التهاب در بازار نفت

توافق اوپک پلاس برای کاهش 2 میلیون بشکه ای تولید نفت، با انتقاد شدید آژانس بین المللی انرژی مواجه شد. همزمان قیمت جهانی نفت پس از انتشار گزارش تازه صندوق بین المللی پول مبنی بر پیش بینی کاهش رشد اقتصاد جهانی، کاهش بیشتری پیدا کرد، اما در معاملات روز گذشته در پی افت ارزش دلار کمی افزایش یافت.

10 روز پیش، 23 کشور عضو گروه اوپک پلاس در سی وسومین نشست خود درباره کاهش روزانه 2 میلیون بشکه ای تولید نفت از ماه نوامبر (آبان - آذر) تا دسامبر سال ۲۰۲۳ به توافق رسیدند. این تصمیم باعث شد که قیمت طلای سیاه با بیش از 13 دلار افزایش تا نزدیکی 98 دلار برای هر بشکه بالا برود. این شدیدترین کاهش تولید نفت اوپک پلاس از زمان آغاز پاندمی کرونا در سال ۲۰۲۰ است که با وجود مخالفت های آمریکا و کشورهای اروپایی اتخاذ شده است. با این حال، آژانس بین المللی انرژی، این توافق را برای امنیت انرژی جهان خطرناک دانست و در گزارش ماهانه خود نوشت: «کاهش شدید عرضه نفت از سوی گروه اوپک پلاس، امنیت جهانی انرژی را با خطر روبه‏ رو می کند.» اوپک پلاس از ۲۳ کشور صادر کننده نفت تشکیل شده که در نشست های منظم تصمیم می گیرند چه میزان نفت به بازار عرضه کنند. هسته اصلی این گروه را ۱۳ عضو اوپک تشکیل می دهد که اکثر آنها از منطقه خاور میانه هستند. اوپک در سال ۱۹۶۰ به عنوان یک کارتل نفتی با هدف تثبیت قیمت نفت آغاز به کار کرد و امروزه کشور های عضو اوپک حدود ۳۰ درصد از نفت جهان را تولید می کنند. همچنین در سال ۲۰۱۶ وقتی قیمت جهانی نفت کاهش یافته بود، اوپک به همراه ۱۰ تولید کننده نفت دیگر، گروه اوپک پلاس را تشکیل داد که در حال حاضر بیش از ۴۰ درصد از نفت خام جهان را تولید می کنند.

قیمت نفت چگونه بالا رفت؟

بیش از نیم قرن پس از تولد اوپک، 13 کشور عضو این کارتل نفتی به همراه چند تولیدکننده عمده نفت از جمله روسیه، گروه اوپک پلاس را تشکیل دادند. اوپک پلاس در سال 2016 به دنبال افت قیمت نفت، پا به عرضه وجود نهاد و در حال حاضر بیش از 40 درصد نفت جهان را عرضه می کند. «کیت دوریان» از آژانس بین المللی انرژی در این باره می گوید: «اوپک پلاس در تلاش است تا عرضه و تقاضای بازار نفت را متعادل کند. وقتی تقاضا برای نفت کاهش پیدا می کند آنها با کاهش تولید، قیمت نفت را بالا نگه می دارند.» اوپک پلاس همچنین می تواند با عرضه بیشتر نفت به بازار، قیمت ها را پایین نگه دارد و این خواسته اصلی وارد کنندگان عمده نفت جهان همانند آمریکا و بریتانیاست.

در بهار 2020 با گسترش کرونا و قرنطینه شدن کشورها، قیمت نفت به دلیل کمبود خریدار سقوط کرد و حتی منفی شد، تا جایی که تولیدکنندگان پول می دادند تا خریداران نفت را تحویل بگیرند، چون فضای کافی برای ذخیره سازی نفت نداشتند. بنابراین اعضای اوپک پلاس موافقت کردند تولید خود را 10 میلیون بشکه در روز کاهش دهند تا به افزایش قیمت کمک کنند. از آن زمان، این گروه به آرامی تولید را افزایش داده چراکه تقاضا نیز افزایش یافته است، اما زمانی که روسیه به اوکراین حمله کرد، قیمت نفت خام به بیش از 100 دلار در هر بشکه رسید. بازارها نگران بودند که تحریم های جهانی ممکن است به کمبود نفت روسیه منجر شود. قیمت نفت از آن زمان به بعد کاهش یافته و این گمانه زنی را برانگیخت که اوپک پلاس تولید را کاهش خواهد داد، که همینطور هم شد. آمریکا که از اوپک پلاس خواسته بود تولید نفت را کاهش ندهد، این تصمیم را «کوته نظرانه» خوانده است. 

