کالای صادراتی و صادر‌کننده بزرگ نداریم

دولت هفته گذشته ازسومین بسته مشوق‌های صادراتی خود، در بخش حمل‌و‌نقل‌هوایی در جهت تقویت صادرات به روسیه خبرداد. این مشوق در حالی به این خط تعلق می‌گیرد که نخستین مشوق نزدیک به 10 ماه پیش با راه‌اندازی خطوط منظمی از بنادر شمالی به مقصد آستاراخان روسیه و اکتائو قزاقستان ایجاد شده بود؛ خطی که به گفته رئیس سازمان توسعه تجارت استقبال قابل توجهی از آن نشد. رئیس کنفدراسیون صادرات نیز در گفت‌وگو با «فرصت امروز» دلایل عدم استقبال از مشوق قبلی را نوع اطلاع‌رسانی از سوی سازمان و همین‌طور کم توجهی صادرکنندگان به این مشوق عنوان کرده است. البته محمد لاهوتی گفته بود بخش خصوصی با هدف رسیدن به مشوق‌های صادراتی کارآمد همچنان در حال گفت‌وگو با دولت است.

با وجود نشست‌هایی که تا به حال دولت و بخش خصوصی برای ایجاد مشوق‌های مناسب داشته‌اند به نظر می‌رسد در این میان حلقه گم‌شده‌ای وجود دارد که هنوز هم بخش دولتی و غیر‌دولتی با وجود داشتن هدف مشترک در رسیدن به توسعه صادرات غیر‌نفتی به نتیجه نرسیده‌اند و صادرکنندگان با مشکلات پیچیده‌ای مبارزه می‌کنند. ولی‌الله افخمی‌راد در گفت‌وگوی کوتاه زیر که در میانه نهمین نشست اتاق ایران امکان‌پذیر شد از این حلقه گم‌شده با «فرصت امروز» گفته است.

***

افزایش صادرات به روسیه، دغدغه مشترک دولت و بخش خصوصی است. دو مشوق از مشوق‌های صادراتی سازمان توسعه تجارت هم در همین جهت ایجاد شد، اما از مشوق اول استقبالی نشد، چرا؟ 

به خاطر این استقبال نشد چون کالا نبود. همه ما هم دولت و هم بخش خصوصی می‌خواستیم از فرصت روسیه برای توسعه صادرات استفاده کنیم. با وجود مشوقی که در خطوط کشتیرانی داشتیم، میزان صادرات به روسیه افزایش نیافته و کاهش هم داشته است. به نظر من دلیلش این است که ما کالا برای صادرات نداریم. مشکل دیگر که بزرگ‌تر هم هست اینکه شرکت بزرگ صادراتی هم نداریم. شرکت‌های بزرگ در کشور ما بسیار اندک هستند.

آیا این مشکل را تنها در صادرکنندگان می‌بینید که نتوانستند در کنار هم شرکت‌های بزرگ‌تری تشکیل دهند؟

به نظر من ساختار اقتصادی ما باید در جهتی پیش برود که شرکت‌های کلان صادراتی شکل بگیرند. من فکر می‌کنم الان این ضرورت وجود دارد و صادرکنندگان هم آن را احساس کرده‌اند. با شرایطی که در حال حاضر وجود دارد، انتظارات ما در صادرات به‌خصوص صادرات غیرنفتی با وجود شرکت‌های اندک صادراتی و نبود کالای صادراتی تامین نمی‌شود.

این مسئله در قالب تولید صادرات محور در یکی دوسال گذشته مطرح شده است. به نظر می‌رسد تا این نوع تولید اتفاق نیفتد، سخت است در انتظار افزایش صادرات باشیم.

ما دادن مشوق‌ها را ادامه می‌دهیم و همچنان جویای نظرات بخش خصوصی نیز خواهیم بود. اما باید تولید صادرات‌محور و تاسیس شرکت‌های بزرگ از تجمیع شرکت‌های کوچک، در کنار آن انجام شود. ما چندین مشوق به امید افزایش صادرات ایجاد کردیم. اما حالا می‌بینیم در این دو مسئله ضعیف هستیم و تا زمانی که این دو کمبود را برطرف نکنیم هر چقدر هم که مشوق ایجاد کنیم انتظارات بخش صادرات را برطرف نمی‌کند. باید صادرکنندگان بزرگ تعدادشان زیاد شود، تا شاهد رشد صادرات باشیم. روش‌های صادرات و حضور در بازارهای صادراتی جهان امروز را صادرکنندگان کلان می‌شناسند. به هر حال این مشوق‌ها وقتی عملیاتی می‌شود اشکالات کار هم بیشتر دیده می‌شود و ما نواقص دیگر را پیدا می‌کنیم.

آیا کمبود کالای صادراتی مشکل تمامی بخش‌هاست؟

نکته مهم در صادرات ظرفیت‌سازی است، باید ظرفیت برای تولید انواع کالا چه کشاورزی، صنعتی و معدنی در کشور ایجاد شود، دوم اینکه برنامه‌های ما باید به شکلی باشد که وقتی صادرکنندگان بزرگ شکل گرفتند آنها را مورد حمایت قرار دهیم. دولت این اعتقاد را دارد که باید صادر‌کنندگان بزرگ را حمایت کند. ما هم در همین جهت داریم حرکت می‌کنیم و امیدواریم هر چه زودتر صادرکنندگان بزرگ در بخش خصوصی شکل بگیرد.