گردشگری راه درازی تا صنعت دارد

امسال شهر گودالاخارا از کشور مکزیک میزبان رسمی مراسم روز جهانی گردشگری است. 27 سپتامبر برابر با پنج مهر با تصمیم «سازمان جهانی گردشگری» WTD به این روز نام‌گذاری شده است و همین بهانه‌ای می‌شود تا به جوامع و رشد و توسعه آنها در جهان از زاویه‌ای دیگر نگاه کنیم.

ایران از زمان‌های دور و شاید از آغاز پا گرفتن صنعت جهانگردی، به‌عنوان یکی خاستگاه‌های تمدن‌های اولیه در جهان و با داشتن فرهنگ و اقوام گوناگون از اولویت‌های گردشگران بوده و شاید پیش از آنکه بتواند زمینه‌های لازم را برای جهانگردان آماده کند، در موقعیت پذیرش و خدمات‌دهی به گردشگران قرار گرفت. ورود گردشگران خارجی به ایران پستی و بلندی‌ها ی بسیاری داشته و مثل هر مولفه دیگری با تغییر نگاه دولت‌ها، درگیری و جنگ در منطقه، سیاست‌های بین‌المللی کمتر یا بیشتر شده است. اما ایران کجای صنعت گردشگری است و چه سهمی از آن دارد.

مدیر انجمن دفاترخدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران معتقد است، دولت و سازمان متولی این کار بهتر است اعتراف کند، چیزی از این صنعت نمی‌داند. محمد حسن کرمانی می‌گوید: باید به آدم‌هایی که این صنعت را می‌فهمند و در آن متخصص شده‌اند اجازه فعالیت و کار بدهد؛ حداقل می‌تواند از آنها مشاوره بگیرد.

به گفته وی، اجماع ملی در صنعت گردشگری وجود ندارد. این فعال صنعت گردشگری ادامه می‌دهد: سیاست‌های کلی و تعریف شده‌ای برای این کار وجود ندارد، بنابراین دستگاه‌های متولی و مرتبط در این مجموعه، همکاری لازم را با هم ندارند. کرمانی معتقد است با یک هجوم و تقاضای بالا که ناگهانی اتفاق می‌افتد، نباید فکر کرد از قافله عقب مانده‌ایم و به برنامه‌ریزی‌های نادرست دست زد.

مدیر انجمن دفاترخدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران می‌گوید: متاسفانه این نوع برخورد در سال‌های قبل اتفاق افتاده و تجربه خوبی هم نبوده است. کسانی بر سر کار بودند و برای صنعت گردشگری تصمیم می‌گرفتند که بعد از رفتنشان نیم‌نگاهی هم به این صنعت نداشتند، یعنی اصلا متخصص این کار نبودند، به همین دلیل به‌راحتی این کار را کنار گذاشتند. کرمانی می‌افزاید: این یک مصیبت است چون کسانی که خودشان سررشته‌ای در گردشگری نداشتند، آدم‌هایی مثل خودشان را آوردند و نه‌تنها گردشگری رشد نکرد، بلکه با معضلات بسیاری هم مواجه شد.

هتلداری غیر‌حرفه‌ای

این فعال گردشگری در خصوص وضعیت ابزار لازم در صنعت گردشگری می‌گوید: الان صحبت‌هایی شده است که هتل‌ها خوب نیستند یا کم هستند و غیره. می‌خواهم بگویم ما باید با توجه به نیازمان برنامه‌ریزی کنیم، اینکه چند روز در سال مشکل هتل داشته باشیم، نباید موجب شود تصمیم بگیریم تعداد هتل‌ها را افزایش دهیم. فرصت‌طلبانی هستند که می‌خواهند به نام هتل وام بگیرند و بخشی از این وام را صرف کارهایی دیگری کنند، باید مراقب این سوء‌استفاده‌‌ها باشیم.

کرمانی اما معتقد است در خصوص تخصص هتلداری باید اقداماتی انجام شود. او می‌گوید: ما باید از متخصصان خارجی دعوت کنیم به هتل‌ها بیایند و این تخصص را به کار آموزان ما بیاموزند. تاسیس هتل‌های بیشتر مشکل ما را حل نمی‌کند، مثل آژانس‌ها، الان چهار هزار آژانس در کشور واقعا چه کاری انجام می‌دهند؟

به گفته مدیر انجمن دفاترخدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران، قوانین باید اصلاح شوند تا مشکلات این صنعت هم کمتر شود. یک مدرس بین‌المللی گردشگری چالش جدید را برانگیخته از تغییر دولت و تغییر نگاه خارجی‌ها به ایران عنوان می‌کند و معتقد است با روی کار آمدن دولت جدید، مدیران هم سعی می‌کنند نگاهشان را کمی تغییر دهند.

کیانوش محرابی می‌گوید: تبلیغات نسبت به ایران تا به حال بیشتر منفی بوده و گردشگران کشور ما را در صنعت توریسم پیشرفته نمی‌دانند اما وقتی به ایران می‌آیند برایشان جالب است، مهمان‌نوازی ایرانی‌ها و اماکن دیدنی در کشور ما برایشان جالب و فراتر از انتظار است.

