گردشگری روستایی درایران به کجا می‌رود؟

روستاها که در دهه‌های اخیر با رشد شهر‌نشینی کم‌کم رونقشان را از دست دادند، با دهان به دهان گشتن توسعه پایدار می‌آیند تا فصلی نو در حیاتشان را رقم بزنند، شاید نفسی در روزگار از دست رفته‌شان دمیده شود. امروز که دیگر شهر، ساکنانش را کم طاقت کرده، روستا به‌عنوان جامعه کوچکی که هنوز پیوندش را با طبیعت از دست نداده سرمایه‌ای می‌شود تا سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان، برای توسعه گردشگری که مهم‌ترین صنعت در دنیای امروز است، روی آن حساب باز کنند.

این نگاه به روستا شکلی جدید از گردشگری را ایجاد کرده است علاوه بر اینکه به نظر می‌رسد، توسعه پایدار جوامع محلی را در چشم‌انداز آینده خود داشته باشد، روستاییان به‌عنوان شغلی مدرن به آن نگاه می‌کنند. امروز گردشگری و اقتصادش به یکی از صنایع رو به رشد و پر درآمد، در جهان تبدیل شده و گردشگری در روستاها و جوامع محلی به خاطر جذابیت‌ها و تنوع فرهنگی، سهم قابل توجهی در این صنعت دارد.

این نوع گردشگری که به روستاهای نمونه محدود می‌شود، براساس تعریف به محدوده‌ای گفته می‌شود که یک یا چند مجموعه از جاذبه‌های تاریخی، طبیعی یا فرهنگی وجود دارد تا انگیزه قوی در گردشگران برای انتخاب آن منطقه ایجاد کند. بر همین اساس در ایران تقریبا نزدیک به 150 روستای نمونه تعریف شده است.

به گفته معاون عمرانی بنیاد مسکن در بازدید اخیرش از طرح‌های عمرانی در روستاهای بوشهر 40 درصد از روستاهای هدف گردشگری بهسازی شده است. در حالی که بنا بود براساس برنامه پنجم تمامی روستاهای هدف گردشگری تا پایان برنامه به فهرست جاذبه‌های گردشگری کشور افزوده شوند. اما این نوع گردشگری در ایران با چه مشکلاتی مواجه است.

یک مدرس بین‌المللی گردشگری معتقد است چارچوبی برای آنچه که روستای گردشگری نامیده می‌شود در عمل وجود ندارد. کیانوش محرابی که به واسطه تورهای آموزشی بین‌المللی در رودخانه‌های ایران، روستاهای متعددی را تجربه کرده است، در تبدیل روستاها به مناطق گردشگری نمونه دولت را دارای بیشترین سهم می‌داند.

او به «فرصت امروز» می‌گوید: دولت یا سازمان متولی باید روستاییان را آموزش داده و آنها را برای آنچه که تعریف کرده است آماده کند. این متخصص گردشگری با بیان اینکه کسانی که برنامه‌ریزی می‌کنند باید به مسائل فرهنگی و اقتصادی روستاها اشراف داشته و آن را از نزدیک تجربه کرده باشند ادامه می‌دهد: من روستاهای بسیاری را از نزدیک دیده‌ام و به نظرم مقاومت در برخی مسائل وجود دارد که البته تجربه به من نشان داده با آموزش و آگاهی رساندن می‌توان آنها را کاهش داد.

مسئله دیگری که محرابی به آن اشاره دارد توجه دولت و سیاست‌گذاران به اهمیت و ضرورت ویژگی‌های روستای مورد گردشگری است. او می‌گوید: باید به روستاییان آموزش داده شود که معماری، هنرهای سنتی و بافت و فرهنگ روستا را حفظ و مراقبت کنند.

این متخصص گردشگری در مقایسه‌ای با کشورهای دیگر، هند و نپال را در گردشگری روستایی موفق ارزیابی می‌کند و معتقد است این نوع گردشگری در این کشورها تحولات چشمگیری داشته است.

به گفته وی، نبود چارچوب‌های تعریف شده و عدم پیروی از استانداردهای بین‌المللی که برای این نوع گردشگری در نظر گرفته شده، باعث شده است بسیاری از روستاها بافت زیبا و تاریخی‌شان را از دست بدهند و این مسئله زنگ خطری برای گردشگری روستایی است چرا که روستا گردی و ارتباط با جوامع محلی و دیدن تنوع فرهنگی مورد توجه گردشگران بسیاری است. به گفته وی، وجود یک چارچوب، باعث می‌شود روستاییان بر سر رسیدن به وضعیت مطلوب رقابت کنند و از رقابت در حاشیه‌های بی‌اهمیت و مخرب دور می‌شوند.

محرابی می‌گوید: آموزش‌هایی از طرف دولت باید به اعضای روستا داده شود، ویژگی‌های روستا باید به آنها معرفی شود و اهمیت و مزایای حفظ آنها نیز گفته شود. این آموزش‌ها در نهایت به حفظ فرهنگ، معماری و آیین‌های روستا منجر شده که نه تنها به صنعت گردشگری کشور رونق می‌دهد که موجبات زندگی بهتری را برای روستاییان فراهم خواهد کرد.

به گزارش «فرصت امروز»، «گردشگری و توسعه جوامع محلی» شعار روز جهانی گردشگری در سال جاری بود که پنجم مهرماه سال جاری در شهر گودالاخارا در کشور مکزیک برگزار شد.

سازمان جهانی گردشگری با این تصمیم کشورهای عضو را هدایت می‌کند که برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌های صنعت گردشگری در کشورشان را بر این اساس تهیه و تدوین کنند. این سازمان هدف از این نام‌گذاری را افزایش آگاهی جامعه جهانی از اهمیت گردشگری و ارزش‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی آن عنوان کرده است و از آنها می‌خواهد فعالیت‌ها یشان را بر این محور متمرکز کنند.