گذر از درآمد نفتی به درآمد مالیاتی

مالیات بر ارزش افزوده، مالیات غیرمستقیمی است که مصرف‌کننده (خریدار) آن را به همراه بهای خرید اجناس و خدمات می‌پردازد و دریافت‌کننده (فروشنده) موظف است مقدار مالیات دریافتی را به خزانه دولت واریز کند. این قانون که در سال ۱۳۸۶ تصویب شد، مقرر کرد، واردكنندگان و توزیع‏كنندگان عمده كالاها و خدمات مصرفی، ضمن شناسایی سلسله‌مراتب تهیه و توزیع كالاهای خود، در فاكتور فروش كالا به مصرف‏كننده نهایی، سه درصد مالیات محاسبه و آن را از مشتری دریافت كنند که روند افزایشی آن تا امسال ادامه داشته و اکنون هشت درصد مالیات تعیین شده است.

اعلام هشت درصد مالیات چندان به مذاق برخی اصناف از جلمه صنف طلافروشان خوش نیامد و زمینه‌ساز بروز اعتراضاتی حتی تا تعطیلی بازار تهران و اصفهان شد. هرچند که دولت به توقف دریافت مالیات هشت درصدی اقدام کرد اما دوباره پس از مدتی روند آن را از سر گرفت. پس از آن زمزمه‌هایی مبنی بر افزایش دوباره آن به گوش رسید.

برخی اخبار حاکی از آن بود که دولت در بودجه سال 94 مالیات 9 درصد را در نظر گرفته است. البته براساس تصمیم جدید کارگروه ویژه مالیات بر ارزش افزوده و تعیین تکلیف آن، نرخ این نوع مالیات در سال 94 افزایش نخواهد یافت. این خبر برای اصناف کشور خوشایند بود که حداقل فعلا قرار نیست مالیات بر ارزش افزوده که هر سال باید یک درصد به آن اضافه شود، روند صعودی خود را طی کند. اما دو پرسش در این‌باره وجود دارد؛ یکی اینکه روند افزایشی مالیات بر ارزش افزوده تا کی ادامه خواهد داشت؟ آیا سقفی برای آن تعیین شده است؟

گفته شده این نوع مالیات قرار است جایگزین درآمدهای نفتی شود، با این وجود به نظر می‌رسد رقم دستیابی به این میزان درآمد بسیار بزرگ است، پس باید همچنان شاهد روند افزایشی مالیات باشیم، اما به نظر می‌رسد که دولت در حال حاضر قصد چنین کاری را ندارد. پس آیا می‌توان هشت درصد را سقف مالیات بر ارزش افزوده دانست؟ و اینکه چه حجم از کالاها مشمول این مالیات می‌شود؟ در حالی که دریافت مالیات بر ارزش افزوده از مشتریان رستوران‌ها غیرقانونی است، اما در حال حاضر، همه رستوران‌ها و فست فودها روی فیش‌های خود میزان مالیات را درج کرده و آن را از مشتری دریافت می‌کنند.

بنابراین، نهاد ناظری بر این قضیه یا وجود نداشته یا کم‌کاری می‌کند. مالیات در همه کشورهای توسعه‌یافته به‌عنوان عاملی برای توسعه اقتصادی به حساب می‌آید، اما به نظر می‌آید مالیات بر ارزش افزوده در ایران تنها به منبع درآمد برخی اصناف تبدیل شده است.