این متخصص گردشگری می‌افزاید: بازخورد گردشگران نشان می‌دهد که ایران را دوست دارند و از سفرشان راضی هستند، اما نباید فکر کنیم همه چیز برای آنها خوب بوده، به نظر من آنها انتظارشان کم بوده است. مدیرعامل شرکت متخصصین طبیعت‌گردی ادامه می‌دهد: ما نباید فراموش کنیم گردشگری یک صنعت است و براساس اصول و قوانین استاندارد باید شکل گیرد، در غیر‌این صورت فقط می‌تواند رضایت موقتی جهانگردان را فراهم کند.

گردشگری و راه طولانی تا صنعت

محرابی ‌درباره چگونگی وضعیت هتل‌ها و خدمات‌دهی به جهانگردان می‌گوید: واقعیت این است که ما جامانده‌ایم، ظرفیت پذیرش بالای گردشگران را نداشتیم، راهنمای حرفه‌ای و متخصص کم داریم، هتلداری در کشور ما استاندارد نیست، وسایل نقلیه مناسب نیستند و راننده‌ها برای تور خارجی آموزش ندیده‌اند. به گفته این مدرس گردشگری شیوه هتلداری، کیفیت وسایل نقلیه، برخورد حرفه‌ای راهنمایان، حتی راننده در تثبیت و رونق گردشگری بسیار موثر است، زیرا در دنیا به یک صنعت تبدیل شده است.

وی معتقد است باید این نگاه که به هر شکلی باید از گردشگر پول در آورد، تغییر کند. کیانوش محرابی می‌گوید: واقعیت این است که تغییر دولت، متقاضیان گردشگری از ایران را بالا برد، حالا این مدیران هستند که اگر کار را درست پیش ببرند این تقاضا را از دست نخواهند داد. سازمان میراث فرهنگی باید آموزش‌هایش را برای تربیت راهنما حرفه‌ای‌تر کند باید متخصص اجرایی تربیت کند و به تئوری اکتفا نکند. ما باید خیلی زود صنعت توریسم را با اصول و قوانین جهانی آن تعریف و اجرا کنیم تا تخلفات و برنامه‌‌های غیرحرفه‌ای به این روند آسیب نرساند. به هر حال در این راه افراد کلاهبردار هم که بخواهند از توریست سوء‌استفاده‌کنند وجود دارند و آنها با آبروی ایران بازی می‌کنند.

محمد عبدالوهاب، یک جوان مصری که برای نخستین‌بار به ایران آمده و به کشورهای مختلف نیز سفر کرده و بنا دارد از شهرهای اصفهان، شیراز و کرمان دیدن کند، در پاسخ به این سوال که در انتخاب کشورها برای گردشگری به چه چیزهایی فکر می‌کند، می‌گوید: من جمله‌ای برای خودم دارم و همیشه آن را تکرار می‌کنم، «توریست نباش مسافر باش» تحلیلم هم این است که ما در کتاب‌ها، تلویزیون و غیره آثار تاریخی و بناها را می‌بینیم، اما من با حضور در یک جامعه یا کشور یک محل را تجربه و فرهنگش را لمس می‌کنم و با آدم‌ها از نزدیک ارتباط برقرار می‌کنم این اتفاق واقعی است که در جهانگردی می‌افتد؛ اما در مورد اینکه درگردشگری چه چیزهایی مهم است، با محور کشور خودم صحبت می‌کنم،

این عکاس جوان مصری ادامه می‌دهد: با انقلاب اخیری که در مصر اتفاق افتاد، آمار گردشگرانش خیلی پایین آمد، چون امنیتش را از دست داد. می‌خواهم بگویم امنیت یکی از امتیازات یک کشور برای جذب گردشگر و رشد این صنعت است.

هر ساله یک شهر از یک کشور، میزبان نشست سازمان جهانی گردشگری می‌شود، ایران در سال 2001 میزبان این نشست‌ها با شعار «گردشگری ابزاری برای صلح و گفت‌وگوی میان تمدن‌ها» بود و امسال اجلاس این سازمان جهانی با شعار سال «گردشگری و توسعه جوامع محلی» در شهر گودالاخارا برزیل برگزار می‌شود.

این سازمان هدف از این نام‌گذاری را افزایش آگاهی جامعه جهانی از اهمیت گردشگری و ارزش‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی آن عنوان کرده است. در سومین نشست مجمع عمومی سازمان جهانی گردشگری در سپتامبر ۱۹۷۹ در «تورمولینوس» اسپانیا تصمیم گرفته شد تا در سال ۱۹۸۰ روزی به‌عنوان «روز جهانی گردشگری» در نظر گرفته شود.

در پی همین تصمیم از سال ۱۹۸۰ میلادی تاکنون، کشورهای عضو سازمان جهانی جهانگردی روز ۲۷ سپتامبر را با اجرای برنامه‌های ویژه‌ای گرامی می‌دارند و علاوه بر آن موضوع یا درواقع شعاری را برای تمرکز کشورهای عضو مطرح می‎سازند. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در این روز نشستی را با حضور ریاست سازمان و مدیران ارشد آن (فعالان بخش خصوصی) در سالن اجلاس سران برگزار می‌کند.