پس از حمله روسیه به اوکراین، بسیاری از کشور ها دیگر نفت روسیه را نخریدند و قیمت نفت روسیه شروع به کاهش کرد، تا جایی که قیمت هر بشکه نفت خام روسیه ۳۰ دلار ارزان تر از نفت خام برنت (مرجع قیمت گذاری نفت خام در بازار جهانی) تعیین شد. با تحریم نفتی روسیه از سوی غرب، روسیه به سمت شرق چرخید و چین و هند که به تحریم های غرب علیه روسیه (به دلیل حمله به اوکراین) نپیوسته اند، در حال حاضر بیش از نیمی از نفت روسیه را دریافت می کنند. روسیه اکنون با پشت سر گذاشتن عربستان، بزرگترین تأمین کننده نفت چین است. در ماه مارس امسال میزان واردات نفت چین و هند از روسیه بیش از کل واردات نفتی ۲۷ کشور اتحادیه اروپا بوده است.

هشدار صندوق بین المللی پول

در همین حال، قیمت نفت پس از انتشار گزارش تازه صندوق بین المللی پول که پیش بینی خود از رشد اقتصاد جهان در سال 2022 را کاهش داد، افت بیشتری پیدا کرد. صندوق بین المللی پول در جدیدترین گزارش دورنمای اقتصادی جهان، پیش بینی کرد که رشد اقتصاد جهانی از 6 درصد در سال ۲۰۲۱ میلادی به 3.2 درصد در سال ۲۰۲۲ کاهش می یابد؛ در حالی که نرخ تورم از 4.7 درصد به 8.8 درصد افزایش پیدا می کند. بدین ترتیب، ریسک های اقتصاد جهانی به شکل غیرقابل معمولی، زیاد و نزولی مانده اند. سیاست پولی ممکن است موضع مناسب برای کاهش تورم را اشتباه محاسبه کرده باشد. مسیرهای سیاست پولی در بزرگترین اقتصادها ممکن است همچنان واگرا باشد و به رشد بیشتر ارزش دلار و تنش های فرامرزی بینجامد. در نتیجه، شوک افزایش قیمت غذا و هزینه انرژی ممکن است باعث شود که تورم برای مدت طولانی تری ادامه یابد.

به نظر می رسد صندوق بین المللی پول، نگران رویکرد بانک های مرکزی جهان – افزایش نرخ بهره - برای مهار تورم است و در گزارش خود نسبت به پیش بینی «فرود نرم تورم» ابراز تردید کرده است. به گفته صندوق بین المللی پول، ممکن است «فرود نرم» آنطور که جروم پاول، رئیس بانک مرکزی آمریکا و دیگر مقامات بانکی پیش بینی می کنند، تحقق پیدا نکند. تهدید رکود در ثروتمندترین اقتصادهای جهان، بسیار جدی است و اقتصادهای نوظهور در نتیجه این تحولات اقتصادی، با بحران بدهی مواجه می شوند. بنابراین تعجبی ندارد که قیمت های نفت (که با تصمیم اخیر اوپک پلاس برای کاهش قابل توجه 2میلیون بشکه ای تولید، پشتیبانی شده بودند)، پس از انتشار این گزارش به سرعت کاهش پیدا کردند. به گزارش «اویل پرایس»، با این حال، مقامات اوپک هشدار داده اند که عرضه نفت محدود مانده است. تورم و رشد ارزش دلار بدون شک باعث نابودی تقاضا برای سوخت می شود، اما تصمیم اوپک پلاس برای کاهش تولید عملا کفی برای قیمت نفت ایجاد می کند و بعید است ریزش قیمت مشابه نخستین سال شیوع پاندمی کووید-19 مشاهده شود. با این وجود، قیمت نفت در آخرین معاملات بازارهای جهانی (روز جمعه) در پی افت ارزش دلار آمریکا، روند کاهشی خود را معکوس کرد و اندکی افزایش یافت. بهای معاملات نفت برنت با ۳۱ سنت معادل 0.3 درصد افزایش به ۹۴ دلار و ۸۸ سنت در هر بشکه و بهای معاملات وست تگزاس اینترمدیت آمریکا با ۳۶ سنت معادل 0.4 درصد افزایش به ۸۹ دلار و ۴۷ سنت در هر بشکه رسید.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com