گذرگاه بازرگان بین المللی می شود

ایران نقطه تعادل منطقه، این سخنی است که در طول هفته‌های گذشته وزیر راه و شهرسازی بارها روی آن تأکید کرده و از لزوم بازگشت کشور به‌عنوان قدرتی بزرگ در عرصه ترانزیت بین‌المللی سخن گفته است. حرفی که هرچند با توجه به شرایط زیرساختی فعلی کشور نمی‌توان انتظار داشت در آینده نزدیک تحقق پیدا کند، اما گام‌های مثبت برداشته شده در ماه‌های گذشته امیدواری‌ها را برای دستیابی به آن افزایش داده است.

ایران به دلیل قرار گرفتن در موقعیت خاص جغرافیایی خود از دیرباز به‌عنوان نقطه ارتباطی اصلی بین شرق و غرب و شمال و جنوب بوده است، در طول سال‌های گذشته و به دلیل محدودیت‌های اقتصادی و تحریم‌های بین‌المللی نتوانسته جایگاه خود را در اقتصاد ایران پیدا کند و این امر وزارت راه را بر آن داشته تا به محض لغو تحریم‌ها، بار دیگر دروازه‌های ایران را به روی محموله‌های ترانزیتی جهانی باز کند.

در بین تمام گزینه‌های مطرح شده اما آنچه بیش از همه اهداف توسعه محور کشور را پوشش می‌دهد و راه را برای حرکت متوازن در حمل‌و‌نقل فراهم می‌کند، افزایش توان خطوط ریلی در عرصه ترانزیت است. سهم بالای 90درصدی جاده‌های ایران از ترانزیت کشور به خوبی نشان می‌دهد، به دلیل فراهم نبودن ساختارها، جاده سال‌هاست جور ریل را کشیده و تغییرات اخیر فضایی را فراهم آورده تا این خلأ جبران شود، خلایی که جز با اتصال خطوط ریلی کشور با همسایگان زمینی ممکن نخواهد بود.

این هدف مهم در طول ماه‌های گذشته پیشرفتی جدی را تجربه کرده و از افتتاح خط ریلی اینچه برون در مرز ترکمنستان گرفته تا تلاش برای رساندن ریل به مرزهای افغانستان و آذربایجان به خوبی نشان از اولویت یافتن این هدف مهم دارد، اولویتی که حالا به مرز بازرگان رسیده و یکی از قدیمی‌ترین مرزهای اقتصادی ایران را از محوریت جاده به ریل می‌رساند. این خبر را مدیرعامل راه‌آهن داده و گفته ساخت خط ریلی جدید بین ایران و ترکیه در دستور کار قرار گرفته و موافقت‌های کلی برای ساخت این خط ریلی جدید با کشور ترکیه انجام شده است.

هرچند طبق اعلام معاون آخوندی هنوز زمان زیادی تا نهایی شدن مطالعات اقتصادی و مشخص کردن سرمایه‌گذار باقی مانده اما آنچه بیشترین اهمیت را دارد محوریت یافتن ترانزیت ریلی بر جاده‌ای است و این طلیعه تغییراتی جدی خواهد بود که نه‌تنها راه‌آهن که کل اقتصاد ایران را دگرگون می‌کند.

بستر بین‌المللی شدن راه‌آهن فراهم است

یک صاحب‌نظر عرصه ریلی معتقد است، با توجه به تجربه بالا و زیرساخت‌های فراهم آمده در صنعت ریل کشور می‌توان انتظار داشت در صورت عقد قراردادهای جدید این بخش جهشی جدی را تجربه کرده و راه خود را برای توسعه بین‌المللی فراهم کند. محمد سعیدی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» تصریح کرد: با توجه به جایگاه جغرافیایی خاص ایران، نفوذ و تأثیر‌گذاری این کشور در ترانزیت منطقه امری غیر‌قابل انکار است و در این بین با توجه به اهمیت استفاده حداکثری از توان ریلی، ‌این نفوذ ترانزیتی می‌تواند با استفاده از قطار انجام گیرد. 

به گفته وی هزینه پایین و صرفه‌جویی قابل توجه در مصرف سوخت باعث شده امروزه در بسیاری از کشورهای مطرح دنیا، ‌ریل اصلی‌ترین گزینه موجود باشد و اگر این شرایط را در ایران بررسی کنیم که کیفیت برخی خودروها نیز بالا نیست تفاوت موجود در استفاده از این دو شیوه به خوبی نمایان می‌شود.

سعیدی اضافه کرد: در طول سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری‌های خوبی در کشور برای ساخت ریل یا واگن‌های داخلی صورت گرفته و امروز در این بخش شرکت‌هایی با توان بالا فعال هستند. با تغییر به وجود آمده در رویکرد ترانزیتی و امکان عقد قرارداد با خارجی‌ها، بستر لازم برای حضور راه‌آهن در عرصه‌های بین‌المللی به وجود آمده و در این بین توان داخلی نیز کمک حال خواهد بود.

مرتضی دلخوش، کارشناس امور اقتصادی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» از لزوم بر پا شدن مقدمات لازم اقتصادی در کشور گفته و معتقد است برای استفاده از فضای باز شده پس از لغو تحریم‌ها آنچه بیش از دیگر بخش‌ها اهمیت دارد، ساخت بن مایه‌های اقتصاد داخلی است. به گفته وی موقعیت خاص ایران همواره این کشور را به‌عنوان جاذبه‌ای اقتصادی برای طرف‌های بین‌المللی مطرح کرده و در این چارجوب راه برای گسترش زیرساخت‌های ترانزیتی کشور قطعا فراهم است. در صورتی که این مهم در کنار مواردی چون سیاست‌های رفع رکود و ایجاد فضا برای سرمایه‌گذاران مورد توجه قرار گیرد نتیجه کار قطعا بسیار مثبت خواهد بود. 

دلخوش تصریح کرد: ‌اقتصاد ایران در طول این سال‌ها فشارهای زیادی را تحمل کرده و امروز وقت آن رسیده تا با تعاملات جدید از ظرفیت‌های جدی کشور مانند ترانزیت استفاده حداکثری کنیم. با ایجاد یک تعادل مناسب در فضای اقتصادی کلان کشور، ارتباط با خارجی‌ها و تعاملات با آنها برای کشور اثراتی مثبت به همراه خواهد آورد.

مرزهای ایران که برای روزگاری طولانی فضایی امن را در کنار مسیری کوتاه به بازرگانان و کاروان‌های تجاری بین‌المللی ارائه کرده این روزها به فکر احیای جایگاه گذشته خود است و در این بین اندیشه استفاده از شیوه‌های نوینی مانند ترانزیت ریلی با همسایگان برای کشور اهمیتی ویژه دارد. سخن گفتن از ریل محور شدن مرز بازرگان هرچند به زمان احتیاج خواهد داشت اما جدیت ایران در بازپس‌گیری توان گذشته‌اش را نشان می‌دهد، ‌توانی که نتیجه آن رسیدن به نقطه تعادل در منطقه خواهد بود.

* ارتباط با کارشناس: j.hashemi1992@gmail.com