کسب درآمد از ایده‌های نو در پیچ مشکلات

طی پنج سال اخیر، در کشور ما موضوع استارتاپ‌ها بیش از گذشته پررنگ شده و مباحث بسیاری درباره راه‌اندازی و فعالیت استارتاپ‌ها مطرح شده است. استارتاپ‌ها، معمولا حول ایده‌های نوآورانه و خلاقانه بنا می‌شوند. در واقع فرد یا افرادی خوشفکر با ایده‌های نو، در جست‌وجوی روش‌هایی برای کسب درآمد از آن ایده و تولید انبوه محصولات یا خدمات مبتنی بر آن ایده هستند. اما به رغم چند سالی که از فعالیت استارتاپ‌ها در کشور ما می‌گذرد، این شرکت‌ها با مشکلات و چالش‌هایی مواجه هستند که به گفته فعالان حوزه استارتاپ، تکنولوژی‌محور نبودن مشتریان، عدم تربیت نیروهای متخصص در زمینه استارتاپ‌ها در دانشگاه‌ها، به روز نبودن قوانین، حاکمیت فرهنگ کارمندی و نبود فرهنگ کار تیمی از عمده‌ترین آنهاست. فعالان حوزه استارتاپ معتقدند در صورت رفع مشکلات و موانع، در آینده امکان رشد و توسعه این شرکت‌ها وجود خواهد داشت و لغو تحریم‌ها به تحقق این موضوع کمک شایانی خواهد کرد. «فرصت امروز» در گفت‌وگو با مدیران چند استارتاپ، مشکلات پیش‌روی آنها و مزایای استارتاپ‌ها را برای اقتصاد کشور مورد بررسی قرار داده است.

حمیدرضا احمدی:
مشتریان تکنولوژی محور نیستند

حمیدرضا احمدی، مدیرعامل استارتاپ «مای‌ایونت» معتقد است که یکی از چالش‌ها و مشکلات استارتاپ‌ها در کشور ما این است که مشتریان، تکنولوژی محور نیستند و دولت الکترونیک نیز وظایف خود را به درستی انجام نمی‌دهد و بنابراین مشتریان نمی‌توانند از محصولات استارتاپی استفاده کنند.

برخی معتقدند که با توجه به مشکلات موجود در اقتصاد ما، استارتاپ‌ها در کشورمان نمی‌توانند چندان جنبه عملیاتی و اجرایی داشته باشند. شما به‌عنوان یکی از فعالان این حوزه به چه میزان استارتاپ‌ها را اجرایی و عملیاتی می‌دانید و چه آینده‌ای را پیش‌روی این شرکت‌ها ترسیم می‌کنید؟

تلقی من این است که تا چند سال دیگر کسب‌وکارهایی که از اینترنت استفاده می‌کنند، بخش مهمی از کسب‌وکارهای ایران را تشکیل خواهند داد و قسمت بزرگی از تولید در کشورمان، بر عهده استارتاپ‌ها خواهد بود. البته در سال‌های اخیر تحریم‌ها قدرت رقابت را برای کسب‌وکارهای ایرانی کاهش داد اما لغو تحریم‌ها نشانه خوبی است و اگر پای سرمایه‌گذاران خارجی به ایران باز شود، می‌توانند از استارتاپ‌ها حمایت کنند. در این شرایط بانک‌ها و صندوق‌ها و موسسات سرمایه‌گذاری تشویق و ترغیب خواهند شد تا در زمینه استارتاپ‌ها سرمایه‌گذاری کنند و استارتاپ‌ها از این جهت فرصت‌های خوبی را برای رشد و توسعه در آینده‌ای نزدیک خواهند یافت.

