کاهش نرخ سود بانکی تیغی که دولبه است

کاهش نرخ بهره یکی از راهکارهایی است که هر از گاهی برای توازن در وضعیت اقتصاد کلی جامعه انجام می شود، اما مراحل تصویب قوانین کاهش نرخ بهره و اجرای این قانون نیز چندان ساده طی نمی شود.

درواقع اجرای قوانین کاهشی اغلب با مخالفت های برخی کارشناسان اقتصادی رو به رو می شود. یکی از متداول ترین تئوری ها برای کاهش نرخ بهره، تشویق افراد به حضور در بازارهای تجارت از طریق پول هایی است که پیش از این در بانک ها سرمایه گذاری می کردند.

درواقع به عقیده تعدادی از موافقان راهکارهای کاهش سود بانکی، هر اندازه میزان نرخ سود بانکی افزایش پیدا کند، تمایل افراد برای حضور در بازارهای تجارت کاهش یافته و رغبت آنها برای سرمایه گذاری در بانک ها بالاتر می رود. این مسئله در درازمدت نتیجه ای جز رکود نخواهد داشت. بنابراین اغلب بانک ها در سراسر نقاط جهان، اعم از توسعه یافته و توسعه نایافته در برهه های مختلفی از زمان با پدیده کاهش نرخ سود بانکی رو به رو بوده اند.

در این میان عده ای معتقدند کاهش نرخ سود بانکی با فشاری که به سیستم بانکداری تحمیل می کند نرخ ورشکستگی بانک ها را افزایش می دهد. این موضوع در مورد بانک های خصوصی بیش از بانک های دولتی اثر گذار است.

تجربه بریتانیا

اگرچه اقتصاد بریتانیا جزو اقتصادهای برتر قاره اروپا در نظر گرفته می شود، اما این کشور نیز در برهه های مختلف زمانی با کاهش نرخ سود بانکی رو به رو شده است. یکی از جدیدترین پروژه های کاهش نرخ سود بانکی بریتانیا در سال 2009 انجام شد؛ پروژه ای که بی ارتباط با رکود اقتصادی جهانی نبود. اما رکود تنها مشکل اقتصاد بریتانیا ارزیابی نمی شد، استهلاک در نرخ ارز، مشکل دیگری بود که گریبانگیر اقتصاد این کشور بود.

کاهش نرخ بهره در بریتانیا برای بسیاری از شهروندان این کشور تحولاتی نظامدار ایجاد کرد. درواقع، کاهش نرخ سود بانکی نه تنها برای فعالان تجاری، بلکه برای افرادی که صاحب ملک بودند یا به دنبال وام های مسکن بودند نیز تغییراتی چشمگیر ایجاد کرد. رابطه بین نرخ سود بانکی و قیمت ملک و مستغلات رابطه ای دیرینه است و هرنوع تحول در سود بانکی در وضعیت بازار ملک نیز اثراتی خواهد داشت.

با وجود همه اینها، بریتانیا از آزمون سال 2009 با موفقیت بیرون آمد و موفق شد مشکل رکود خود را حل کند. این مسئله به ویژه با افزایش نرخ صادرات و توسعه رقابت پذیری بریتانیا بی ارتباط نیست. اکنون در شرایطی که بریتانیا قصد خروج قطعی از اتحادیه اروپا را دارد، می توان پیش بینی کرد بانک های این کشور درصدهایی از رکود را تجربه خواهند کرد.

دورخیز دولت بریتانیا برای کسب بازارهای رقابتی و صادراتی یکی از راهکارهایی است که این کشور برای پیشگیری از رکود احتمالی در دستور کار خود قرار داده است. کمیسیون مالی اتحادیه اروپا پیش بینی کرده خروج انگلستان از اتحادیه برای بانک های این کشور تبعاتی منفی به همراه خواهد داشت. اما به نظر می رسد، بریتانیا با تکیه بر تجارب قبلی و تقویت زیرساخت های صادرات و تولید، تلاش دارد فشارهای بانکی را کاهش داده و از ورشکستگی های احتمالی پیشگیری کند.

هیچ چیز قطعی نیست!

حقیقت این است که در خصوص نرخ سود بانکی هیچ چیز قطعی نیست. درواقع نمی توان با قطعیت در خصوص میزان اثر بخشی این تکنیک اظهار نظر کرد. جان هیل، کارشناس ارشد اقتصادی و تحلیلگر نشریه ایندیپندنت معتقد است کاهش نرخ سود بانکی بیش از هرچیز، بانک ها را در بخش تامین مالی دچار مشکل می کند.

بنابراین هر نوع تغییر نرخ سود بانکی می تواند توان مالی هر بانک را فلج کند. شاید یک راهکار مناسب برای کاهش نرخ سود بانکی، کاهش پلکانی و مرحله ای باشد؛ روشی که اگرچه خساراتی دارد، اما ایمن تر از روش اولیه و ناگهانی است.

مسئله ثانویه که گاه پس از کاهش نرخ سود بانکی رخ می دهد، رشد موسسات مالی نامعتبر و پرتعدادی است که تلاش دارند با استفاده از تسهیلات بالای خود نظر مثبت افراد را به خود جلب کرده و سرمایه های در گردش را به سوی خود بکشانند. این پدیده در کشورهای کمتر توسعه یافته شیوع بیشتری دارد و در بسیاری از موارد نیز نتیجه ای جز از دست رفتن سرمایه های اولیه افراد در پی نخواهد داشت.

از سوی دیگر نمی توان همه چیز را منفی ارزیابی کرد. مارتین گولدمن، کارشناس بین المللی امور بانکی و مدرس دوره های تخصصی بانکداری در ایالات متحده معتقد است این موضوع که نرخ سود بانکی هیچ تغییری را تجربه نکند، عملا غیر ممکن و عجیب است.

بدیهی است بانکداری مثل هر شغل مرتبط با پول و اقتصاد دوره هایی از رشد و سقوط را تجربه می کند. با این وجود می توان امیدوار بود هر نوع کاهش سود نرخ بانکی که در راستای توسعه اقتصاد کلان انجام می شود با برنامه ریزی های صحیح و منطقی و بر پایه رشد بلند مدت صورت گیرد. به عبارت دیگر اگر قرار است تغییری در نرخ سود بانکی رخ دهد، بهتر است بر پایه تفکری از پیش تعیین شده انجام شود.