد سرانه به روش اطلس با رقم 3370 دلار در رتبه 133 جهان و به روش برابری قدرت خرید با رقم 15760 دلار در رتبه 89 جهان جای گرفته است.

فراز و فرود درآمد سرانه ایران

گزارش بانک جهانی از تحولات درآمد سرانه اقتصادها نشان می دهد که اقتصاد ایران در سال 2020 به دلیل رشد کم تولید ناخالص داخلی و همچنین کاهش ارزش ریال، به گروه اقتصادهای با درآمد متوسط- پایین سقوط کرده و همچنان در این گروه قرار دارد. معاونت بررسی های اقتصادی اتاق تهران با استناد به گزارش بانک جهانی، تحولات درآمد سرانه ملی اقتصادها در سال 2022 را منتشر کرد. براساس گزارش بانک جهانی، 28 کشور در گروه کم درآمد، 54 کشور در گروه با سطح درآمدی متوسط- پایین، 54 کشور در گروه درآمدی متوسط- بالا و 81 کشور در گروه با سطح درآمدی بالا قرار دارند. ایران نیز بعد از 15 سال متوالی که در گروه اقتصادهای با درآمد متوسط- بالا قرار داشت، از سال 2020 تنزل موقعیت داده و به گروه اقتصادهای با سطح درآمدی متوسط- پایین سقوط کرده است.

درآمد سرانه ایران با نوساناتی طی سال های گذشته همراه بوده و در چند سال اخیر نیز نه تنها روند بهبودی نداشته بلکه تضعیف شده است. مقایسه وضعیت ایران با چهار کشور منطقه خاورمیانه نظیر قطر، امارات‏، عربستان‏ و کویت نشان می دهد که همسایگان ایران وضعیت به مراتب بهتری از حیث درآمد سرانه ملی دارند و هر چهار اقتصاد یادشده در زمره اقتصادهای با درآمد بالا قرار دارند. ایران طی 33 سال گذشته، یعنی از سال 1987 تا 2021، به مدت 21 سال در گروه با سطح درآمدی متوسط- پایین و در 14 سال گذشته در گروه درآمدی متوسط – بالا قرار داشته است. ایران بین سال های 1987 تا 1989، در گروه متوسط- بالای درآمدی قرار داشته که بعد از سال 1990 به مدت 19 سال با تنزل موقعیت در گروه درآمدی متوسط - پایین و سپس از سال 2009 تا سال 2019 در گروه درآمدی متوسط - بالا قرار می گیرد. نهایتا اقتصاد ایران در سال 2020 به دلیل رشد اقتصادی کم و افت ارزش پول ملی مجددا تنزل موقعیت یافته و به گروه اقتصادهای با درآمد متوسط- پایین سقوط کرده است که همچنان در این گروه قرار دارد. طبق اطلاعات بانک جهانی، ایران در سال 2021 با دارابودن جمعیت 85 میلیون نفری در حالی رتبه 18 جهان را از حیث جمعیت داشته که از لحاظ درآمد سرانه ملی به روش اطلس با رقم 3370 دلار، رتبه 133 و از حیث درآمد سرانه ملی براساس برابری قدرت خرید با رقم 15760 دلار، رتبه 89 را در میان کشورهای جهان به خود اختصاص داده است.

از رشد تورم تا افت درآمد سرانه

چنانچه سرانه درآمد ملی اقتصادها براساس روش اطلس و یا برمبنای برابری قدرت خرید محاسبه شود، فهرست اقتصادهای برتر جهان تغییر می کند. مطابق روش اطلس، کشورهای برمودا، سوئیس و نروژ و براساس برابری قدرت خرید نیز کشورهای سنگاپور، قطر و برمودا جزو کشورها یا قلمروهای با بالاترین درآمد سرانه ملی قرار می گیرند. در میان اقتصادهای برتر، برخی از کشورهای همسایه ایران نیز قرار دارند که شامل قطر با درآمد سرانه ملی 57 هزار دلار، امارات با رقم 39 هزار دلار و کویت با رقم 36 هزار دلار براساس روش اطلس و همچنین کشورهای قطر، امارات‏، کویت و عربستان‏ براساس برابری قدرت خرید هستند. همانطور که اشاره شد، ایران در گزارش جدید بانک جهانی مطابق روش اطلس با رقم 3370 دلار در رتبه 133 جهان و براساس برابری قدرت خرید با رقم 15760 دلار در رتبه 89 جهان از نظر درآمد سرانه قرار گرفته است. بروز رکود به ویژه رکودهای تورمی از جمله عوامل منفی تاثیرگذار بر روند رشد درآمد سرانه اقتصادهاست که اقتصاد ایران به علت رشد اقتصادی پایین، دستاوردی در زمینه بهبود سطح استانداردهای زندگی جامعه ایرانی نداشته است.

مقایسه اقتصاد ایران با اقتصاد رومانی، سقوط درآمد سرانه کشورمان را به روشنی نشان می دهد. رومانی با جمعیت 19 میلیون نفری در منطقه بالکان اروپا قرار دارد و جزو اقتصادهای در حال توسعه اروپای شرقی به شمار می رود. اقتصاد رومانی در سال های گذشته پیشرفت خوبی در افزایش تولید ناخالص داخلی داشته است. درآمد سرانه این کشور در سال 2000 به رقم 1710 دلار (50 دلار کمتر از درآمد سرانه ایران در این سال) رسیده و همچون ایران در گروه اقتصادهای با درآمد متوسط- پایین قرار داشته است. اقتصاد رومانی سپس در سال 2005 به گروه اقتصادهای با درآمد متوسط-بالا ارتقا می یابد و در سال 2019 نیز با بهبود دوباره به جمع اقتصادهای با درآمد سرانه بالا می پیوندد. اگرچه به علت بروز بحران کرونا، موقعیت بسیاری از کشورها در جغرافیای درآمد سرانه جهان، تضعیف و یا بدون تغییر مانده است، اما برخی از اقتصادها از جمله روحانی موفق شده اند در سال 2022 مجددا در گروه اقتصادهای با درآمد بالا جای بگیرند. در سمت مقابل، ایران در همین بازه زمانی با نوساناتی در موقعیت خود در گروه اقتصادهای با درآمد متوسط مواجه شده و در سال 2020 به گروه اقتصادهای با درآمد متوسط-پایین سقوط می کند.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com