اشاره کردید که در آینده نزدیک استارتاپ‌ها جایگاه ویژه‌ای را در اقتصاد کشور خواهند داشت. استارتاپ‌ها چه مزایایی دارند و چه تأثیرات مثبتی را بر اقتصاد برجا می‌گذارند؟

از آنجا که استارتاپ‌ها با تکنولوژی سر‌و کار دارند، می‌توانند با سرمایه اندکی کسب‌وکار راه بیندازند و سریعا رشد کنند. در واقع استارتاپ‌ها حتی بدون اینکه نیاز به سرمایه بزرگ و مکانی به‌عنوان اداره یا شرکت داشته باشند، می‌توانند کسب‌وکار اینترنتی ایجاد کنند. در واقع استارتاپ‌ها می‌توانند بدون کمک دولت و دریافت وام‌های بزرگ شکل بگیرند و این در حالی است که سایر کسب‌وکارها باید مکانی را در اختیار داشته باشند و هزینه‌های بسیاری را صرف راه‌اندازی کسب‌وکار خود کنند. در واقع از آنجا که استارتاپ‌ها، کسب‌وکارهای خصوصی هستند، می‌توانند بدون کمک دولت و دریافت وام‌های بزرگ شکل بگیرند و به این ترتیب استارتاپ‌ها راهی به سوی تقویت بخش‌خصوصی هستند.

قاعدتا در شرایطی که استارتاپ‌ها می‌توانند مزایایی برای کشور و اقتصاد داشته باشند، اما با چالش‌ها و مشکلاتی مواجه هستند. این چالش‌ها و مشکلات برای استارتاپ‌ها چیست و چه موانعی را برای آنها ایجاد می‌کند؟

نخستین و مهم‌ترین چالشی که هر استارتاپی دارد این است که استارتاپ‌ها از تکنولوژی برای رشد و توسعه خود استفاده می‌کنند اما در کشور ما مشتریان، تکنولوژی‌محور نیستند و دولت الکترونیک نیز وظایف خود را به درستی انجام نمی‌دهد و بنابراین مشتریان نمی‌توانند از محصولات استارتاپی استفاده کنند. یکی دیگر از چالش‌ها این است که نیروی انسانی تربیت شده در دانشگاه‌ها تخصصی برای کار کردن در استارتاپ‌ها در اختیار ندارند و تعداد فارغ‌التحصیلانی که توانایی فعالیت در استارتاپ‌ها را داشته باشند، اندک است. مشکل دیگری که چندان هم بزرگ نیست، کمبود سرمایه است. با وجود اینکه استارتاپ‌ها به سرمایه کمی نیاز دارند، اما ممکن است برای توسعه کار خود به تسهیلات بانکی نیاز داشته باشند ولی به دلیل عدم آشنایی بانک‌ها و موسسات مالی با شرکت‌های تکنولوژی محور، وامی را در اختیار استارتاپ‌ها نگذارند.

***

سعید مشهدی:
پساتحریم فرصت خوبی برای استارتاپ‌ها است

سعید مشهدی، بنیانگذار و مدیر استارتاپ «بیت وام» معتقد است که در شرایط فعلی و با وجود تشدید تحریم‌ها در سال‌های اخیر، استارتاپ‌ها طرح‌های بسیار خوبی برای ارائه دارند و شرایط پساتحریم می‌تواند فرصت بسیار خوبی باشد تا استارتاپ‌ها از محدود بودن به بازار داخلی خارج شوند و کسب درآمد کنند.

با توجه به مشکلاتی که در اقتصاد ما وجود دارد، به چه میزان عملیاتی شدن اهداف مدنظر استارتاپ‌ها قابل انجام است و استارتاپ‌ها چه فرصت‌هایی برای رشد و توسعه در اختیار دارند؟

