گردشگری روستایی چشم‌انداز ندارد

اعطای تسهیلات وام، تشویق جوانان روستایی به دریافت مجوز برای تشکیل آژانس‌های گردشگری و مشوق‌های دیگری برای روستاییان که با مطرح شدن گردشگری روستایی ایجاد شد، شاید همه و همه برای هرچه بهتر انجام شدن این کار باشد و اخیراً هم رئیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی گفته است 70 روستای نمونه دارای ویژگی‌های خاص فرهنگی و تاریخی، شناسایی شده که پس از تهیه و اجرای طرح‌های «بافت با ارزش» احیا می‌شوند. این روستا‌ها قرار است به روستاهای گردشگری کشور بپیوندند؛ روستاهایی که اگرچه پای گردشگران بسیاری را هر ساله به ایران می‌کشاند اما شیوه تبدیل شدن روستا به روستای گردشگری از سوی برخی کارشناسان، متخصصان و فعالان این حوزه مورد انتقاد است. معاون گردشگری اداره میراث‌فرهنگی استان یزد که معتقد است برخی روستاها تجربه موفقی را در مسیر گردشگری شدن طی کردند اما این روند را در برخی روستاها قابل انتقاد می‌داند. مصطفی فاطمی در این خصوص با بیان اینکه در هر لحظه نباید از مرمت و نگهداری روستا غافل شد، خدمات را تنها مولفه‌ای می‌داند که باید به این نوع روستاها افزوده شود. این مقام مسئول دولتی، بی‌توجهی و غیرحرفه‌ای اجرا کردن طرح‌های روستاهای گردشگری را مولد اتفاقات ناخوشایندی می‌داند و معتقد است آنچه در این صورت ممکن است بیشترین آسیب را ببیند، سرمایه فرهنگی و زیست‌محیطی روستاهاست و باید بسیار مراقب بود. فاطمی به «فرصت‌امروز» می‌گوید: متأسفانه تا به حال روند توسعه روستاها به سمت شهری شدن بوده و بسیاری از متولیان در روستاها به جای اینکه کوچه‌ها و گذرگاه‌هایشان را مرمت کنند، خیابان احداث کردند. این اقدام ساختار فیزیکی روستا را به هم ریخته و بسیاری از خانه‌های با معماری اصیل ایرانی را تخریب کرده، از طرفی دیگر به خاطر نوع نگرشی که ایجاد شده معماری ساخت دیگر خانه‌ها هم تغییر کرده است. این مقام دولتی از روستای اسلامیه تفت و روستای زردشتی مزرعه کلانتر به‌عنوان دو روستای موفق در استان یاد می‌کند که با ضوابط و برنامه‌های مدون به روستای گردشگری تبدیل شده‌اند. به گفته معاون گردشگری اداره میراث‌فرهنگی یزد، سازمان‌ها، ارگان‌ها و اداره‌های متعددی با دیدگاه‌های متفاوت در تبدیل روستا‌ها به مکان‌های گردشگری دخالت دارند که در استان یزد با تصمیم اداره میراث‌فرهنگی این استان تشکیل کمیته گردشگری روستایی و طبیعت‌گردی با عضویت همه دستگاه‌های متولی بین نگاه‌های توسعه‌ای و میراثی تلفیقی ایجاد شده تا کار تبدیل روستا‌ها به مکان‌های گردشگری ضابطه‌مند پیش برود. نگرانی که این مقام دولتی در یزد به روند گردشگری شدن روستاها دارد، صحبت مدیر خانه فرهنگ جاودان در استان فارس نیز هست. امین طباطبایی تجربه تبدیل شدن برخی روستاهای استان را به روستاهای گردشگری موفق نمی‌داند. به گفته او، تجربه خوب در این کار یعنی روستا باید روستا بماند و گردشگر به روستا بیاید اما این اتفاق نیفتاده است. او می‌گوید: برنامه جدی در این زمینه وجود ندارد و قبل از آن هم به نظر می‌رسد چشم‌اندازی نیز تعریف نشده است. امین طباطبایی انتقاد دیگری هم دارد. او روستا را دارای بافتی منسجم با هویت و پیشینه تاریخی معرفی می‌کند که دارای هنجارهایی تعریف شده است و باید گردشگر از آنها آگاه بوده و به آنها احترام بگذارد. به گفته وی، رفتار نادرست دخل و تصرف‌های توسعه‌ای و ساخت‌و‌ساز هتل‌ها در روستاها هدف گردشگری یکی از تجربه‌های تلخ در این حوزه است. رحیم یعقوب‌زاده متخصص گـردشـگـری تـاثیر‌گذاری تصمیمات برخی سازمان‌ها و ارگان‌هایی را که در این حوزه متولی هستند عمده‌ترین مشکل روستاهای گردشگری می‌داند چرا که معتقد است برخی از این سازمان‌ها با گردشگری بیگانه‌اند. این استاد دانشگاه معتقد است اگر قرار است گردشگری روستایی در کشور ما شکل بگیرد، نیاز به ساز‌و‌کارها و برنامه‌ریزی‌های جدی و مطالعاتی دارد. او به «فرصت‌امروز» می‌گوید: یکی از کارهایی که باید انجام دهیم مطالعه برنامه‌های کشورهایی است که در این زمینه تجربه‌های موفقی داشته‌اند اما در کشور ما نه از متخصصان این حوزه استفاده می‌شود و نه از برنامه‌های موفق استقبال می‌شود.

یعقوب‌زاده، تعداد روستاهایی که توانسته‌اند بیش از 80 درصد از بافت و هویت تاریخی‌شان را حفظ کنند مانند ماسوله، کندوان و زیارت، 20 روستا عنوان می‌کند که باید در اولویت برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران قرار گیرد.
او می‌گوید: این اقدام نیازمند همکاری و هماهنگی میان چند سازمان است و نباید برخی ارگان‌ها به‌تنهایی و بدون برنامه تصمیم بگیرند. میراث‌فرهنگی، جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و وزارت ارشاد باید مسئول باشند و از متخصصان و برنامه‌های کشورهای موفق کمک بگیرند، به گفته یعقوب‌زاده روستاهای گردشگری موفق ممکن است صدها هزار دلار درآمد کسب کنند که این درآمد منجر به حفظ بافت روستایی و توجه اعضای روستا‌ها و مشارکت جدی آنها در حفظ روستا شود.
این برنامه روستاییان را ترغیب می‌کند که بازسازی و نما‌سازی خانه‌هایشان را نیز با برنامه‌ها تطبیق دهند. به گزارش «فرصت امروز» گردشگری و توسعه جوامع محلی شعار روز جهانی گردشگری در سال گذشته بود. سازمان جهانی گردشگری با این تصمیم کشورهای عضو را هدایت می‌کند که برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌های صنعت گردشگری در کشورشان را بر این اساس تهیه و تدوین کنند.این سازمان هدف از این نام‌گذاری را افزایش آگاهی جامعه جهانی از اهمیت گردشـگـری و ارزش‌هـای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی آن عنوان کرده است و از آنها می‌خواهد فعالیت‌هایشان را بر این محور متمرکز کنند، بر همین اساس گردشگری روستایی نیز مورد توجه بیشتری قرار می‌گیرد.