کار با همسایه‌ ها؛ سخت اما ضروری

محسن جلال‌پور، رئیس پارلمان بخش خصوصی در هفته اول سال نو در راس یک هیات اقتصادی برای شرکت در نشست توسعه سرمایه‌گذاری مشترك و فرصت‌های كریدور شمال به جنوب و توسعه بندر گوادر با رئیس‌جمهور همراه شد تا در مذاکره با همتایان پاکستانی خود شاید طلسم روابط اقتصادی، تجاری را با همسایه شرقی خود بشکند. همسایه‌ای که معتقد است بالغ بر یک میلیارد دلار تجارت با ایران دارد اما به گفته جلال‌پور خبری از ثبت این رقم در ایران نیست. این مقام ارشد بخش‌خصوصی در گفت‌وگوی زیر از اهمیت روابط با همسایه‌های شرقی و غربی می‌گوید.

***

شما با رئیس‌جمهور سفری به پاکستان داشتید، اهمیت پاکستان برای بخش‌خصوصی در چیست؟

پاکستان همسایه‌ای که مرز مشترک طولانی با آن داریم برای ما باید بسیار اهمیت داشته باشد. پاکستان بازار بسیاربزرگی است، در حدود 190 میلیون نفر جمعیت دارد، و ما به چند دلیل باید ارتباطات اقتصادی‌مان را با این کشور توسعه دهیم، مهم‌ترین دلیل‌اش همین بازار بزرگ و بکر است. این کشور با جمعیت و وسعتی که دارد، متاسفانه تولیدی ندارد. با وجودی که مواد اولیه بسیار خوب و متنوعی دارد. مثلا پنجمین تولیدکننده شیر در دنیاست اما کارخانه‌های لبنیاتی ندارد و عمدتا به‌طور سنتی لبنیاتش را تامین می‌کند.

دیگر اینکه این بازار بزرگ به بازارهای بزرگ‌تری مانند هند و افغانستان نیز وصل است و در واقع چهار راهی است برای ورود به کشورهای پر جمعیت منطقه مثل چین و این برای ما موقعیت بسیار خوبی است و ایجاب می‌کند که فعالان اقتصادی ما ارتباطات بیشتری با این کشور بگیرند. محور روابط و مذاکرات ما در دوره جدید تجارت نیست، بحث ما اقتصاد در هم تنیده و کار مشترک است، بنابراین شرایط مساعد است.

مجتبی خسروتاج، معاون وزیر صنعت سال گذشته در گفت‌وگویی به «فرصت امروز» گفته بود که کارخانه‌هایی در نزدیک مرز ایران – پاکستان در کشور همسایه با هدف تولید کالای قاچاق به ایران ایجاد شده است. آیا در این سفر در این زمینه صحبت‌هایی با مقامات و همتایان پاکستانی داشتید؟

من به‌عنوان رئیس اتاق پیشنهاد کردم که در فاصله مرز که طولانی هم است چند شهرک مشترک صنعتی در نقاط مختلف ایجاد کنیم. ما مزیت‌هایی داریم که آنها ندارند و مهم‌ترین آن انرژی است؛ گاز، برق و... امکان دسترسی به انرژی در کشورما نسبت به پاکستان بیشتر فراهم است. آنها هم مشکل و نیاز اساسی‌شان انرژی است. موضوع انرژی در این سفر بین دولت‌ها مطرح شد. در حال حاضر متاسفانه به صورت قاچاق به این کشور می‌رود و استفاده بهینه‌ای هم از آن نمی‌شود و هر دو کشور به جز عده‌ای سودجو از آن ضرر می‌بینند. آنها هم مواد اولیه خوب و فراوانی دارند. شرایط این کشور در کشاورزی و تولید محصولات گرمسیری بسیار مناسب است.

همچنین در حوزه لبنیات می‌توان شهرک صنعتی احداث کرد. جدا از اینها پاکستان از قوی‌ترین کشورها در زمینه نساجی است. در حال حاضر بسیاری از تولیدات این کشور حتی از کشور ما از طریق قاچاق به ‌ترکیه می‌رود و آنجا برای تولید پوشاک استفاده می‌شود. رفع ناامنی و قاچاق از خواسته‌های جدی ما در این سفر بود و فکر می‌کنیم با ایجاد فعالیت‌های مشترک اقتصادی و شهرک‌های صنعتی، این ناامنی‌ها دور خواهد شد.