اگر در مورد بازار در اختیار استارتاپ‌ها، مقایسه‌ای را میان کشورمان و کشورهای اروپایی و آمریکایی انجام دهیم، متوجه می‌شویم که بازار در اختیار آنها محدود به کشور خودشان نیست و ارتباطات بین‌المللی گسترده‌ای دارند اما در کشور ما بازار استارتاپ‌ها محدود به داخل کشور است. در حال حاضر در ایران استارتاپ‌هایی وجود دارند که بازار بین‌المللی را هدف قرار داده‌اند اما نمی‌توانند کسب درآمد کنند. در این شرایط رفع تحریم‌ها موجب خواهد شد که بازارهای مالی بین‌المللی به روی ایران باز شود و استارتاپ‌ها بتوانند از این شرایط استفاده کنند. در همین شرایط فعلی هم استارتاپ‌ها طرح‌های بسیار خوبی برای ارائه دارند و شرایط پساتحریم می‌تواند فرصت بسیار خوبی باشد تا استارتاپ‌ها از محدود بودن به بازار داخلی خارج شوند و کسب درآمد کنند.

علاوه بر تحریم‌ها چه مشکلات و چالش‌های دیگری پیش‌روی رشد و پیشرفت استارتاپ‌ها وجود دارد؟

اما در مورد مشکلات استارتاپی که در زمینه وام‌های درون فامیلی و درون گروهی فعالیت می‌کند، مشکلات بسیاری در حوزه قوانین مرتبط با حوزه مالی وجود دارد. به‌طوری که این قوانین سخت‌گیرانه است و دست فعالان این حوزه را بسته است. قاعدتا مدیران یک استارتاپ به دنبال این هستند که به سرعت رشد کنند اما با وجود مشکلات موجود، فقط یک سال طول می‌کشد که یک استارتاپ مجوزهای لازم را دریافت کند. قاعدتا یک استارتاپ نمی‌تواند منتظر اصلاح قوانین بماند اما اگر پس از مدتی به رشد و پیشرفت برسد، از تداوم کار آن جلوگیری می‌شود.

به گفته کارشناسان یکی از موانع اصلی گسترش و توسعه استارتاپ‌ها، نهادینه نشدن خرید الکترونیک در کشور است. شما این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بله، یکی از موانع اصلی توسعه استارتاپ‌ها مسائل فرهنگی است. به عبارتی هنوز در کشور ما استفاده از طرح‌های های‌تک در بسیاری از حوزه‌ها نهادینه نشده و از همین رو مردم اطمینان لازم را در مورد خریدهای اینترنتی ندارند. اگر این اطمینان در مردم و به‌ویژه جوانان نهادینه شود، به تدریج در میان افراد مسن نیز این مسئله مورد‌توجه قرار می‌گیرد که خریدهای اینترنتی و الکترونیک انجام دهند و به این ترتیب استارتاپ‌ها هم فرصتی را برای رشد و پیشرفت پیدا می‌کنند.

در کشور ما استارتاپ‌ها می‌توانند چه مزایایی را برای اقتصاد و برای مردم ایجاد کنند؟

یک مزیت عمده استارتاپ‌ها کارآفرینی است. همان‌طور که می‌دانید درصد کمی از دانشجویان امکان اشتغال را دارند اما یک دانشجو زمانی که روی ایده‌های استارتاپی کار می‌کند می‌تواند فعالیت‌های خوبی در این زمینه داشته باشد. استارتاپ شغل کاذب نیست و ورود به آن می‌تواند از نظر اقتصادی بسیار مثمر ثمر باشد.

***

نیکو نیکنام:
مدیریت استارتاپ‌ها یک چالش اساسی است

نیکو نیکنام، بنیانگذار و مدیرعامل استارتاپ «نیک پرینت» معتقد است مدیریت استارتاپ‌ها یک چالش اساسی است و افرادی که در رشته مدیریت تحصیل کرده‌اند نیز در زمینه مدیریت اصولی و صحیح استارتاپ‌ها مشکل دارند.

