فرآیند شناسایی، جذب و استخدام افراد، یکی از پرچالش ترین فرآیندهای هر سازمانی است. نیروی انسانی، سرمایه اصلی هر شرکت و سازمان است و انتخاب افراد نامناسب می تواند صدمات زیادی به فرهنگ شرکت و عملکرد کلی آن وارد کند. در این راستا، برای پیشبرد بهتر جلسات مصاحبه و استخدام، بهبود عملکرد کارکنان و حفظ سرمایه های انسانی در سازمان، استخدام روانشناس سازمانی در شرکت ها و سازمان های بزرگ رایج است. در این مقاله قصد داریم به بررسی نقش مهم روانشناسی سازمانی در پروسه استخدام و گزینش کارمندان بپردازیم.

روانشناسی سازمانی چیست و روانشناس سازمانی چه کاری انجام می دهد؟

به زبان ساده، روانشناسی صنعتی سازمانی (IO) به روانشناسی کار و مطالعه رفتار انسان در محیط کار می پردازد. این نوع روانشناسی بر ارزیابی عملکرد فردی، گروهی و سازمانی و شناسایی راه حل هایی برای مشکلاتی که عملکرد یک سازمان و کارکنان آن را تحت تاثیر قرار می دهند، تمرکز دارد. به همین دلیل استخدام روانشناس بالینی دورکار یا حضوری در بسیاری از شرکت ها و سازمان ها یک ضرورت محسوب می شود.

روانشناسی سازمانی در درجه اول، همسویی منافع شرکت با نیازهای نیروی کار را مورد بررسی قرار می دهد. هدف از آن نیز بهبود کیفیت زندگی و شرایط کاری کارکنان برای دستیابی به عملکرد و بهره وری بیشتر است. در این راستا، پیش بینی مشکلات و چالش هایی که ممکن است در محیط کاری ایجاد شوند و ارائه مشاوره فردی و سازمانی برای بهبود شرایط کاری افراد از وظایف مهم روانشناسان سازمانی به شمار می آید.

روانشناسان صنعتی و سازمانی از اصول روانشناسی و روش های تحقیق برای بهبود فرآیند جذب، گزینش و استخدام، حل مشکلات محیط کار و بهبود کیفیت زندگی کارکنان استفاده می کنند. روانشناسان سازمانی به طور کلی به ارائه مشاوره، آموزش و ایجاد انگیزه در نیروی کار، ارزیابی عملکرد شغلی، بهبود ساختار سازمانی، و بهبود کیفیت زندگی برای کارفرمایان و کارمندان می پردازند. این دسته از روانشناسان نقش مهم و تاثیرگذاری در فرآیند استخدام دارند. آن ها می توانند با آموزش اصول روانشناسی به تیم منابع انسانی کمک کنند و یا به صورت مستقل بر فرآیند جذب، گزینش و مصاحبه استخدامی کارمندان جدید نظارت داشته باشند.

حوزه های اصلی کار روانشناسی سازمانی

یک روانشناس سازمانی علاوه بر فرآیند جذب و استخدام، در حوزه های دیگری نیز فعالیت دارد. استخدام روانشناس سازمانی معمولا در جهت پیشبرد امور زیر انجام می شود:

1. مصاحبه، گزینش و استخدام

یکی از مهم ترین بخش های کار یک روانشناس سازمانی، کمک به بخش منابع انسانی در فرآیند جذب و استخدام است. روانشناس سازمانی به بخش مدیریت منابع انسانی کمک می کند تا فرآیندهای استخدام و انتخاب پرسنل، از جمله انتشار آگهی های شغلی، تعریف صلاحیت های ضروری شغل و مصاحبه را به درستی و طبق اصول پیش ببرند.

2. آموزش و توسعه کارکنان

روانشناسان سازمانی با تحلیل افراد و موقعیت های شغلی، نیازهای آموزشی آن ها را مشخص کرده و در زمینه آموزش و توسعه کارکنان با تیم منابع انسانی همکاری می کنند.

3. رضایت شغلی کارکنان

روانشناسی سازمانی با رضایت شغلی، انگیزه بخشی، سلامتی، ایمنی و رفاه کارکنان سروکار دارد. این حوزه از روانشناسی، به ارزیابی رفاه و شادی کارکنان در محل کار، یافتن راه هایی برای بهبود فرهنگ محیط کار و اعمال برنامه هایی برای تطبیق زندگی کاری و خانوادگی در صورت لزوم می پردازد.

4. ارزیابی عملکرد

ارزیابی عملکرد کارکنان باید براساس ویژگی های فردی هرکدام از آن ها صورت بگیرد، در نتیجه استخدام روانشناس سازمانی برای بررسی عمیق تر این مساله ضروری است. روانشناسان سازمانی با انجام ارزیابی های عملکرد، شناسایی نیازهای مهارتی و ارائه بازخورد و توصیه ها، عملکرد کارکنان را اندازه گیری و مدیریت می کنند.

روانشناسان سازمانی چه نقشی در فرآیند استخدام و گزینش دارند؟

روانشناسی سازمانی از علم روانشناسی برای درک و تشریح جهت گیری رفتاری افرادی که در یک محیط سازمانی کار می کنند استفاده می کند. علم روانشناسی سازمانی همچنین در زمان شناسایی و جذب یا حذف متقاضیان برای موقعیت شغلی کاربرد مهمی دارد.