سه کشور پاکستان، عراق و افغانستان بیشترین مرز مشترک را با ایران دارند. مسئله قاچاق، دغدغه عمده در مرز این کشورها است، روابط با این سه کشور در مقایسه با دیگر کشورها برای بخش‌خصوصی چه تعاریفی دارد؟

ارتباطات اقتصادی ما با این کشورها در مقایسه با همسایگان بسیار اهمیت دارد اما برای ما متفاوت است. عراق کشوری است که ما سال‌ها به خاطر آن هزینه دادیم. در 30سال‌گذشته و حتی قبل از انقلاب هم هزینه‌های زیادی برای عراق پرداختیم و حالا شاید با پایان یافتن دولت صدام و ‌آمدن دولت مردمی، بهترین زمان برای بازگشت برخی هزینه‌های کشور ماست. ما هزینه‌های سیاسی زیادی آنجا دادیم ولی متاسفانه نتوانستیم آن‌طور که باید این هزینه‌ها را جبران کنیم و بازار پر مصرف عراق را به دست بیاوریم.

ترکیه غالب شد و کشورهای دیگری آنجا حضور پیدا کردند. ما در برخی سال‌ها بین 11 تا 12 میلیارد دلار رسمی یا غیر‌رسمی کالا به عراق صادر کردیم. من تصور می‌کنم بازار عراق برای ما یک بازار 30 تا 40 میلیارد دلاری است. ما در دوران جدید به دنبال استفاده از این شرایط و فرصت ایجاد شده هستیم.

اما روابط سیاسی خوب با عراق هم منجر به روابط اقتصادی بالا نشد.

هیچ کشوری به اندازه ما امکان حضور در این بازار را ندارد. نفوذ ما در عراق در مقایسه با دیگر کشورها در سطح بیشتری است. اغلب کشورها برای حضور در بازار عراق باید بیایند و از ما کمک بگیرند. اما درست است آن‌طور که باید و متناسب با این نفوذ، نه فعالان اقتصادی ما حضور دارند و نه کالاهای ما در بازار عراق جای مناسب خودش را پیدا کرده است.

برگردیم به پاکستان و افغانستان، همسایه‌های شرقی که با آنها مشکلات زیادی در مرزها داریم و کشورهایی هستند که در داخل با بی‌ثباتی و وضعیت اقتصادی نابسامانی مواجهند.

پاکستان اعتقاد دارد ما در سال یک میلیارد دلار با آنها تجارت می‌کنیم. آنها اعتقاد دارند این تجارت رسمی و غیر‌رسمی دو کشور است، مثلاً 200 هزار تن نارنگی سالانه به ایران می‌آید. درحالی‌که ما ثبت ورود نارنگی نداریم یا کالاهای نساجی می‌آید اما ما اصلاً ثبت نداریم. ما باید به‌طور جدی برای مرز با پاکستان، برنامه‌ریزی کنیم تا بتوانیم هزینه‌های بالایی که برای‌مان ایجاد شده را جبران کنیم. چرا که حدود سه هزار نفر بین دو کشور تجارت پیله‌وری می‌کنند، ما نمی‌خواهیم اینها بیکار شوند اما باید کار مداوم و مولد و مطمئن برای آنها ایجاد شود.

بسیاری از همین سه هزار نفر کارشان قاچاق انرژی ارزان به پاکستان است. احداث شهرک‌های صنعتی وضعیت قاچاق، اشتغال و معیشت را در مرزها دگرگون خواهد کرد. اما در افغانستان وضع فرق می‌کند این کشور تولیدی ندارد، تنها کاری که ما می‌توانیم بکنیم ورود به سرمایه‌گذاری مشترک است، آنها معادن خوبی دارند، به نظرم باید در این زمینه برای کار مشترک و مداوم برنامه‌ریزی کنیم.

* ارتباط با کارشناس: minoo.galeh@gmail.com