به نظر شما در صورت تحقق چه شرایطی، امکان توسعه و پویایی استارتاپ‌ها در کشورمان وجود خواهد داشت؟

استارتاپ‌ها کسب و کارهایی پویا هستند و می‌توانند مکمل اقتصاد ایران باشند. قاعدتاً تا زمانی که نیاز در بازار وجود داشته باشد، استارتاپ‌ها می‌توانند پاسخی برای این موضوع باشند و تا وقتی که تقاضا وجود دارد، استارتاپ‌ها می‌توانند رشد کنند. در واقع اگر استارتاپ‌ها بتوانند نیاز مشتری را شناسایی کنند و به موقع به این نیازها پاسخ دهند، امکان توسعه و رشد قابل توجهی را خواهند داشت و همان اتفاقی که در دنیا در استارتاپ‌ها رخ داده، در کشور ما نیز اتفاق خواهد افتاد. تلقی من این است که موج خصوصی‌سازی می‌تواند موانع موجود پیش روی استارتاپ‌ها را برطرف کند، البته مشروط بر آنکه خصوصی‌سازی در کشورمان به شکل صحیحی اجرا شود.

اشاره کردید که عدم اجرای صحیح خصوصی‌سازی یکی از موانع فعالیت و رشد استارتاپ‌هاست. علاوه بر این موضوع چه مسائل دیگری باید در رابطه با استارتاپ‌ها مورد اصلاح قرار بگیرد؟

به نظر من مشکلات و چالش‌های استارتاپ‌ها را باید به دو بخش تقسیم کرد؛ مشکلات درون تیمی و مشکلات خارج تیمی. یکی از مشکلات درون گروهی، فرهنگ کارمندی است، زیرا در استارتاپ‌ها حتی پیش می‌آید که کارکنان خارج از وظایف خود کار کنند اما حاکمیت فرهنگ کارمندی مانع از این می‌شود که بعضا کارکنان استارتاپ‌ها بیش از اندازه کار کنند. یک چالش دیگر عدم وجود فرهنگ کار تیمی است. در همین رابطه نبود فضای مناسب برای کار تیمی یک دغدغه است و اینکه افراد روی کار تیمی زمان بیشتری را بگذارند، یک دغدغه دیگر است. مدیریت استارتاپ‌ها یک چالش دیگر است، زیرا در نظام آموزشی کشور ما برای این نوع از مدیریت، آموزشی در نظر گرفته نشده است و حتی افرادی که در رشته مدیریت تحصیل کرده‌اند، در زمینه مدیریت اصولی و صحیح استارتاپ‌ها مشکل دارند. یکی از مشکلات خارج گروهی هم این است که اگر تمام شرایط، ایده‌آل باشد و یک استارتاپ بخواهد وارد بازار شود، با بوروکراسی اداری پیچیده‌ای مواجه می‌شود و کند پیش رفتن کارها در ادارات موجب می‌شود استارتاپ‌ها با مشکلات و چالش‌های جدی مواجه شوند.

آیا قوانین موجود به گونه‌ای است که پاسخگوی نیازهای استارتاپ‌ها در زمینه‌های مختلف باشد؟

خیر، پاسخگو نیست. در واقع یکی از مشکلات اصلی استارتاپ‌ها همین به روز نبودن قانون تجارت الکترونیک است و موارد مندرج در این قانون با استانداردهای جهانی فاصله دارد و از آنجا که قوانین با موج استارتاپی هماهنگ نیست، باید قوانین به روز شود. در کشور ما موج استارتاپی می‌تواند هم مفید و هم مضر باشد و از همین رو بهتر است که قوانین تجارت الکترونیک، هر چه سریع‌تر اصلاح و به روز شود.

تحریم‌ها چه اثراتی بر فعالیت‌های استارتاپ‌ها داشته است و شرایط پساتحریم چه چشم‌اندازی را پیش روی این شرکت‌ها قرار می‌دهد؟

استارتاپ‌ها مبتنی بر فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک هستند و پس از اعمال تحریم‌ها از این نظر مشکلاتی برای این شرکت‌ها به وجود آمد. همچنین تحریم‌ها امکان سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران خارجی در استارتاپ‌ها را بسیار دشوار کرد. اما پیش‌بینی می‌شود در دوران پساتحریم سرمایه‌گذاران خارجی تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری در زمینه استارتاپ‌ها داشته باشند.