گسترش حمل‌و‌نقل در مسیر توسعه

از قرن 16 تا 18 میلادی، همزمان با اوج‌گیری لشکرکشی‌های برخی دولت‌ها و رواج قوانین استعمار، توسعه راه‌ها و خطوط حمل‌و‌نقل به اشکال ابتدایی مرسوم شد. گسترش کانال‌های دریایی در قرن 18 و احداث و بهره‌برداری از خطوط آهن در قرن 19 میلادی، نخستین گام‌های مدرن برای برقراری ارتباط بین شهرها و دولت‌ها محسوب می‌شد و در نهایت همزمان با قرن بیستم، سرعت احداث خطوط شهری، بزرگراه‌ها و خطوط ریلی به بالاترین حد خود رسید.

در قرن حاضر، یکی از ابزارهای رایج برای توسعه اقتصادی، بهبود زیرساخت‌های بخش حمل‌و‌نقل است. تجهیز، به روزرسانی و گسترش خطوط حمل‌و‌نقل شهری و بین شهری، در اغلب کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه متداول است. ناکارآمد بودن بخش حمل‌و‌نقل زمینه‌ساز کند شدن ساختار پیشرفت در هر جامعه‌ای محسوب می‌شود. با وجود این، بنابر باور عمومی، اساسی‌ترین دلیل توجه به بخش حمل‌و‌نقل، آسایش همگانی در رفت‌و‌آمد محسوب می‌شود. اما ارزش خطوط حمل‌و‌نقل فراتر از این باور عامیانه است. چند پیامد مهم توجه به زیرساخت‌های خطوط حمل‌و‌نقل را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

تأثیر بر اقتصاد کلان: تحرک و پویایی در بخش حمل‌و‌نقل موجب افزایش اشتغال و درآمد در سطح ملی خواهد شد. در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، بین 6 تا 12درصد از سود ناخالص داخلی، از بخش حمل‌و‌نقل حاصل می‌شود.

تأثیر بر اقتصاد خرد: مسائل مربوط به هزینه‌های مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان (با در نظر گرفتن این نکته که هر خانواده به‌طور معمول بین 10 تا 20درصد از هزینه‌های روزانه خود را به بخش حمل‌و‌نقل اختصاص می‌دهد)

تأثیر بر ارزش افزوده و اقتصاد منطقه‌ای: با به‌کار‌گیری برخی از افراد محلی و بومی در بخش‌های مربوط به حمل‌و‌نقل، علاوه بر اشتغال‌زایی، موقعیت اقتصادی منطقه نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد. افزون بر این، اشتغال اضافی منجر به افزایش ارزش افزوده در سطح محلی می‌شود.

رونق مشاغل جانبی و وابسته: یکی از مهم‌ترین پیامدهای توسعه خطوط حمل‌و‌نقل، رونق صنایع وابسته است. برای مثال، خطوط ریلی، برای گسترش یا بهسازی از صنعت فولاد و آهن استفاده می‌کند. بنابراین رونق در خطوط آهن، رونق در بخش صنایع وابسته را در پی دارد.

ترانزیت کالاها: یکی از ایمن‌ترین راه‌های جابه‌جایی کالا‌ها، بهره‌گیری از خطوط ریلی یا هوایی است. هر قدر خطوط در دسترس بیشتر باشند، میزان ترانزیت کالاها و در نتیجه بازدهی اقتصادی برای بخش حمل‌و‌نقل افزایش خواهد یافت.

رونق ملک و ساخت‌و‌ساز: نزدیک بودن به ایستگاه‌های حمل‌و‌نقل شهری یا بین شهری، باعث ارزشمند شدن املاک در منطقه می‌شود. به عبارت دیگر توسعه خطوط حمل‌و‌نقل مناطق دور افتاده را سهل‌الوصول‌تر و ارزشمند‌تر می‌سازد

از دست نرفتن زمان: یکی از مهم‌ترین پیامدهای توسعه ایستگاه‌های ریلی، خطوط اتوبوسرانی و تراموا، کاهش مدت زمان عبور و مرور شهروندان و مسافران است. در بسیاری از موارد رفت‌و‌آمد با ماشین‌های شخصی، زمان و هزینه‌های بیشتری طلب می‌کند.

توسعه گردشگری: یکی از راه‌های جذب توریست‌ها به کشورهای مختلف، آشنا کردن آنها با جذابیت‌های محیطی و جغرافیایی در کوتاه‌ترین زمان است. بنابراین هر اندازه سیستم‌های حمل‌و‌نقل پیشرفته‌تر باشند. رغبت گردشگران برای بازدید از یک کشور یا شهر افزوده شود.

کاهش هزینه‌ها: بهبود زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل، تعویض قطعات فرسوده خطوط ریلی یا ناوگان اتوبوسرانی و... از خسارات سنگین احتمالی پیشگیری می‌کند. هزینه‌های بلند‌مدت، تصادف‌ها، حوادث و اتفاقات پیش‌بینی نشده‌ای که در اثر فرسودگی بافت حمل‌و‌نقل رخ می‌دهد، بسیار سنگین‌تر از هزینه‌های بهسازی آن‌هاست.

تجارت و حمل‌و‌نقل

پژوهش‌های گسترده متی درنان، استاد برنامه‌ریزی شهری دانشگاه کالیفرنیا در مورد ارتباط بین تجارت و توسعه حمل‌و‌نقل شهری نشان داده، پنج شهر سانفرانسیسکو، بوستون، نیویورک، واشنگتن و شیکاگو، بخش عمده‌ای از موفقیت تجاری خود را مرهون سیستم حمل‌و‌نقل مجهز و گسترده خود هستند. یکی از امتیازات این شهرها، نزدیک بودن دفاتر و شرکت‌ها به خطوط مترو و ترامواست. 

بنابراین طبیعی است، اغلب صاحبان بزرگ شرکت‌ها و مشاغل، تمایل دارند در خیابان‌های این شهرها دفتر اجاره کنند. گرچه این سهولت در رفت‌و‌آمد شهری این پنج شهر ایالات متحده را در لیست گران‌قیمت‌ترین‌ها در زمینه اجاره بها قرار داده است. به‌طوری‌که اگر از گران بودن ملک موردنظر خود شکایت کنید، نخستین جمله‌ای که از کارشناس املاک خواهید شنید این است «در عوض به خطوط مختلف حمل‌و‌نقل دسترسی داری.»

نتایج پژوهش‌های پژوهشگران شهرسازی و راه‌سازی در بریتانیا که به بررسی ارتباط شکوفایی اقتصادی و توسعه راه‌ها از دهه نود میلادی تاکنون پرداخته بودند، نشان داده‌اند، هر اندازه سیستم‌های حمل‌و‌نقل توسعه‌یافته‌اند، کارگران بیشتری به کار مشغول شده‌اند، نرخ بیکاری کاهش یافته، مبادلات تسهیل شده و اقتصاد به‌طور کامل تحت تاثیر قرار گرفته است.