بررسی متقاضیان برای تایید یا رد شدن در مرحله جذب، براساس ویژگی های خاص، شخصیت، میزان پیشرفت تحصیلی و سایر مهارت ها، از مسئولیت های مهم یک روانشناس سازمانی است. روانشناسان سازمانی در فرآیند جذب و استخدام افراد، به بررسی میزان هوش هیجانی، توانایی های فرد، ویژگی های روان شناختی و سلامت روان فرد و بیماری های مرتبط با آن از طریق اصول روانشناسی و به کارگیری تست های معتبر شخصیت شناسی می پردازند.

به کارگیری اصول روانشناسی سازمانی در فرآیند استخدام کمک می کند تا کارفرمایان از انتخاب بهترین متقاضیان برای یک موقعیت شغلی مشخص اطمینان یافته و کارمند بالقوه نیز بهترین سازمان را برای کار در اختیار بگیرد. به همین جهت، استخدام روانشناس سازمانی و صنعتی خصوصا در سازمان های بزرگ یک ضرورت محسوب می شود.

روانشناسان سازمانی دریافته اند که کارکنان بالقوه معمولاً جذب سازمان هایی می شوند که با فرهنگ شخصی، ارزش های اخلاقی، عملکردها و همچنین شخصیت شان سازگاری بیشتری دارند. محققان همچنین دریافته اند که کارکنان در شرکت با افرادی که با آن ها از نظر تحصیلات، مهارت ها، ارزش ها و اعتقادات در یک سطح باشند، راحت تر هستند.

روانشناس سازمانی با حفط منافع هر دو طرف استخدام (کارمند و کارفرما)، به ویژه در زمان مصاحبه و ارزیابی، فرآیند استخدام را تسهیل و کارآمدتر می کند. می توان چنین نتیجه گیری کرد که در هر فرآیند استخدام سازمانی، باید از اصول روانشناسی سازمانی مناسب به نفع شرکت و کارمندان آینده آن استفاده شود.

نقش روانشناسان سازمانی پس از استخدام کارکنان

هنگامی که متقاضی مناسب برای استخدام انتخاب شد، چالش اصلی، ادغام و همزیستی آن فرد با سایر اعضا و انجام درست وظایف محوله است. این امر مستلزم طی کردن فرآیند اجتماعی شدن سازمانی است. اینجاست که استخدام روانشناس در کنار تیم منابع انسانی می تواند به پیشبرد بهتر فرآیند اجتماعی شدن کارکنان کمک کند. در این مرحله، یک کارمند جدید باید فرهنگ ها، ارزش ها و همچنین مهارت های خاص شغل یا مسئولیت جدید را بیاموزد. یادگیری روش های جدید در سازمان ممکن است از طریق همکاران، مشاهده یا به صورت ناخودآگاه و از طریق فعالیت ها و تعاملات روزمره صورت بگیرد.

عملکرد فرآیند اجتماعی شدن سازمانی را می توان با به کارگیری اصول روانشناسی سازمانی ارتقا داد. این فرآیند به خودی خود شامل چندین مرحله، درست از زمانی که یک کارمند قصد دارد به سازمان بپیوندد تا زمانی که کارمند به طور کامل در سازمان ادغام شود یا حتی تا زمان بازنشستگی او است. برای اطمینان از اینکه این مراحل هم برای کارجو و هم برای سازمان بهینه هستند، رعایت اصول روانشناسی سازمانی در هر مرحله ضروری است.

ارزیابی با استفاده از اصول روانشناسی سازمانی ممکن است منجر به جابجایی مکرر کارکنان از سوی شرکت شود. با این حال، این روند باعث می شود تا تنها بهترین کارمندان در سازمان باقی بمانند. کارمندان ناکارآمد باعث ناامیدی دیگر کارکنان سازمان شده و معمولاً باعث کاهش عملکرد کلی شرکت و بروز ضررهای مالی می شوند.

بنابراین، می توان گفت روانشناس سازمانی به شرکت ها و سازمان های بزرگ و کوچک و کارکنان آن ها کمک می کند تا با چالش ها و مشکلات تجربه شده در امور روزانه سازمان کنار بیایند.

جمع بندی

فرآیند جذب و استخدام از مهم ترین فرآیندهای هر سازمانی است. امروزه اهمیت منابع انسانی برای سازمان ها بیش از پیش نمود پیدا کرده است و شرکت ها رقابت گسترده ای بر سر جذب استعدادهای برتر دارند. در این راستا، اصول روانشناسی کمک زیادی به پروسه جذب، گزینش و استخدام کارمندان مناسب در سازمان نموده است و استخدام روانشناس سازمانی و استفاده از اصول روانشناسی برای هر کسب وکاری ضرورت محسوب می شود.

در این مقاله، ضمن بررسی نقش و تاثیر روانشناسی سازمانی بر فرآیند جذب و استخدام، دیگر جنبه های عملکردی و ضرورت وجود این حوزه از روانشناسی در سازمان ها را نیز بررسی کردیم.